کتاب سه گفتار در باب اقتصاد مقاومتی

سه گفتار در باب اقتصاد مقاومتی نوشته اسماعیل نوده فراهانی در دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است. 

درباره کتاب سه گفتار در باب اقتصاد مقاومتی

نویسنده در این کتاب به تبیین اقتصاد مقاومتی و ملزومات ان پرداخته است. 

مجموعه پیش رو با سه هدف تهیه و تدوین شده است:

۱. تلاش برای ارائه تفسیری اجتماعی- فرهنگی از سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی برای عموم مخاطبان،

۲. تلاش برای ارائه پرسش‌هایی اجتماعی- فرهنگی از این سیاست‌ها و واضعان آن،

۳. تلاش جهت ایجاد بسترهای لازم تحقق و توفیق سیاست‌ها.

به دیگر سخن، مقصد نهایی این نوشتار، ارائه پاسخ‌هایی درخور به پرسش‌های ذیل است:

«سه سئوال در مورد اقتصاد مقاومتی که در حقیقت اقتصاد مقاوم است، وجود دارد؛... سئوال اول این است که اقتصاد مقاومتی چه هست و چه نیست؟... سئوال دوم: آیا اقتصاد مقاومتی که شعار آن را می‌دهیم، تحقق‌پذیر است، ممکن است یا نه، خیالات خام است؟ سئوال سوم: اگر تحقق اقتصاد مقاومتی ممکن است، الزامات آن چیست؟ چه کارهایی باید انجام بگیرد؟»۵

بر این اساس، مجموعه مذکور از سه گفتار مجزا اما مرتبط با یکدیگر و در قالب سه فصل تهیه شده است:

فصل اول: چرایی و چیستی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی.

فصل دوم: وضعیت‌شناسی حوزه فرهنگ در تحقق اقتصاد مقاومتی.

فصل سوم: راهبردهای گفتمان‌سازی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی.

«فصل اول» این نوشتار به دلیل قلت منابع در جهت تبیین «اقتصاد مقاومتی» تهیه شده و از این جهت واجد یک طرح مسأله کلی است؛ طرح مسأله‌ای که به جای پرداختن به یک یا چند موضوع بصورت عمیق و احیاناً راهبردی- عملیاتی، به بیان چارچوبی کلی برای تسهیل ادراک و تصریح اهمیت سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تمرکز داشته است. از این جهت، فصل نخست، رسالت اصلی خود را در سطح آگاهی‌بخشی و گفتمان‌سازی تعریف کرده است.

«فصل دوم» گفتاری از جنس مباحث نظری بوده و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است، که در آن پس از طرح مقدماتی در باب ابعاد فرهنگی- اجتماعی اقتصاد مقاومتی، به بیان جایگاه فرهنگ در تحقق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نظر داشته‌ایم. از این جهت، بررسی ظرفیت‌ها، تهدیدها و چالش‌های حوزه فرهنگ در تحقق اقتصاد مقاومتی مورد بحث قرار گرفته است. طرح مفاهیم «اقتصادِ فرهنگ»، «صنعتِ فرهنگ»، «فرهنگِ اقتصادی» و «فرهنگِ حاکم بر علم اقتصاد متداول» گام بعدی در تبیین اهمیت فرهنگ در تحقق اقتصاد مقاومتی بوده است.

مروی بر «فرهنگِ حاکم بر علم اقتصاد متداول» ضرورت تهیه «پیوست فرهنگی طرح‌ها و برنامه‌ها» به عنوان حداقل اقدام ممکن برای جلوگیری از انحطاط فرهنگ اقتصادی مردم را مورد تأکید قرار می‌دهد. همچنین، تفکیک ظرفیت‌های حوزه فرهنگ در تحقق اقتصاد مقاومتی به دو بخش الف) مقاوم‌سازی اقتصاد در درون حوزه فرهنگ و ب) مقاوم‌سازی فرهنگ اقتصادی جامعه، نظرگاه جدیدی را به روی ما می‌گشاید. به عنوان مثال، نقش حوزه «صنعت فرهنگ» در تأمین منابع مالی، و نقش حوزه «غیرصنعت فرهنگ» در تبلیغ و ترویج مضامین فرهنگی مرتبط و گفتمان‌سازی پیرامون اقتصاد مقاومتی از دیگر ظرفیت‌های بخش فرهنگ است.

در نهایت فصل دوم با طرح یک تهدید جدی به پایان می‌رسد: «عدم وجود یک برداشت روشن و رویکرد اقتصادی مشخص در مورد چیستی و چرایی «اقتصاد مقاومتی» و امکان بروز شکاف و گسست میان نسخه‌های اقتصادی مختلف که توسط نهادهای حاکمیتی، قوای سه‌گانه و سایر دستگاه‌ها ابلاغ و اجرا می‌شود، می‌تواند مشکلاتی را بر سر راه آن‌چه گفتمان‌سازی و یا فرهنگ‌سازی پیرامون اقتصاد مقاومتی نامیده می‌شود، پدید آورد.»

