کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

کتاب الکترونیکی «ناوگان جنگی ساسانیان (افسانه یا واقعیت)» نوشتهٔ ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف و با ترجمهٔ محسن شجاعی، اثری پژوهشی در حوزهٔ تاریخ نظامی ایران است که نشر مرکز آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی وجود یا عدم وجود ناوگان جنگی در دوران ساسانیان می‌پردازد و با تکیه‌بر منابع دست‌اول، شواهد باستان‌شناسی و پژوهش‌های جدید، تلاش می‌کند تصویری روشن از توان دریایی این امپراتوری ارائه دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

«ناوگان جنگی ساسانیان» اثری ناداستان و پژوهشی است که به یکی از پرسش‌های کمتر بررسی‌شده در تاریخ ایران می‌پردازد: آیا ساسانیان ناوگان جنگی واقعی داشته‌اند یا این موضوع بیشتر افسانه است؟ نویسنده، ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف، با رویکردی تحلیلی و برپایهٔ منابع تاریخی، اسناد باستان‌شناسی و پژوهش‌های معاصر، این موضوع را واکاوی کرده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا به روایت‌های تاریخی و منابع مکتوب دربارهٔ حضور نظامی ایران در دریاها می‌پردازد و سپس با بررسی شواهد فنی و جغرافیایی، تلاش می‌کند ابعاد مختلف این ناوگان را روشن کند. کتاب در دو فصل اصلی تنظیم شده است: فصل نخست به بررسی نقش ناوگان ساسانی در جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی می‌پردازد و فصل دوم به تحلیل ویژگی‌های فنی کشتی‌ها و تفاوت‌های منطقه‌ای در کشتی‌سازی اختصاص دارد. این اثر برای علاقه‌مندان به تاریخ نظامی، ایران‌شناسی و مطالعات تمدنی، تصویری تازه از توان دریایی ساسانیان و جایگاه آن در تحولات منطقه‌ای ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

کتاب «ناوگان جنگی ساسانیان» با طرح این پرسش آغاز می‌شود که آیا ساسانیان واقعاً ناوگان جنگی داشته‌اند یا این موضوع بیشتر برآمده از افسانه‌ها و برداشت‌های بعدی است. نویسنده با بررسی منابع تاریخی، از جمله متون ایرانی، عربی، رومی و چینی، تلاش می‌کند شواهدی دربارهٔ حضور نظامی ایران در دریاها به‌ویژه در دوران ساسانیان گردآوری کند. در بخش نخست، کتاب به نمونه‌هایی از عملیات‌های نظامی دریایی ساسانیان می‌پردازد؛ از جمله جنگ اردشیر یکم با هفتواد، لشکرکشی شاپور دوم به عربستان و یمن، و تلاش‌های خسرو انوشیروان برای گسترش نفوذ دریایی ایران. در این روایت‌ها، نقش کشتی‌ها بیشتر به‌عنوان وسیله‌ای برای جابه‌جایی سپاهیان و تجهیزات نظامی مطرح است تا شرکت مستقیم در نبردهای دریایی. نویسنده با استناد به منابع مختلف، نشان می‌دهد که ساسانیان در برخی مقاطع تاریخی ناوگان‌هایی برای عملیات نظامی در خلیج فارس، دریای سرخ و حتی مدیترانه داشته‌اند، اما این ناوگان‌ها اغلب موقت و وابسته به شرایط جنگی بوده‌اند. در بخش دوم، کتاب به تحلیل ویژگی‌های فنی کشتی‌های ساسانی می‌پردازد و تفاوت‌های ساختاری میان کشتی‌های مورد استفاده در اقیانوس هند و دریای مدیترانه را بررسی می‌کند. نویسنده تأکید کرده است که کشتی‌های ساسانی عمدتاً برای حمل‌ونقل نیرو و تجهیزات ساخته شده بودند و کمتر به‌عنوان کشتی‌های جنگی تخصصی عمل می‌کردند. همچنین، شواهدی از استفاده از کشتی‌های غیرنظامی برای مقاصد نظامی ارائه شده است. در نهایت، کتاب نتیجه می‌گیرد که هرچند ساسانیان ناوگان‌هایی برای عملیات نظامی دریایی داشته‌اند، اما این ناوگان‌ها از نظر سازماندهی و قدرت با ناوگان‌های بزرگ رومی یا بیزانسی قابل مقایسه نبوده‌اند و نقش اصلی در تاریخ نظامی ساسانیان همچنان بر عهدهٔ سپاه خشکی‌رو باقی مانده است.

