کتاب اصول تجزیه دستگاهی؛ جلد یکم

کتاب حاضر جلد اول از مجموعه اصول تجزیه دستگاهی نوشته داگلاس اسگوک، جیمز هالر و استنلی کرواچ است این اثر ویرایش هفتم این مجموعه سه جلدی است که در سال ۲۰۱۸ به چاپ رسیده است.

درباره کتاب اصول تجزیه دستگاهی

شـیمی تجزیه با روش‌هـای تعیین ترکیب شـیمیایی نمونه‌های مـاده سـروکار دارد. روش کیفـی، اطلاعاتی را درباره ماهیت گونه‌هـای اتمی یا مولکولـی یا گروه‌های عاملی در نمونه فراهم می سـازد. در مقابـل روش کمـی فراهم‌کننـدە اطلاعات عددی دربـاره مقدار نسـبی یک یـا چند مورد از این اجزای سـازنده است. مجموعه حاضر در سه جلد، انواع روش‌های تجزیه دستگاهی در شیمی تجزیه را برای دانشجویان این رشته و رشته‌های مرتبط تشریح کرده است.

 جلد یکم از این مجموعه به طیف‌سنجی جذبی اتمی و مولکولی می‌پردازد. جلد دوم به طیف سنجی فلوئورسانس مادون قرمز و رامان، NMR ، و سطح؛ و دست آخر جلد سوم به مباحث کروماتوگرافی و الکتروشـیمی اختصاص داده شـده‌اند.

 خواندن مجموعه اصول تجزیه دستگاهی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 دانشجویان رشته‌های مهندسی شیمی و دیگر رشته‌های مرتبط با اصول تجزیه دستگاهی.

 بخشی از کتاب اصول تجزیه دستگاهی، جلد اول 

اسـتاندارد درونی، ماده‌ای اسـت که به مقدار ثابت و یکسـان به همه نمونه‌ها، شـاهدها و استانداردهای کالیبره کردن در تجزیه افزوده می‌شود؛ یا می‌تواند گونه‌ی اصلی نمونه‌ها و استانداردها باشـد که به مقدار زیاد وجود دارد و فرض می‌شـود غلظت آن در تمامـی حالت‌هـا ثابـت اسـت. کالیبره کردن عبارت اسـت از رسم نسبت سیگنال آنالیت به سیگنال استاندارد درونی برحسب غلظت آنالیت در استانداردها. سپس از این نسبت برای به دست آوردن غلظت‌هـای آنالیت نمونه‌هـا از روی منحنی کالیبره کردن استفاده می‌شود. اگر استاندارد درونی به درستی انتخاب و استفاده شود، می‌تواند انـواع متفاوتـی از هر دو نوع خطای تصادفـی و خطای معین جبران نماید. بنابراین اگر سیگنال‌های آنالیت و استاندارد درونی، متناسـب با نوسـانات روش و دستگاهی پاسخ دهند، نسبت این سیگنال ها از چنین نوساناتی مستقل می‌ماند. اگر هر دو سیگنال به شیوه‌ یکسانی از اثرات بافت متأثر باشند، این اثرات نیز جبران می‌شـوند. در حالتی که اسـتاندارد درونی، جزء اصلی نمونه‌ها و اسـتانداردها باشد، خطا‌های ناشـی از تهیه نمونه، محلول و پاک‌سـازی نیز جبران خواهد شد.

مشـکل اصلی در به کارگیری روش اسـتاندارد درونی، یافتن ماده مناسب به عنوان استاندارد درونـی و واردکـردن آن بـه هـر دوی نمونه‌ها و اسـتانداردها به طریقی تکرارپذیر اسـت. اسـتاندارد درونی باید سیگنالی مشابه با سـیگنال آنالیت ایجاد کند؛ البته این سـیگنال باید تا حد کافی متفـاوت باشـد تا دسـتگاه، قـدرت تفکیک و تشـخیص آنها را داشته باشد. باید معلوم باشد که استاندارد درونی در بافت نمونه وجـود ندارد؛ به طوری که تنها منبع آن، همان مقدار اضافه شـده باشد؛ مثال لیتیم استاندارد درونی مناسبی برای اندازه‌گیری سدیم یا پتاسـیم در سـرم خون است، چون رفتار شیمیایی لیتیم مشابه هر دو آنالیت اسـت و به طور طبیعـی در خون وجود ندارد. مثالی برای تعیین سـدیم در خون با طیف سـنجی شعله‌ای با استفاده از لیتیم به عنوان استاندارد درونی در شکل ۱ .۱۲نشان داده شـده است.

بالای  شـکل، منحنی کالیبره کردن نرمال برای سدیم از شدت سدیم برحسب غلظت با یکای ppm نشان داده شده است. گرچه رفتار کمابیش خطی اسـت؛ اما نقاط پراکنده‌ای مشـاهده می شـود. نمودار پایین نسـبت شـدت سـدیم به لیتیم برحسب غلظت سـدیم با واحد ppm رسـم شـده اسـت.

هنگام استفاده از اسـتاندارد درونی، بهبود منحنی کالیبره کردن قابل توجه است. در توسـعه هر روش افزودن اسـتاندارد بایـد تأیید نماییم که تغییرات غلظت آنالیت بر شـدت سـیگنال ناشی از استاندارد درونی تأثیر نمی‌گذارد و سـیگنال اسـتاندارد درونی نیز سیگنال آنالیت را تقویـت یا تضعیف نمی‌کند.