کتاب پاولف

کتاب پاولف نوشته‌ جفری الف. گری با ترجمه‌ محمود بهزاد اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی زندگی، نظریات و دستاوردهای ایوان پتروویچ پاولف، فیزیولوژیست برجسته‌ی روس است. این کتاب به‌صورت تخصصی به بررسی زمینه‌های فکری، پژوهش‌های فیزیولوژیک، نظریه‌ی شرطی‌شدن و تأثیرات گسترده‌ی پاولف بر روانشناسی و علوم اعصاب می‌پردازد. نویسنده با رویکردی تحلیلی، سیر تحول اندیشه‌های علمی درباره‌ی ارتباط ذهن، مغز و رفتار را از قرن هفدهم تا دوران پاولف دنبال کرده و نقش او را در انتقال مسائل فلسفی به آزمایشگاه و شکل‌گیری روانشناسی آزمایشی برجسته ساخته است. نشر خوارزمی آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب پاولف

کتاب پاولف نوشته‌ی جفری الف. گری اثری پژوهشی است که به زندگی و آثار ایوان پاولف، دانشمند روس، می‌پردازد. این کتاب در چند فصل، ابتدا به زمینه‌های فکری و فلسفی مرتبط با مسئله‌ی ذهن و مغز اشاره کرده و سپس به شرح پژوهش‌های فیزیولوژیک پاولف در حوزه‌ی دستگاه گوارش و انعکاس‌های شرطی می‌پردازد. کتاب پاولف به گونه‌ای است که ابتدا تاریخچه‌ی نظریات مرتبط با رفتار، ذهن و مغز را مرور می‌کند و سپس با ورود به زندگی پاولف، مسیر علمی و تجربی او را دنبال می‌کند. بخش‌های مختلف کتاب شامل بررسی آزمایش‌های کلاسیک پاولف، تحلیل نظریه‌ی شرطی‌شدن، و تأثیرات این نظریه بر روانشناسی و علوم اعصاب است. نویسنده تلاش کرده است تا با زبانی روشن و مستند، جایگاه پاولف را در تاریخ علم و نقش او را در پیوند فیزیولوژی و روانشناسی نشان دهد. این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ علم، روانشناسی، علوم اعصاب و فلسفه‌ی ذهن، تصویری جامع و مستند از یکی از چهره‌های تأثیرگذار علم مدرن ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب پاولف

کتاب پاولف با مروری بر یکی از بزرگ‌ترین معماهای علم، یعنی ارتباط میان رفتار، ذهن و مغز آغاز می‌شود. نویسنده توضیح داده است که چگونه پاولف با انتقال این معما از حوزه‌ی فلسفه به آزمایشگاه، پلی میان فیزیولوژی و روانشناسی برقرار کرد. در فصل‌های ابتدایی، سیر تاریخی نظریات ذهن و مغز از دکارت تا ماتریالیست‌های قرن نوزدهم و تأثیر آن‌ها بر شکل‌گیری اندیشه‌های پاولف بررسی شده است. سپس به زندگی پاولف، تحصیلات او در روسیه و تأثیر فضای فکری آن دوران بر شکل‌گیری دیدگاه‌هایش پرداخته شده است. در بخش‌های بعدی، پژوهش‌های فیزیولوژیک پاولف در زمینه‌ی دستگاه گوارش و آزمایش‌های او بر روی حیوانات شرح داده شده است. پاولف با ابداع روش‌های جراحی مزمن و آزمایش‌های دقیق، موفق شد نقش دستگاه عصبی را در کنترل ترشح شیره‌های گوارشی اثبات کند و برای این دستاورد جایزه‌ی نوبل دریافت کرد. اما نقطه‌ی عطف کار او، کشف و تحلیل انعکاس شرطی بود؛ پدیده‌ای که در آن حیوانات می‌توانند با تجربه‌ی شخصی، میان محرک‌های خنثی و رویدادهای زیستی ارتباط برقرار کنند. کتاب به تفصیل آزمایش‌های کلاسیک پاولف را شرح داده است: سگ‌هایی که با شنیدن صدای زنگ یا دیدن نور، پیش از دریافت غذا بزاق ترشح می‌کنند. نویسنده با بررسی دقیق این آزمایش‌ها، مفاهیم محرک شرطی و غیرشرطی، پاسخ شرطی و غیرشرطی و فرایند شرطی‌شدن را توضیح داده است. همچنین به تفاوت‌های شرطی‌شدن همزمان، تأخیری و وارونه و نقش تکرار و مجاورت زمانی در یادگیری شرطی اشاره شده است. در ادامه، کتاب به تأثیر نظریه‌ی شرطی‌شدن پاولف بر روانشناسی، به‌ویژه رفتارگرایی، و همچنین نقدها و چالش‌های علمی پیرامون آن می‌پردازد. نویسنده نشان داده است که چگونه پاولف با رویکردی عینی و آزمایشگاهی، مرز میان فیزیولوژی و روانشناسی را کمرنگ کرد و راه را برای پژوهش‌های نوین در زمینه‌ی یادگیری، شخصیت و آسیب‌شناسی روانی هموار ساخت. در بخش‌های پایانی، به مباحثی مانند تعمیم، منع داخلی و خارجی، و پایداری یا زوال پاسخ‌های شرطی پرداخته شده است. کتاب با جمع‌بندی تأثیرات گسترده‌ی پاولف بر علوم رفتاری و اعصاب به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب پاولف را بخوانیم؟

