کتاب حقوق اسیران جنگی

حقوق اسیران جنگی نوشته علی داعی و بیژن کیانی همانطور که از نامش پیدا است کتابی درباره حقوق اسیران جنگی در حقوق بین الملل بشردوستانه است.

وقتی جنگی درمی‌گیرد هزاران نفر کشته، مجروح، معلول، آواره و یا اسیر می شوند. در متون حقوقی از این افراد تحت عنوان قربانیان جنگ یاد می‌شود. یک گروه از این قربانیان اسیران جنگی هستند که تحت تسلط قدرت اسیرگیرنده قرار می‌گیرند. انسان‌های بی‌گناهی که به دلایل خارج از ارادهٔ خود و به‌فرمان دولت متبوع خود، به‌عنوان رزمنده در مخاصمه شرکت کرده و گرفتار می‌شوند و به همین دلیل هدف رفتار ظالمانه و غیرانسانی قرار می‌گیرند. تداوم این جریان، به‌ویژه در جنگ‌های جهانی که منجر به نابودی هزاران اسیر جنگی شد دولت‌ها، نهادهای بین‌المللی، سازمان‌های بشردوستانه و علمای حقوق را بر آن داشت تا تمام تلاش خود را بکنند تا شاید با تحت قاعده درآوردن جنگ، از شدت رنج‌های قربانیان بکاهند.

این تلاش‌ها ابتدا موجب پیدایش یک دسته قواعد عرفی و سپس تدوین قواعدی در حمایت از قربانیان جنگ شدکه مهمترین آن‌ها کنوانسیون‌های چهارگانه ۱۹۴۹ ژنو و دو پروتکل الحاقی ۱۹۷۷ به کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو است. در این میان کنوانسیون سوم ژنو و بعضی مواد پروتکل‌های الحاقی آن به موضوع حمایت از حقوق اسیران جنگی می‌پردازند. بدین ترتیب قواعد حمایت از اسیران جنگی در حقوق بین‌الملل بشردوستانه توسعه یافت.

براساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه به‌ویژه کنوانسیون سوم ژنو و پروتکل اول الحاقی، مراقبت و محافظت از اسیران جنگی برعهدهٔ «قدرت اسیرگیرنده» است. این قدرت ملزم است امکانات لازم در این جهت را تأمین کرده و از رفتار غیرانسانی با اسیران جنگی پرهیز نماید. ولی این قاعده همیشه رعایت نمی‌شود. زیرا رفتار انسانی با اسیران جنگی در یک چهار چوب اخلاقی، نظامی و سیاسی قرار می‌گیرد که توسعه و اجرای قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. این ملاحظات معمولاً مانع اجرای قواعد مذکور می‌شود؛ لذا در کنوانسیون‌های مربوط به حقوق بین‌الملل بشردوستانه سازوکار نظارت و ضمانت اجرا نیز پیش‌بینی می‌شود. 

درباره کتاب حقوق اسیران جنگی

هدف کتاب آن است که با بررسی کنوانسیون سوم ژنو، پروتکل اول الحاقی و قواعد عرفی مربوطه، در این جستار ما را با قواعد مربوط به حمایت از اسیران جنگی و سازکارهای آن، آشنا کند،‌ بنابراین به سوالات زیر پاسخ می‌دهد:

۱. چه کسی اسیر جنگی محسوب می‌شود؟

۲. اصول حاکم بر حمایت از اسیران جنگی کدامند؟

۳. چه مدت و تحت چه شرایطی این رفتار باید تداوم یابد؟

۴. چه مؤسسات و یا سازمان هایی مسئولیت نظارت و اعمال این مقررات را بر عهده دارند؟

۵. ضمانت اجرایی نقض این قواعد کدامند؟

در این کتاب، در قالب سه فصل به سؤالات مذکور پاسخ داده می‌شود. ابتدا، در فصل اول تحت عنوان اصول کلی حمایت از اسیران جنگی با پیشینهٔ تاریخی حمایت از اسیران جنگی در حقوق بین‌الملل بشردوستانه آشنا خواهیم شد و به بررسی این مطلب خواهیم پرداخت که چه کسانی اسیر جنگی محسوب می‌شوند و نگاهی خواهیم داشت به اصول کلی حمایت از اسیران جنگی. در ادامه در فصل دوم، حقوق اسیران جنگی از زمان آغاز اسارت تا خاتمهٔ آنرا احصا خواهیم کرد که شامل زمان آغاز وضعیت اسیر جنگی، تکالیف قدرت اسیرگیرنده در این زمینه و نحوهٔ خاتمهٔ اسارت و غیره است. در فصل سوم نیز نحوهٔ نظارت بر حقوق اسیران جنگی و ضمانت اجرای آنرا مورد بررسی قرار خواهیم داد که تکلیف رعایت و تضمین رعایت این حقوق، تکالیف ناشی از این اصل، نظام موارد نقض عمدهٔ حقوق بین‌الملل بشردوستانه نسبت به اسیران جنگی و مسائل مربوط به مسئولیت کیفری فردی و مسئولیت دولت ناشی از نقض این اصول را دربرمی‌گیرد و سرانجام با نتیجه‌گیری، کلام را خاتمه خواهیم داد. امید است این نوشتار در جهت ارتقاء و اشاعهٔ حقوق بین‌الملل بشردوستانه مؤثر واقع شود.

 خواندن کتاب حقوق اسیران جنگی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

فعالان و پژوهشگران حقوق بشر و حقوق بین الممل را به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم