کتاب نابخردی انسان

چاپ دوم کتاب نابخردی انسان نوشتهٔ پرویز اجلالی است. انتشارات اندیشه احسان این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی کاوشی در آرا و نظریه‌های «ویلفردور پاره تو».

درباره کتاب نابخردی انسان

چاپ دوم کتاب نابخردی انسان که کاوشی در آرا و نظریه‌های «ویلفردور پاره تو» است، کوشیده اساسی‌ترین نظریه‌های «ویلفردور پاره تو» را تشریح و تا حدودی نقد کند. گفته شده است که این کتاب، نخستین اثری است که پرویز اجلالی در زمینهٔ نظریهٔ جامعه‌شناسی منتشر کرده و انتشار آن برآمده از این عقیده است که در زمینهٔ مباحث نظری جامعه‌شناسی ترجمه مهم است، اما تألیف آثار تحلیلی و انتقادی اهمیت بیشتری دارد و راه را به‌روی اندیشهٔ خلاق اجتماعی ایرانی می‌گشاید. کتاب حاضر ۱۳ فصل دارد. اما «ویلفردور پاره تو» که بود؟

«ویلفردو فدریکو دامازو پاره‌تو» (Vilfredo Federico Damaso Pareto) در سال ۱۸۴۸ در پاریس به دنیا آمد. او روزی با روزنامه‌نگاران و اقتصاددانان طرفدار تجارت آزاد آن روزگار آشنا و استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه لوزان شد. دیری نگذشت که شروع به نوشتن سلسله مقالات عالمانه در مجلهٔ اقتصاددانان کرد. در اینجا مهارتی که در ریاضیات داشت او را قادر ساخت تا سریعاً در کار خود پیشرفت کند و در زمینهٔ اقتصاد ریاضی به اعتبار بین‌المللی دست یابد. در ۱۸۹۳ به‌عنوان مدرس اقتصاد سیاسی در دانشگاه لوزان مشغول به کار شد. اولین اثر مهمی که منتشر کرد، دروس اقتصاد سیاسی (۱۸۹۶) در دو جلد است که بر اساس درسگفتارهای دانشکده‌اش تنظیم شده بود. در همین دوران تا سال ۱۸۹۸، به نوشتن نقد و نظر ماهانه‌اش در مجلهٔ اقتصاددانان ادامه داد و در آن‌ها پرشورانه از تجارت آزاد و عدم دخالت دولت در اقتصاد دفاع کرد. در نظر او رژیم از بد به بدتر تبدیل شده بود. آرای او را بشناسید با مطالعهٔ کتاب نابخردی انسان.

خواندن کتاب نابخردی انسان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نابخردی انسان

«چنان‌که پیش‌تر اشاره شد منظور از مشتقات همان توجیهات لفظی کردار آدمی است که کارش صورت ظاهر منطقی دادن به کنش‌هایی است که به‌طور کلی فاقد منطق‌اند و یا حداقل به اندازه‌ای که ما انسان‌ها تاکنون می‌پنداشته‌ایم منطقی نیستند. آنچه مدعیان و معتقدان نظریه‌های گوناگون حقیقت می‌شمارند در واقع چیزی نیست جز آنچه احساس آنها می‌گوید. در اثبات حقیقی بودن این جزم‌ها معمولاً دلیل تجربی آورده نمی‌شود و فقط به لفاظی و استدلال دوری بسنده می‌شود. اما اگر خوب دقت کنیم می‌بینیم به عقیده‌ای می‌گروند چون دلشان می‌خواهد که به آن معتقد شوند و چیزی را حقیقت می‌پندارند چون احساس می‌کنند حقیقی است.

پس منظور از مطالعه مشتقات نباید درک حقیقت ذاتی آنها باشد. زیرا، چنین حقیقتی وجود ندارد بلکه هدف فهمیدن خاصیت اقناع‌کنندگی و تأثیرگذاری آن است. می‌خواهیم بدانیم چرا مردمان عقیده‌ای را می‌پذیرند؟ و چگونه می‌توان آنها را به چیزی متقاعد ساخت؟ و در نتیجه به اعمالی وادارشان کرد؟ به عبارت دیگر بحث در فایده اجتماعی نظرات است. بر این اساس است که پاره‌تو مشتقات را به شرح زیر طبقه‌بندی می‌کند:

طبقه اول شامل "دعاوی" است. منظور پاره‌تو هرچند که بسیار مبهم بیان شده باشد نظراتی است که دلیل به همراه ندارد و به نظر می‌رسد که یا به واقعیتی تجربی اشاره می‌کند و یا به احساساتی که مورد قبول همه است. این دعاوی ممکن است هم‌شکلی‌های تجربی را مطرح سازند اما به‌نحوی بیان می‌شوند که روشن نیست ناظر به بیان واقعیت‌اند یا احساسات مورد تصدیق قبلی مردمان و یا آمیزه‌ای از هر دو. به هرحال، از هرکدام از انواع فوق که باشند به صورت قطعی و جزمی بیان می‌شوند. به‌عنوان مثال فرامینی که والدین به فرزندان خود می‌دهند یا فرمان‌هایی که در پادگان‌ها فرماندهان بدون اقامه دلیل به سربازان زیر دست خود می‌دهند؛ اما چنان لحنی به‌کار می‌برند و صورت موجهی به فرمان خود می‌دهند که گویا در درستی آنها تردیدی وجود ندارد.

طبقه دوم شامل دعاوی‌ای است که بر مبنای اقتدار قرار دارند و این شامل تمام اظهاراتی است که به صرف اقتدار و اعتبار گوینده آن انتظار می‌رود که به آنها قانع شویم مثل مادری که به فرزندش می‌گوید فلان کار را بکن چون پدرت گفته است و یا مثلاً ارسطو گفته و یا از نظرات روسو است در این موارد به صرف اقتدار گوینده سخن توجیه می‌شود. پاره‌تو اضافه می‌کند نظر به اینکه در هر موردی افراد متخصص و صاحب صلاحیت حقیقت را بهتر می‌دانند، در صورتی که ادعایی با استناد به حرف فرد متخصص و آگاه نسبت به آن پذیرفته شود بر خلاف اصول منطقی- آزمایشی نخواهد بود، اما معمولاً این‌طور نیست.»