کتاب ایده آل زندگی و زندگی ایده آل

کتاب ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل نوشته‌ی محمدتقی جعفری اثری است که به بررسی بنیادهای فلسفی و روان‌شناختی مفهوم ایده‌آل در زندگی فردی و اجتماعی می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی تلاش کرده است تا ضمن مرور دیدگاه‌های رایج درباره‌ی بهبود زندگی به کاوشی عمیق‌تر در چیستی و چرایی آرمان‌های انسانی دست بزند. جعفری در این اثر با بهره‌گیری از زبان فلسفی و مثال‌های ملموس به رابطه‌ی میان انسان، جامعه و ایدئال‌ها می‌پردازد و سعی دارد نشان دهد که چگونه آرمان‌گرایی می‌تواند به زندگی معنا و جهت ببخشد. موسسه‌ی تدوین و نشر آثار استاد علامه جعفری این کتاب را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ایده آل زندگی و زندگی ایده آل

کتاب ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل نوشته‌ی علامه جعفری، اثری فلسفی و اجتماعی است که به تحلیل مفهوم ایدئال در زندگی انسان می‌پردازد. جعفری در این کتاب با نگاهی انتقادی به آموزه‌ها و اصولی که تاکنون برای بهبود زندگی فردی و اجتماعی مطرح شده‌اند، معتقد است که بسیاری از این اصول نتوانسته‌اند به آرمان واقعی بشر نزدیک شوند. او با بررسی تمدن‌ها، قوانین پیشرفت، دستورات ترقی و حتی لذت‌جویی و رفع آلام، نتیجه می‌گیرد که این تلاش‌ها در برابر آرمان زندگی ایدئال بسیار ناچیز بوده‌اند. ساختار کتاب بر پایه‌ی تحلیل عوامل فردی و اجتماعی شکل گرفته است؛ عواملی که انسان و جامعه را به‌سوی داشتن ایدئال سوق می‌دهند. جعفری با طرح هفت عامل اساسی مانند سطح طبیعی اجتماع، اصل تازه‌گرایی، اشتیاق به کمال، اصول فطری، وجود خواستن عمومی، تمایل به شخصیت و هماهنگ‌کردن نقاط مثبت و منفی زندگی، نشان می‌دهد که ایدئال نه‌تنها یک نیاز فردی بلکه ضرورتی اجتماعی است. او همچنین سه قلمرو اساسی برای تفسیر زندگی معرفی کرده است: فردیت، اجتماع و معنویت. به باور نویسنده بدون توجه به این سه قلمرو، تفسیر معقولی از زندگی ممکن نیست. کتاب ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل، با زبانی تحلیلی و گاه انتقادی، خواننده را به بازاندیشی درباره‌ی هدف و معنای زندگی دعوت می‌کند و تلاش دارد تا مرز میان آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی را روشن‌تر کند.