این کتاب با ارائه‌ی روایتی مستند و تحلیلی از زندگی و آثار پاولف، فرصتی فراهم کرده است تا خواننده با یکی از مهم‌ترین تحولات علمی قرن بیستم آشنا شود. ویژگی شاخص کتاب، پرداختن به جزئیات آزمایش‌ها و روش‌شناسی علمی پاولف است که نشان می‌دهد چگونه یک مسئله‌ی فلسفی به موضوعی تجربی و قابل سنجش تبدیل شد. همچنین، کتاب با بررسی دقیق مفاهیم شرطی‌شدن، نقش آن‌ها را در شکل‌گیری نظریات یادگیری، رفتارگرایی و حتی علوم اعصاب معاصر روشن ساخته است. مطالعه‌ی این اثر نه‌تنها برای شناخت تاریخچه‌ی روانشناسی و فیزیولوژی مفید است، بلکه به درک بهتر فرایندهای یادگیری، سازگاری رفتاری و ارتباط ذهن و بدن کمک می‌کند. این کتاب برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر از ریشه‌های علمی رفتار و ذهن هستند، منبعی ارزشمند و قابل اتکا به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران روانشناسی، علوم اعصاب، زیست‌شناسی و فلسفه‌ی ذهن پیشنهاد می‌شود. همچنین برای علاقه‌مندان به تاریخ علم و کسانی که به دنبال درک علمی از رفتار و یادگیری هستند، مناسب است.

درباره جفری الف. گری

جفری آلن گری (۲۶ مه ۱۹۳۴ – ۳۰ آوریل ۲۰۰۴) روان‌شناس پژوهشی بریتانیایی بود که بیشتر به دلیل نظریه‌ی زیست‌روان‌شناختی شخصیت خود شناخته می‌شود. او همچنین در زمینه‌ی نظریه‌ی آگاهی و هوشیاری سهم قابل توجهی داشت.

جفری گری در شرق لندن به دنیا آمد. پدرش خیاط بود و وقتی جفری تنها هفت سال داشت، درگذشت. مادرش که صاحب یک فروشگاه خرازی بود، او را به تنهایی بزرگ کرد. از کودکی با سختی‌های زندگی مواجه شد و بعدها یادآور شد که آموزش‌هایش در زمینه لاتین و یونانی و همچنین خدمت نظامی، تجربیات مهمی برای شکل‌گیری شخصیتش بوده‌اند. او در دوران ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۴ در ارتش بریتانیا خدمت کرد، از جمله کارهای او در ارتش آموزش زبان روسی برای کارهای اطلاعاتی بود. پس از پایان خدمت ملی، گری بورسیه مک‌کینون را در کالج ماجدالن آکسفورد دریافت کرد تا حقوق بخواند، اما توانست مسیر خود را به زبان‌های مدرن تغییر دهد و درجه‌ی اول در زبان‌های فرانسه و اسپانیایی کسب کند. سپس یک مدرک کارشناسی دیگر در روان‌شناسی و فلسفه گرفت و در سال ۱۹۵۹ آن را به پایان رساند. در سال‌های ۱۹۵۹–۱۹۶۰ گری در مؤسسه‌ی روان‌پزشکی لندن (که اکنون بخشی از کالج کینگ لندن است) به آموزش روان‌شناسی بالینی پرداخت و پس از آن به مطالعه‌ی دکترای خود در همین مؤسسه زیر نظر هانس آیزنک ادامه داد. دکترای او در سال ۱۹۶۴ برای مطالعه تأثیرات محیطی، ژنتیکی و هورمونی بر رفتارهای هیجانی در حیوانات اعطا شد. پس از دریافت دکترای خود، گری به عنوان مدرس روان‌شناسی تجربی در دانشگاه آکسفورد منصوب شد و در سال ۱۹۶۵ به عضویت آموزشی کالج دانشگاهی آکسفورد درآمد. او تا سال ۱۹۸۳ در آکسفورد ماند و در آنجا مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از تحقیقات تجربی و نظری را شکل داد، به ویژه در زمینه‌ی اضطراب، سیستم سپتو-هیپوکامپال، شخصیت و علوم اعصاب هیجان. گری در سال ۱۹۸۳ جایگزین آیزنک شد و ریاست گروه روان‌شناسی مؤسسه‌ی روان‌پزشکی لندن را بر عهده گرفت، جایگاهی که تا بازنشستگی او در سال ۱۹۹۹ ادامه یافت. پس از بازنشستگی رسمی، او همچنان به عنوان استاد ممتاز فعال بود و در سال‌های ۲۰۰۱ - ۲۰۰۲ یک سال را در مرکز مطالعات پیشرفته علوم رفتاری دانشگاه استنفورد در کالیفرنیا گذراند، جایی که بسیاری از ایده‌های نهایی خود در مورد آگاهی را توسعه داد.