«فصل سوم» گفتاری کاربردی است که هدف گفتمان‌سازی پیرامون اقتصاد مقاومتی را تعقیب می‌نماید. این نوشتار با اشاره به رویکردهای موجود در قبال سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی آغاز می‌شود و با تطبیق آن‌ها با دیدگاه مقام معظم رهبری تلاش می‌کند چارچوبی منطقی- اقناعی را پیش روی خواننده قرار دهد تا از این منظر، امکان استخراج مؤلفه‌های گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی برای انواع مخاطب عام، نخبه، انقلابی و خانواده‌ها را فراهم نماید.

 خواندن کتاب سه گفتار در باب اقتصاد مقاومتی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 پژوهشگران حوزه اقتصاد مخاطبان اصلی این کتاب‌اند.

 بخشی از کتاب سه گفتار در باب اقتصاد مقاومتی

 یکی از مسائلی که همواره در طی سالیان گذشته مطرح بوده است، بحث آثار و پیامدهای تحریم می‌باشد. دیدگاهی درباره تحریم وجود دارد که می‌گوید در طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحریم مانع اصلی پیشرفت ایران بوده است. این دیدگاه، پیوستن به جریان تجارت جهانی را راه پیشرفت ایران می‌داند و تلاش در این راه را خدمت به کشور دانسته و حاضر است برای هضم ایران در نظام جهانی سرمایه‌داری که از طریق سازمان تجارت جهانی سامان‌مند می‌شود، از هیچ اقدامی فروگذار نکند؛ زیر پا نهادن حقوق و قوانین شرعی که تا حدودی در غالب قوانین قضایی کشور، متجلی شده است به نفع هیومن رایتز که در ایران مسامحتاً به حقوق بشر ترجمه شده است، یکی از اولین گام‌های (ضروری ولی نانوشته) در این مسیر است. نکته قابل تأمل این است که شرایط ابتدایی عضویت در سازمان تجارت جهانی به هیچ‌وجه به نفع ایران نیست و تنها در صورت انجام اصلاحات اساسی ممکن است ایران بتواند در درازمدت از مزایای این عضویت بهره‌مند شود؛ اصلاحاتی که طبق تاریخچه اقتصادی کشور، تحقق‌شان اگر غیرممکن نباشد، به دشواری قابل تصور است یا لااقل تحقق اقتصاد مقاومتی شرط لازم آن است.

به عنوان مثال: «براساس موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی، کشورها باید تعرفه‌های واردات را به تدریج حذف کنند؛ یکی از مشکلاتی که ایران و کشورهای نفت خیز با آن مواجهند این است که در حال حاضر نفت از موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی خارج است و این موافقتنامه‌ها شامل فرآورده‌های نفتی نمی‌شود. به همین خاطر ورود کالاهای صادراتی کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی به ایران مشمول حذف تعرفه شده، اما واردات نفتی کشورهای دیگر از کشور ما مشمول حذف یا کاهش تعرفه نمی‌شود. بنابراین، با توجه به این‌که نفت بخش بزرگی از صادرات کشور ما را تشکیل می‌دهد این امر به زیان ایران خواهد بود. از سوی دیگر تعرفه‌های اعمال شده بر کالاهای صادراتی ایران باعث می‌شود که کالاهای ایرانی توان رقابت با کالاهای دیگر کشورها را نداشته باشد. به این ترتیب عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی پیامدهای احتمالی زیر را در پی خواهد داشت:

الف: پیامدهای منفی احتمالی در کوتاه‌مدت:

۱. افزایش احتمالی واردات کشور در کوتاه‌مدت که با توجه به کمبود منابع ارزی ایران، می‌تواند بر اقتصاد کشور اثر منفی گذارد.

۲. با توجه به این‌که بخش اعظم صادرات کشور ما را نفت و برخی کالاهای کشاورزی سنتی با بهره‌وری پایین تشکیل می‌دهد، لذا احتمال این‌که در کوتاه‌مدت تراز تجاری منفی شود، زیاد است.

۳. با توجه به آثار احتمالی از قبیل افزایش واردات از یکسو و محدود بودن صادرات غیرنفتی از سوی دیگر و در نتیجه منفی شدن تراز تجاری کشور، تراز پرداخت‌های کشور نیز احتمالا در کوتاه‌مدت منفی خواهد شد (...) .

ب: پیامدهای مثبت احتمالی در میان‌مدت و بلندمدت:

۱. امکان جذب بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی به شکل مستقیم یا غیر مستقیم.

۲. افزایش دسترسی شرکت‌های ایرانی به تسهیلات مالی و اعتباری موسسات مالی بین‌المللی.

۳. فراهم شدن زمینه خرید تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته و فن‌آوری‌های روز.

۴. رفع موانع در مورد بازاریابی برای محصولاتی هم‌چون پسته، فرش و... که جزو اقلام صادراتی کشور ما می‌باشد.