کتاب جمهوری ترکمنستان

 کتاب جمهوری ترکمنستان نوشته احمد علامه فلسفی است که به معرفی ویژگی‌های طبیعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و جاذبه‌های گردشگری کشور ترکمنستان می‌پردازد و روابط ایران با این کشور را بررسی می‌کند.

درباره جمهوری ترکمنستان

جمهوری ترکمنستان با مساحت مجموع۴۹۱٬۲۱۰ کیلومترمربع ، ۶ میلیون نفر جمعیت دارد . این کشور در آسیای میانه است که تا سال ۱۹۹۱ با نام جمهوری شورایی ترکمنستان یکی از جمهوری‌های تشکیل دهنده اتحاد جماهیرشوروی بود. ترکمنستان از جنوب با افغانستان و ایران، از شمال با ازبکستان و قزاقستان و از مغرب با دریای خزرهمسایه و از طریق این دریا با کشورهای جمهوری آذربایجان و روسیه نیز همسایه است. نام کشور «ترکمنستان» از دو بخش «ترکمن» و «ستان» تشکیل شده که به معنای «سرزمین ترکمن‌ها» است. بیشتر مردم این کشور از قوم ترکمن هستند و به زبان ترکمنی (شاخه‌ای از زبان‌های ترکی‌تبار) صحبت می‌کنند.

تاریخ باستانی محدوده جغرافیایی ترکمنستان امروزی از حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد با ورود اقوام ایرانی از تبار هند و اروپایی به منطقه آغاز می‌شود. ایرانی‌تباران این خطه جغرافیایی به صورت چادرنشینی و نیمه-ایلیاتی زندگی می‌کردند. آب و هوای خشک بیابانی و زمین‌های استپ عامل زندگی کوچ‌نشینی در آسیای مرکزی و اوراسیا بوده‌است؛ نوعی زندگی که پرورش و نگهداری اسب نقش بسزایی در فرهنگ و آدابشان داشته‌است. برخی از این اقوام شناخته شده ایرانی شامل ماساگت‌ها، سکاها، سغدها (اجداد خوارزمشاهیان) می‌باشند. ترکمنستان همواره محل گذری برای اقوام مهاجم و مهاجر جنوبی همانند تمدن‌های میان رودان، ایلام و تمدن دره سند بوده‌است.

تاریخ مکتوب ترکمنستان با پیروزی و فتوحات هخامنشیان در این سرزمین که جزئی از تاریخ ایران است، آغاز می‌گردد. ساتراپ‌های خوارزم،پارت و مرگوش جزئی از ترکمنستان امروزی محسوب می‌شدند.این محدوده جغرافیایی تا حد زیادی تحت نفوذ و استیلای تمدن و فرهنگ غنی مردم ایرانی بوده‌است.

در قرن چهارم قبل از میلاد اسکندر مقدونی آسیای مرکزی را فتح نمود و جاده ابریشم را بنیان نهاد و به این منطقه رونق اقتصادی و فرهنگی بخشی و اهمیت این منطقه را دوچندان نمود. و هشتاد سال بعد در شهر نِسا پادشاهی اشکانیان پایه‌گذاری شد. و پس از اشکانیان و با روی کار آمدن ساسانیان نسا اهمیت خود را از دست نداده و از شهره‌های مهم آن دوران بود.

قرن هفتم میلادی ، اسلام در آسیای مرکزی گسترش یافت و مملک اسلامی گردید. در سالهای با نقل مکان کردن مامون به شهر مرو این شهر به عنوان پایتخت خراسان بزرگ شناخته شد.اکثر ساکنین ترکمنستان در خلال استیلای ترکان غز یکتاپرست بودند. ترکان غز زبان ترکی ترکمنی را با حکمرانی بر این منطقه رفته‌رفته ترویج دادند. در دوران حکومت ترکان، فرهنگ اسلام که توسط اعراب به ترکمنستان آورده شده بود با آداب و رسوم محلی ایرانی ادغام گردید و بعدها این فرهنگ مخلوط شده، به نوبه خود تحت تأثیر و تغییر زمامداران ترک نظیر دودمان سلجوقیان قرار گرفت. در طول قرون وسطی، یورش چنگیزخان و مغول‌ها ، ترکمنستان را ویران نمود و بعدها این ویرانی با تهاجم رقابت‌گونه تیمور لنگ و ازبک‌ها بر این سرزمین، ادامه پیدا کرد.

