کتاب پرورش زنبور عسل

جثهٔ زنبور نر، پهن‌تر و بزرگ‌تر از زنبور کارگر، و بدنش پوشیده از مو است، هنگام پرواز صدای بال‌های زنبور نر، بیشتر از زنبورهای کارگر است. زنبور نر فاقد نیش است و قادر به جمع‌آوری گرده و نوش نیست، در کار کندو نیز دخالتی ندارد و حتی در خوردن غذا باید کارگرها به او کمک کنند و چنانچه او را از کارگرها جدا کنیم، به زودی از بین خواهد رفت. تنها وظیفهٔ زنبور نر، جفت‌گیری با ملکه‌های جوان است

نیش زنبورها مثل قلاب ماهیگیری دارای ۱۵-۱۶ عدد خار وارونه است

زنبور عسل، حشره‌ای وفادار به گل است تا زمانی که در طبیعت اطراف کندو، گرده‌افشانی یک نوع گل را تمام نکرده باشد، روی گل گیاه دیگری نمی‌نشیند و این کار باعث می‌شود گرده‌افشانی گیاهان را کامل انجام‌دهد.

یک غده، زیر آروارهٔ زنبورها دیده‌می‌شود که در کارگرها بسیار کوچک و غیرفعال، و برعکس، در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای معطر یا فرمون به وسیلهٔ این غده ترشح می‌شود که با بوی ویژهٔ خود باعث شناختن و تشخیص ملکه، از سایر زنبورها می‌شود. همین بو در کندو پخش، و باعث ایجاد نظم در داخل آن و همچنین عقیم‌ماندن تخمدان‌های کارگرها می‌شود. هرگاه ملکه این ماده را ترشح نکند یا ملکه به‌دلیلی تلف شود یا سرانجام چنانچه به عمد، از کندو برداشته‌شود، پس از تقریباً نیم‌ساعت به علت تمام‌شدن بوی مزبور، نظم داخلی جمعیت به کلی به هم می‌ریزد و زنبورها در نزدیکی سوراخ در جست‌وجوی ملکه دیوانه‌وار به این‌سو و آن‌سو پرواز می‌کنند. اگر در این موقع گوشتان را به جدار کندو نزدیک کنید، صدایی شبیه به صدای گریه می‌شنوید که در اصطلاح می‌گویند، جمعیت در حال گریه‌کردن است.

در انتهای شکم، مخرجی برای دفع مدفوع دیده‌می‌شود و از راه همین مخرج، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده، نیش بزند.

شش عدد پا که جفت عقب آن، دارای حفره‌هایی به نام سبد است و زنبور عسل در دوران فعالیت خود، گرده‌های گل را در آن پُر، و با خود به کندو حمل می‌کند. اندازهٔ این سبدها در زنبورهای کارگر بزرگ‌تر از نرهاست.

بزرگی چشم‌ها وسیله‌ای است که زنبوردار به کمک آن، به راحتی می‌تواند، زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد، زیرا چشم‌های زنبور نر، بزرگ‌تر است و از عقب سر، به هم متصل‌می‌شود، ولی در زنبور کارگر و ملکه به هم متصل نمی‌شود.

لازم است زنبوردار در عمل تعویض ملکه پیش‌دستی، و ملکه را تعویض کند.

برای اینکه جفت‌گیری ملکه با قوی‌ترین نرها صورت بگیرد و همچنین برای جلوگیری از آمیزش خویشاوندی، جفت‌گیری ملکه، هرگز در کندو صورت نمی‌گیرد و ملکه همیشه در هوای آزاد و در محل تجمع نرها، اقدام به جفت‌گیری می‌کند

مشخصهٔ ملکهٔ باکره این است که روی شان‌ها، بال‌هایش را دائماً به حالت پرواز درمی‌آورد و به محض تلاش زنبوردار برای گرفتن آن از روی شان، پرواز می‌کند، درصورتی‌که ملکهٔ بارور، همیشه روی شان‌ها راه می‌رود و تمایل به پرواز ندارد.