خلاصه کتاب ایده آل زندگی و زندگی ایده آل

کتاب ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل، دغدغه‌ی اصلی خود را بر محور جست‌وجوی معنای زندگی و نقش ایده‌آل‌ها در شکل‌دهی به حیات فردی و اجتماعی قرار داده است. جعفری در آغاز، با نقد تلاش‌های تاریخی بشر برای ساختن جامعه‌ای بهتر تأکید می‌کند که اصول و قوانین رایج نتوانسته‌اند به آرمان واقعی انسان پاسخ دهند و اغلب انسان و انسانیت را از هم جدا کرده‌اند. او سپس به این پرسش می‌پردازد که چه عواملی یک اجتماع را به داشتن ایدئال مجبور می‌کند و هفت عامل کلیدی را برمی‌شمارد: سطح طبیعی اجتماع، اصل تازه‌گرایی، اشتیاق به کمال، اصول فطری، وجود یک «می‌خواهم» عمومی، تمایل به شخصیت و هماهنگ‌کردن نقاط مثبت و منفی زندگی. جعفری معتقد است که این عوامل، هم در فرد و هم در اجتماع، زمینه‌ساز حرکت به سوی ایدئال هستند. در ادامه نویسنده سه قلمرو را برای تفسیر زندگی معرفی کرده است: قلمرو فردی، قلمرو اجتماعی و قلمرو معنوی یا سوم. او تأکید دارد که بدون توجه به ارتباط این سه قلمرو، تفسیر زندگی ناقص خواهد بود. علامه جعفری با مثال‌هایی از زندگی روزمره و تحلیل مفاهیم فلسفی نشان می‌دهد که زندگی ایدئال، تکاپویی آگاهانه است که شخصیت انسانی را به‌سوی ابدیت و کمال سوق می‌دهد. در بخش دیگری از کتاب ایدئال‌های رایج مانند ثروت، زیبایی، مقام، دانش، شهرت، محبت و هنر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. جعفری با نقد هر یک از این ایدئال‌ها نشان می‌دهد که هیچ‌کدام به‌تنهایی نمی‌توانند پاسخ‌گوی نیاز عمیق انسان به معنا و هدف باشند. او نتیجه می‌گیرد که ایدئال واقعی باید فراتر از این مظاهر محدود باشد و بتواند نقاط مثبت و منفی زندگی را هماهنگ کند. درنهایت کتاب بر اهمیت آگاهی، تلاش و حرکت مستمر برای رسیدن به ایدئال تأکید دارد و معتقد است که زندگی معنادار، تنها در سایه‌ی جست‌وجوی آگاهانه و پیوسته‌ی آرمان‌ها شکل می‌گیرد.

چرا باید کتاب ایده آل زندگی و زندگی ایده آل را بخوانیم؟

کتاب ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل اثری است که با رویکردی فلسفی و تحلیلی به بازخوانی مفاهیم بنیادین زندگی و آرمان‌گرایی می‌پردازد. این کتاب با نقد دیدگاه‌های رایج درباره‌ی خوشبختی و موفقیت، خواننده را به تأمل درباره‌ی معنای واقعی ایدئال و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی دعوت می‌کند. علامه جعفری با بررسی دقیق عوامل مؤثر بر شکل‌گیری ایدئال‌ها نشان داده است که آرمان‌گرایی صرف یا واقع‌گرایی مطلق هر دو به‌تنهایی نمی‌توانند پاسخ‌گوی نیازهای عمیق انسان باشند. مطالعه‌ی این کتاب، فرصتی برای بازاندیشی درباره‌ی هدف زندگی، شناخت محدودیت‌های ایدئال‌های رایج و جست‌وجوی معنای عمیق‌تر در حیات انسانی فراهم می‌کند. همچنین تحلیل‌های نویسنده درباره‌ی ارتباط فرد و اجتماع و نقش آگاهی و تلاش در رسیدن به زندگی معنادار، می‌تواند برای کسانی که به‌دنبال درک عمیق‌تری از خود و جهان هستند، مناسب باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب به علاقه‌مندان فلسفه، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و کسانی که دغدغه‌ی معنا و هدف زندگی را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر برای پژوهشگران حوزه‌ی علوم انسانی و افرادی که به‌دنبال بازنگری در آرمان‌ها و ارزش‌های فردی و اجتماعی خود هستند، مناسب است.