در سال ۱۸۹۴ حکومت تزار روسیه عملاً کنترل این منطقه بدست گرفته و به امپراطوری خود ضمیمه کرد.در سال ۱۹۱۷ با ناآرامی‌های سیاسی در روسیه،جمهوری سوسیالیستی ترکمنستان در سال ۱۹۲۴ با مرزهای کنونی اعلام و دولت تشکیل گردید.در اواخر قرن نوزدهم، ترکمنستان امروزی به شکلی اساسی به وسیله استیلا و یورش امپراتوری روسیه دچار تغییر اساسی شد و چند دهه بعد پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه با شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی، از یک جامعه قبیله‌ای اسلامی به یک جامعه لنینیسمی مطلقه تبدیل شد.اما بالاخره در ۲۷ اکتبر ۱۹۹۱ از اتحادیه جماهیر شوروی جدا و در ۲۵ دسامبر همان سال در سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شد. صفر مراد نیازوف یکی از رهبران محلی کمونیست، خود را به عنوان رهبر بلامنازع ترکمنستان اعلام کرد.او ترکمنستان تازه استقلال یافته را به شکلی کامل، تحت اقتدارگرایی مطلق خود در آورد. او تا پایان زمامداری خود (۲۰۰۶ میلادی) که با مرگش به پایان رسید در برابر دموکرات‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی که رقیبان وی بودند، مقاومت می‌کرد.

رئیس‌جمهور قربان قلی بردی محمداف ، تمام تلاش خود را برای آبادانی و پیشرفت کشور ترکمنستان بکار گرفته است و از طرفی وی به نوبه خود در تقویت و تحکیم گسترش روابط ترکمنستان با جمهوری اسلامی ایران در عرصه های مختلف ، با علاقمندی پیگیری می نماید .

خواندن کتاب جمهوری ترکمنستان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به شناخت کشورهای جهان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جمهوری ترکمنستان

روابط ایران و ترکمنستان

روابط ایران و ترکمنستان دارای بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مرز مشترک هستند. دو کشور دارای روابط خوبی بعد از استقلال ترکمنستان از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ هستند. ایران جزو اولین کشورهایی بود که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت. از آن به بعد دو کشور روابط خوبی داشته و در زمینه اقتصادی، حمل و نقل، پیشرفت‌های زیربنایی و انرژی روابط خوبی داشته‌اند.

تجارت

ایران بعد از روسیه بیشتر حجم مبادلات تجاری را با ترکمنستان دارا می‌باشد. خط راه‌آهن تاجان- مشهد- سرخس، لوله گاز ۱۳۹ میلیون دلاری کورپیه-کردکوی در غرب ترکمنستان و سد دوستی ۱۶۷ میلیون دلاری در جنوب این کشور در یک همکاری اقتصادی ساخته شد. خط انتقال برق بلخان‌آباد- علی‌آباد و چندین پروژه دیگر مانند گسترش برنامه ارتباطی فیبر نوری، ساخت انبارهای بزرگ و سایر پروژه‌ها در مرو و پالایشگاه ترکمن‌باشی، ساخت ترمینال گاز مایع، ساخت اتوبان مثال‌هایی از گسترش روابط دوجانبه دو کشور می‌باشد. در سال ۲۰۰۹ حدود ۱۰۰ پروژه صنعتی در ترکمنستان ساخته یا در حال ساخت با کمک ایران بود.

به دلیل پایین آمدن قیمت گاز و نفت، حجم تبادلات سالانه دو کشور از ۳.۲میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ به ۱.۲میلیارد دلار در سال ۲۰۰۹ کاهش پیدا کرد. صادرات ترکمنستان به ایران در ماه‌های ژانویه- سپتامبر ۲۰۰۷ به میزان ۴۲ درصد افزایش پیدا کرد. صادرات اصلی ترکمنستان به ایران شامل گاز طبیعی، محصولات نفتی و پتروشیمی و همچنین منسوجات می‌باشد. ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ حدود ۸ بیلیون متر مکعب گاز به ایران فروخت در حالی که در سال ۲۰۰۵ این میزان حدود ۵.۸بیلیون متر مکعب بوده‌است. ترکمنستان حدود ۵ درصد نیازهای گاز ایران را تأمین می‌کند. هر دو کشور خط تأمین گاز طبیعی دولت‌آباد- سرخس- خانگیران را در سال ۲۰۱۰ افتتاح کردند که صدور ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال به ایران را تأمین می‌کند.

حمل و نقل: شهر برکت محل عبور راه‌آهن حمل و نقل و دریای شمال و جنوب است.

راه‌آهن: شهر برکت یکی از نقاط گرهی مهم در حمل و نقل خط آهن خزر و حمل و نقل راه‌آهن شمال- جنوب می‌باشد. خط آهن قزاقستان- ترکمنستان- ایران بخشی از کریدور حمل و نقل شمال به جنوب بطول ۶۷۷ کیلومتر (۴۲۱ مایل)، قزاقستان و ترکمنستان را به ایران و خیلج فارس وصل می‌کند. این خط آهن شهر اوزن در قزاقستان را به شهر برکت-اترک در ترکمنستان وصل کرده و به شهر گرگان در استان گلستان ایران ختم می‌شود. در ایران خط آهن به شبکه خط آهن ملی وصل شده و تا خلیج فارس ادامه پیدا می‌کند.