چرا باید کتاب ناوگان جنگی ساسانیان را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی مستند و تحلیلی به یکی از موضوعات کمتر بررسی‌شده در تاریخ ایران می‌پردازد و تصویری متفاوت از توان دریایی ساسانیان ارائه می‌دهد. خواندن این اثر فرصتی است برای آشنایی با جزئیات کمتر شناخته‌شدهٔ تاریخ نظامی ایران، بررسی منابع متنوع تاریخی و آگاهی از چگونگی شکل‌گیری افسانه‌ها و واقعیت‌ها در روایت‌های تاریخی. همچنین، کتاب نشان می‌دهد که چگونه پژوهش‌های جدید می‌توانند دیدگاه‌های سنتی را به چالش بکشند و پرسش‌های تازه‌ای دربارهٔ گذشته مطرح کنند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ نظامی، پژوهشگران ایران‌شناسی، دانشجویان رشته‌های تاریخ و تمدن، و کسانی که به بررسی نقش ایران در تحولات منطقه‌ای و دریایی علاقه دارند، مناسب است. همچنین، برای افرادی که به دنبال شناخت دقیق‌تر از ساختار نظامی و دریانوردی در دوران ساسانی هستند، این اثر پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

«برای خوانندگانی که کمابیش با تاریخ نظامی در دوران باستان آشنایی دارند، عنوان این کتاب ممکن است تا اندازه‌ای عجیب به نظر آید و پرسشی کاملاً منطقی را برانگیزد: «چه ادعایی، مگر ساسانیان اصلاً ناوگان جنگی هم داشته‌اند؟!» و به‌راستی نیز برپایهٔ نظر بسیار رایج (و طبیعتاً پذیرفتهٔ همگان) دولت‌های باستانی که در سرزمین ایران در دوران پسایونانی موجودیت داشته‌اند، یعنی شاهنشاهی اشکانی (سدهٔ ۲ پیش از میلاد ــ سدهٔ ۳ میلادی) و حکومت نیرومند ساسانی (سده‌های ۳ – ۷ میلادی) تنها دارای سپاهیان خشکی‌رو بوده‌اند که عمدتاً هم از پیاده‌نظام و سواران تشکیل می‌شد (ساسانیان رسته‌های فیل جنگی نیز داشته‌اند). چندان گزافه نخواهد بود اگر بگوئیم که تا همین چندی پیش شمار اندکی از تاریخ‌دانان، از جمله شمار اندکی از دانشمندان بسیار برجسته، می‌توانستند در صحبت از دورهٔ یادشده بدون تأمّل یکی دو جنگ را نام ببرند که در آنها از سوی ایران ناوگان جنگی مشارکت داشته است. اما حتّا پذیرفته‌ترین نظرات علمی این ویژگی را دارند که در طی زمان «پذیرفتگی» خود را از دست بدهند. هر اندازه هم که این نکته پیش‌پاافتاده به نظر برسد، اما علم و دانش و از جمله علم تاریخ در یک جا نمی‌ایستد، بلکه به نسبتِ افزایش مجموعهٔ منابعِ در دسترس ما و نیز آشنایی عمیق‌تر با این منابع دیر یا زود وضعیتی پیش خواهد آمد که نگرش‌های پیشین به این یا آن مسئله تصریح شده و گاه حتّا مورد بازنگری قرار می‌گیرند.»