درباره محمدتقی جعفری تبریزی

محمدتقی جعفری تبریزی، مشهور به علامه جعفری، در نخستین روز مردادماه سال ۱۳۰۲ در خانواده‌ای دیندار در شهر تبریز چشم به جهان گشود. مادرش نخستین آموزگار فرزندش در قرآن و خواندن و نوشتن شد. استعداد شگرف و حافظه‌ی نیرومند محمدتقی از همان کودکی آشکار بود؛ چنانکه در شش‌سالگی، هنگام ورود به مدرسه‌ی اعتماد تبریز، پس از امتحان شفاهی قرآن، از پایه‌های نخستین معاف شد و از کلاس چهارم آغاز کرد. او خیلی زود در میان شاگردان ممتاز تبریز شناخته شد و پس از پایان دوره‌ی ابتدایی به مدرسه‌ی طالبیه رفت تا علوم دینی را بیاموزد. سال‌های نوجوانی‌اش در تبریز و تهران به تحصیل دروس حوزوی گذشت. در ۱۸سالگی به تهران رفت و در مدرسه‌ی مروی از محضر استادانی چون میرزا مهدی آشتیانی و شیخ محمدرضا تنکابنی بهره برد. سه سال بعد به قم رفت و در مدرسه‌ی دارالشفا ساکن شد. در همین دوران، سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای و شهید محمد صدوقی او را به لباس روحانیت ملبس کردند. او بخشی از حکمت منظومه و اسفار را در محضر آشتیانی آموخت و در عرفان و اخلاق نیز از محضر امام خمینی و عارف وارسته میرزا محمدتقی زرگر بهره برد. محمدتقی جعفری در سال ۱۳۲۳ برای تکمیل تحصیلات خود رهسپار نجف اشرف شد. در آنجا نزد بزرگانی چون سید عبدالهادی شیرازی، سید ابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و محمدکاظم شیرازی درس خواند و در ۲۳سالگی به درجه‌ی اجتهاد رسید. او در نجف، در کنار تحصیل و تدریس، به سیر و سلوک اخلاقی و عرفانی پرداخت و از محضر مرتضی طالقانی بسیار بهره برد. پس از ۱۱ سال اقامت در نجف، در حدود سال ۱۳۳۶ به ایران بازگشت، مدتی در مشهد اقامت کرد و سپس در تهران ساکن شد.

علامه جعفری از دهه‌ی ۱۳۴۰ فعالیت‌های علمی و فرهنگی گسترده‌ای را آغاز کرد. جلسات درس و سخنرانی‌های او در تهران، محافل علمی و دانشگاهی را جذب خود می‌کرد و بسیاری از جوانان و دانشجویان در آن شرکت داشتند. مأموران ساواک بارها او را احضار کردند چرا که اندیشه‌های ژرف فلسفی‌اش روح اعتراض به استبداد را در مخاطبان می‌دمید. در سال‌های دفاع مقدس نیز به دیدار رزمندگان در جبهه‌ها رفت و آنان را به استقامت و ایمان دعوت کرد. در عرصه‌ی فلسفه، فقه، عرفان، اخلاق و ادبیات، علامه جعفری از چهره‌های کم‌نظیر روزگار خود بود. او در کنار تدریس و تحقیق، بیش از صد جلد کتاب و رساله تألیف کرد. دو اثر بزرگ و ماندگار او تفسیر و ترجمه‌ی نهج‌البلاغه و تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی معنوی مولوی است. شرح ۱۵جلدی مثنوی که با دیدی فلسفی و انتقادی نوشته شد، نوعی دایرةالمعارف میان‌فرهنگی میان عرفان اسلامی و اندیشه‌های فلسفی شرق و غرب به‌شمار می‌رود. تفسیر نهج‌البلاغه نیز در ۲۷ جلد منتشر شد و به بررسی دقیق مسائل انسانی، اجتماعی و الهی از منظر کلام امیرالمؤمنین علی (ع) پرداخت. علاوه بر این، آثار دیگری از او بر جای مانده است: جبر و اختیار، علم و دین در حیات معقول، فلسفه و هدف زندگی، وجدان، عرفان اسلامی، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب، حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، انسان در افق قرآن و از دریا به دریا (کشف‌الابیات مثنوی) از مهم‌ترین آن‌ها هستند. علامه جعفری علاوه‌بر زبان عربی، به انگلیسی نیز تسلط داشت و با شماری از اندیشمندان و متفکران جهان مکاتبه و گفت‌وگو می‌کرد. نامه‌نگاری‌های او با فیلسوف انگلیسی برتراند راسل درباره‌ی آزادی، کمال، عشق و صلح از نمونه‌های برجسته‌ی گفت‌وگوی فلسفی میان شرق و غرب در قرن بیستم است. همچنین با روژه گارودی، پروفسور عبدالسلام و پروفسور روزنتال مباحثات علمی و فرهنگی داشت.