۳۱۱ کیلومتر (۱۹۳ مایل) بین شهر برکت و بوژان در ترکمنستان توسط بانک توسعه آسیایی تأمین مالی شد. این قرارداد بین دولت ترکمنستان در فوریه ۲۰۱۰ با وام ۳۵۰ میلیون دلاری به عنوان یک کمک ویژه تکنیکی سرمایه‌گذاری شد. این پروژه وام برای نصب سیستم هشداری و وسایل ارتباطی در مسیر خط آهن و تأمین وسایل و تجهیزات برای تعمیر و نگهداری آنها، مشاورت، مدیریت و نظارت بر ساخت مورد استفاده قرار گرفت. این پروژه یک وام ۳۷۱٫۲ میلیون دلاری از بانک پیشرفت اسلامی در سال ۲۰۱۰ نیز دریافت کرد.

در مه سال ۲۰۱۳، ۳۱۱ کیلومتر (۱۹۳ مایل) برکت- اوژان از ۶۷۷ کیلومتر (۴۲۱ مایل) کریدور خط شمال- جنوب بپایان رسید. در فوریه ۲۰۱۴، ۲۵۶ کیلومتر (۱۵۹ مایل) بین شهر برکت و اترک نیز تکمیل شد. در حال حاضر ایستگاه‌های خط آهن در طول این خط جدید در حال ساخت می‌باشد.

خط آهن ایران- ترکمنستان- قزاقستان در اکتبر سال ۲۰۱۴ به صورت رسمی افتتاح شد.

شهر برکت (کازاندژیک) یک شاهراه استراتژیک مهم در خط آهن حمل و نقل راه‌آهن خزر (دریای خزر، ترکمنستان، ازبکستان و شرق قزاقستان) و راه‌آهن ارتباطی شمال به جنوب می‌باشد. این شهر دارای یک تعمیرگاه بزرگ لوکوموتیو و یک ایستگاه مدرن مسافربری خط آهن دارد.

اختلافات توافق گازی

در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۶ یک توافقنامه جدید گازی ۵ ساله بین ایران و ترکمنستان امضا شد. این توافقنامه بعد از این بود که ترکمنستان تهدید کرده بود که به دلیل بدهی‌های معوقه ایران، صدور گاز به ایران را قطع خواهد کرد. این بدهی که بابت صدور گاز ترکمنستان به ایران بوده‌است به میزان ۱٫۸ میلیارد دلار بوده که مربوط به سالهای ۸۶ و ۸۷ است و بعد از ۱۰ سال هنوز پرداخت نشده‌است. ایران گفته‌است که این بدهی را قبول ندارد و باید به داوری بین‌المللی ارجاع شود.

در تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۱۷ ترکمنستان ارسال گاز به ایران را قطع کرد و این در حالی است که دو روز پیش یک توافق‌نامه تمدید صادرات گاز ترکمنستان به ایران به امضا رسیده بود. ترکمنستان ادعا کرده‌است که ۲ میلیارد دلار از ایران طلب دارد و تا حل اختلاف این میزان بدهی، صادرات گار به ایران را ادامه نخواهد داد.

ایران سالانه حدود ۹ میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد می‌کند که تنها بخشی از استانهای شمالی و شرق کشور را با آن می‌تواند تأمین کند. در استان خراستان تنها یک پالایشگاه و یک میدان گازی وجود دارد که قادر به تأمین نیاز گازی استان‌های شمالی و شرق کشور بطور خاص در زمستان نمی‌باشد.

دیدارهای سیاسی

در ۷ نوامبر ۲۰۱۶ یک هیئت از ترکمنستان شامل: صفر بردی نیازاوف (فرستاده ویژه وزارت امور خارجه ترکمنستان)، مراد ناظاروف (مشاور وزیر امورخارجه ترکمنستان)، آمانگلدی رحمانوف (رئیس دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه ترکمنستان)، آمانگلدی بایراموف (عضو هیئت دیپلماتیک) و احمد قربانف (سفیر ترکمنستان در تهران) در یک جلسه بررسی روابط ایران و ترکمنستان با هیئت ایرانی دیدار کرده و به ارائه دیدگاه‌ها و تبادل نظر پرداختند. هیئت ایرانی در این دیدار شامل: سید محمدموسی هاشمی گلپایگانی (سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان)، بهرام امیراحمدیان (استاد دانشگاه و عضو شورای علمی ایراس)، ولی کوزه‌گر کالجی (پژوهشگر ارشد و عضو شورای علمی ایراس) بود.