گری بیش از هر چیز برای نظریه‌ی زیست‌روان‌شناختی شخصیت خود شناخته می‌شود، که اکنون به عنوان نظریه‌ی «حساسیت به تقویت» نیز شناخته می‌شود. او در مدل خود در سال ۱۹۷۰ پیشنهاد کرد که تفاوت‌های شخصیتی اصلی ناشی از عملکرد سیستم‌های مغزی هستند که حساسیت به پاداش، تنبیه و تهدید را تنظیم می‌کنند. گری استدلال کرد که برخلاف مدل‌های پیشین مانند نظریه‌ی برانگیختگی آیزنک، برای توضیح ویژگی‌هایی مانند برون‌گرایی یا روان‌رنجوری، بررسی تفاوت‌های عصبی سیستم‌های اجتناب و گرایش لازم است و رفتار و هیجان از این سیستم‌ها سرچشمه می‌گیرد.

او همچنین نظریه‌ای جسورانه درباره‌ی آگاهی توسعه داد، به ویژه در کتاب آخرش Consciousness: Creeping up on the Hard Problem (۲۰۰۴). گری استدلال کرد که آگاهی بازنمایی جهان در مغز نیست، بلکه نوعی نمایش سیگنال ایجاد شده توسط فرآیندهای ناخودآگاه است که عمدتاً برای شناسایی رویدادهای نو و خطاها شکل گرفته است (او آگاهی را «کاشف خطای دیرهنگام» خواند).

گری نویسنده‌ی پرکاری بود: از جمله کتاب‌های مهم او Pavlov’s Typology (۱۹۶۴)، The Elements of a Two‑Process Theory of Learning (۱۹۷۵) Neuropsychology of Anxiety (۱۹۸۲، ویرایش دوم ۲۰۰۰)، The Psychology of Fear and Stress (۱۹۸۷) و Consciousness: Creeping up on the Hard Problem (۲۰۰۴) هستند.

او همچنین مقالات کلاسیکی در روان‌شناسی تجربی و روان‌شناسی عصبی منتشر کرد که هنوز مرجع مطالعات جدید در زمینه اضطراب و شخصیت هستند.

گری جوایز و اعتبارات متعددی دریافت کرد، از جمله جایزه‌ی رئیس انجمن روان‌شناسی بریتانیا (۱۹۸۳) و ریاست انجمن روان‌شناسی تجربی (۱۹۹۶). او در ۳۰ آوریل ۲۰۰۴ درگذشت. همکارانش تأکید کردند که فقدان او شکافی بزرگ در روان‌شناسی تجربی ایجاد کرد. مسیر علمی او، از زبان‌های مدرن تا روان‌شناسی تجربی و عصبی، نمونه‌ای از گستردگی و تنوع علمی اوست.

قسمتی از کتاب

«یکی از بزرگترین معماهائی که با آن روبرو هستیم چگونگی درک ارتباطات میان رفتارا ذهن و مغز است. هیچ کس به اندازه پاولف برای خارج ساختن این معما از قلمرو فلسفه و کشاندن آن به آزمایشگاه نکوشیده است. پاولف برای این کار میان فیزیولوژی و روانشناسی پلی حیاتی برقرار ساخت؛ یعنی میان دو موضوعی که به هنگام آغاز کار پاولف بالقوه از یکدیگر جدا بودند ولی اکنون میروند تا تقریباً در هم ادغام شوند. پاولف طرحهای برنامه ای ماتریالیسم فلسفی قرن نوزدهم را به علمی آزمایشی بدل کرد که روشها و نتایج آن اکنون بر زندگی سخت اثر می گذارد. به همین دلایل است که پاولف را بدرستی، یکی از بنیانگذاران روانشناسی آزمایشی جدید، و تأثیر او بر نظریات معاصر درباره انسان و مقامش در جهان را نیز به همان نسبت زیاد میدانند. با این همه او نه فیلسوف بود و نه روانشناس، بلکه فیزیولوژیستی بود که نخست کار علمی برجسته ای در پژوهش غده های گوارشی انجام داد و سپس، در پنجاه سالگی به گسترش مفهومی پرداخت که امروزه به سبب ب آن همواره از او یاد می شود و آن انعکاس شرطی است.»