در طول بیش از نیم‌قرن تلاش علمی، شاگردان بسیاری در حوزه و دانشگاه پرورش داد که از جمله‌ی آنان می‌توان به سید محمدباقر صدر، عبدالرحیم گواهی، عبدالله نصری، علی رافعی و محمدمهدی گرجیان اشاره کرد. او در عین فروتنی، اهل تحقیق و تلاش بی‌وقفه بود و تا واپسین روزهای عمر از مطالعه و نوشتن دست نکشید. در سال ۱۳۷۶ رئیس‌جمهور وقت، سید محمد خاتمی، به پاس خدمات علمی او، نشان درجه‌یک دانش را به وی اهدا کرد. محمدتقی جعفری در پاییز سال ۱۳۷۷ بر اثر بیماری سرطان، پس از مدتی درمان در ایران و انگلستان، درگذشت. پیکرش پس از اقامه‌ی نماز به امامت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، به مشهد منتقل و در حرم امام رضا (ع) در رواق دارالزهد به خاک سپرده شد. درگذشت او با اندوه عمیق جامعه‌ی علمی و فرهنگی ایران همراه بود. رهبر انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای، در پیام تسلیت خود او را «علامه‌ای فرزانه، فیلسوفی متفکر و ادیبی نامدار» خواند و خاموشی‌اش را «خسارتی بزرگ برای جویندگان معارف اسلامی» دانست. رهبر پیشین انقلاب اسلامی نیز درباره‌ی او گفته بود: «آقای جعفری، ابن‌سینای زمان ماست.» نام علامه جعفری امروز با پژوهش و پیوند میان دین و خرد گره خورده است.

بخشی از کتاب ایده آل زندگی و زندگی ایده آل

«ایده‌آل در تفسیر منطقی خود، فراتر از اتوپیاست؛ چیزی است معادل ابعاد ارزشمند زندگی. از این‌رو با قبول و پذیرش ایده‌آل، زندگی چهره‌ی منفی خود را از دست داده و باری از معنا به خود می‌گیرد و این چنین می‌شود که زندگی درون پوسته‌ی طبیعی خود احیا می‌شود و باطل را در آمیزه‌ای از حق و حقیقت به جوشش در مسیر رشد و عقلانیت درمی‌آورد. ایده‌آل زندگی چیست؟ ایده‌آل زندگی داشتن یک زندگی ایده‌آل است. با جرأت می‌توان ادعا کرد هیچ دو واژه‌ای آن‌گونه که دو مقوله‌ی «زندگی» و «ایده‌آل» زیبنده‌ی همدیگر هستند، لایق و شایسته‌ی یکدیگر نیستند. در حقیقت، زندگی ایده‌آل را می‌جوید و ایده‌آل، زندگی را طلب می‌کند و این حقیقتِ بلندی است که جای آن فراموش‌شده و به روزمرگی سپرده شده است. کدامین مفهوم بنیادین را می‌توان سراغ گرفت که بتواند به‌سان «ایده‌آل» زندگی را از خودش سرشار نموده و به حقیقت حیات‌بخش خویش نزدیک‌تر کند؟ کدامین مفهوم رسا و عینی به آن اندازه که زندگی از آن موج می‌زند، ایده‌آل را از دایره‌ی خیال و اتوپیا جدا نموده و در شاهراه پنجره‌ی زندگی قرار می‌دهد؟ باده‌ی ناب زندگی در جام نگاه زندگی‌باورانِ راستین؛ ایده‌آلی بیرون از زندگی سراغ ندارد.»