کتاب افکار عمومی

کتاب افکار عمومی نوشتهٔ ژودیت لازار، دارای پیشگفتاری به قلم سرژ مسکوویچی و ترجمهٔ مرتضی کتبی است. نشر نی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است؛ کتابی در حوزهٔ جامعه‌شناسی و علوم سیاسی.

درباره کتاب افکار عمومی

کتاب افکار عمومی (L’opinion publique) شما را از یونانیان به رومیان می‌کشاند و از حرف‌های کوچه‌بازاری قرون وسطی به نخستین بیانیهٔ مطبوعاتی هدایت می‌کند، شایعات را می‌شکافد و به قلب جدل درباره‌ٔ نقش نظرسنجی‌ها می‌زند. یکی از نکات اساسی این کتاب را پیشرفت تدریجی آن دانسته‌اند. این کتاب، مفاهیم را یکی‌یکی تعریف می‌کند، طرز تشکیل ساختار و مکانیسم‌های افکار عمومی را مطالعه کرده و بستن مفهوم افکار عمومی در قالب نظرسنجی‌های بازاری را به‌سختی افشا کرده است و نیز با این کار دام‌ها و موانع شناخت‌شناسی آن را نشان داده است. این کتاب جمع‌بندی کوتاه اما کاملی از وضعیت کنونی دانش درمورد مفهوم «افکار عمومی» است. در کتاب حاضر، مثال‌های بارزی به کار گرفته شده، طرح‌واره‌های توجیهی روشنی ارائه شده و حق اندیشه‌های اساسی بنیان‌گذاران نظریهٔ افکار عمومی ادا شده است. ژودیت لازار این اثر را که در سال ۱۴۰۲ به چاپ شانزدهم هم رسیده، در هفت فصل نوشته است. افکار عمومی را معادل جمعی نظرها، نگرش‌ها و باورهای بخش قابل‌توجهی از اعضای هر جامعه دانسته‌اند.

خواندن کتاب افکار عمومی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران جامعه‌شناسی و علوم سیاسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب افکار عمومی

«به همان نحو که نظر ملت در برابر نظر «آگاه» شهروندان فرهیخته در درجه دوم اهمیت قرار دارد، تظاهرات خیابانی نیز از فرایند نظم‌پذیری پیروی می‌کند. به این ترتیب، برای نخستین‌بار می‌بینیم که در سال ۱۸۴۸ در خیابان‌های پاریس، مردم به عملیات جمعی که به تظاهرات امروزی شباهت داشت، دست زدند. از اینجا، می‌توان بعضی مشخصه‌ها و به‌ویژه نقش فضا را در سازمان‌یافتگی تظاهرات ملاحظه کرد. تظاهرکنندگان در میدان بزرگ شهر گرد می‌آیند و سپس برای اعلام حضور بیشتر خود در صحنه، در خیابان‌های اصلی آن به راه می‌افتند. با وجود این، تظاهرات، حتی به صورت سازمان‌یافته و منضبط آن قدرت حاکم را آزار می‌دهد، قدرتی که در اعطای حق نمایش خیابانی به توده‌ها لزومی نمی‌بیند چرا که فکر می‌کند آرای عمومی اجازه بیان سیاسی را به آنها داده است. در واقع، حکومت از مردم و از حضور فیزیکی مردم، حتی به صورت منضبط آن واهمه دارد. پس، اگر این بیان مردمی به‌رغم میل قدرت حاکم توانسته است خود را تحمیل کند به این دلیل است که مردم به قول پ. شامپانی به نظر خود شکل فیزیکی داده‌اند. برخلاف نظرسنجی که بار عاطفی اقلیت‌های فعال را سبک می‌کند، تظاهرات با شکل‌گیری خود خواسته‌های این اقلیت‌ها را بهتر در معرض دید قرار می‌دهد.

در این فضای بی‌اعتمادی، برای آنکه تظاهرات صورت گیرد و مشروعیت کسب کند، باید منتظر پایان قرن نوزدهم شد. تظاهرات در طول نیمه نخست قرن بیستم به‌تدریج به افکار عمومی رسمیت اجتماعی بخشید. تظاهرات به خاطر بار سنگین و فن ظریف آن برای همیشه به بیان رسمی و شناخته شده نظر تبدیل شد. از همین موقع «فرهنگ» تظاهرات با صحنه‌آرایی فردی و جمعی، گردهمایی، محافظت، جایگاه مخصوص (صف رهبران در پیش)، شعارها، مسیر معین، رژه و رفتار مربوط به این شکل از نمایش عقیده مطرح شد. خط‌سیر امر مهمی است؛ سازمان‌دهندگان از میان خط‌سیرهای ممکن مسیر ارزنده‌ای را انتخاب می‌کنند. این تمهیدات نشان می‌دهند که سازمان‌دهندگان باید خط‌مشی مهمی برای کار خود تهیه کرده باشند.

تظاهرات در همه‌جای فرانسه برپا می‌شود، اما شهر پاریس، چه از نظر نمادین و چه از نظر سیاسی، همیشه جایی برای تعیین خط‌مشی‌هاست. در واقع، تظاهراتی که در اطراف شهر یا بیرون آن انجام می‌گیرد نادر است. پاریس برای سازمان‌دهندگان به‌ویژه جای مناسبی است، زیرا تاریخ دارد؛ تاریخ کشمکش‌ها و زدوخوردها و فضای پاریسی تا مدت‌ها برای کارگران بیگانه بود ولی آنان به‌تدریج آموختند چگونه آن را فتح کنند. اگر گروه‌های اجتماعی به‌ویژه شهر پاریس را مبنای کار خود قرار می‌دهند برای این است که این شهر حداکثر نفوذ سیاسی را از طریق رسانه‌ها اعمال می‌کند.

تظاهرکنندگان در پی آن‌اند که به‌صورت گروه بالقوه جلوه کنند که نه تشکیلات خاصی دارد و نه سخنگویی که در حوزه سیاسی جایی را اشغال کند. آنها به دنبال یافتن فرایندی هستند که گروه و خواسته آن را رسمیت ببخشد. تظاهرات وسیله‌ای است که امکان می‌دهد بر صحنه تصمیمات فشار آورده شود. با وجود این، حتی اگر تظاهرات به‌عنوان بیان خودبه‌خودی تلقی شود، اعلام این مطلب که بهترین مبین پیام نظر واقعی است، مبالغه‌آمیز به‌نظر می‌رسد. در روزگار ما، تظاهرات وسیله مناسبی برای رساندن صداها به گوش‌هاست، وانگهی همه آن را مشروع می‌دانند و حتی به‌عنوان عامل اساسی در حیات سیاسی قبول دارند. نظرسنجی‌ها این موضوع را تأیید می‌کنند.»