کتاب ذره سان در پی آفتاب

کتاب ذره سان در پی آفتاب نوشتهٔ رحمان مشتاق مهر است. انتشارات آیدین این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب ذره سان در پی آفتاب

کتاب ذره سان در پی آفتاب حاوی ۱۵ مقالۀ در حوزۀ مولوی‌پژوهی و دو یادداشت کوتاه و بلند در پاسخ به اقتراه دو نشریۀ کتاب ماه و نگاه آفتاب دربارۀ مولاناست. از این ۱۵ مقاله، هشت مقاله دربارۀ غزلیات مولانا، شش مقاله دربارهٔ مثنوی و سه اثر منثور او «فیه‌ما‌فیه»، «مجالس سبعه»، «مکتوبات» مقاله‌ای در خصوصِ استشهادات شعری مقالات شمس است. جز مقالۀ اخیر، بقیهٔ مقامات در سال‌های گذشته، غالباً در مجلّات علمی پژوهشی به چاپ رسیده است و برای اینکه یک‌جا قابلِ دسترسی باشد، در این کتاب تجدید چاپ می‌شود. سه مقاله «فیه‌ما‌فیه و شرح کامل آن از استاد کریم زمانی»، «الزامات شرح متن با نگاهی به روایت دینانی از غزلیات شمس» و «بازخوانی تعلیقات استاد شفیعی کدکنی بر غزلیات شمس تبریز» به ترتیب در سال‌های ۹۳ و ۹۹ برندۀ جایزۀ یازدهمین و هفدهمین دورۀ نقد کتاب و نخستین دورۀ جشنوارۀ دو سالانۀ نقد زرّین (وابسته به انجمن نقد ادبی ایران) شده است.

خواندن کتاب ذره سان در پی آفتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران پژوهش ادبی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ذره سان در پی آفتاب

«علاوه‌ بر كار بزرگ‌ شادروان‌ استاد فروزانفر در تصحیح‌ دیوان‌ (كه‌ بنا به‌ قول‌ صاحب‏‌نظران‌، مستلزم‌ بازبینی‌ و ویرایش‌ و تصحیح‌ مجدّد است‌) ، آنچه‌ تاكنون‌ در این‌ موضوع‌، به‌ زبان‌ فارسی ‌منتشر شده‌ است‌، در چند مجموعه‌ از گزیدۀ اشعار و یكی‌ دو نقد ذوقی‌ و تأثّری‌ با بیانی ‌احساساتی‌ و شاعرانه‌ و چند پایان‌نامۀ تحصیلی‌ در مقاطع‌ كارشناسی‌ ارشد و دكتری -كه‌ ‌آثار كوشش‌ برای ‌رفع ‌تكلیف‌ از وجنات ‌آن‎ها هویداست- و یكی‌ دو كار جدّی ‌خلاصه‌ می‌شود.

عدم‌ اقبال‌ به‌ كلّیات‌ شمس‌ را، در مقایسه‌ با مثنوی‌، معلول‌ چند علّت‌ می‌توان‌ دانست‌ كه‌ مهم‌ترین‌ آن‌ غلبۀ این‌ تفكّر سنّتی‌ است‌ كه‌ غزل‌، بیش‌ از آنكه‌ مبیّن‌ اندیشه‌ها و دیدگاه‏های‌سنجیده‌ و معقول‌ باشد، محمل‌ بیان‌ عواطف‌ و احساسات‌ شاعرانۀ شخصی‌ است‌ و بنابراین‌ در مطالعه‌ و ارزیابی‌ شخصیت‌ فكری‌ و عرفانی‌ متفكّران‌ و عارفان‌ بزرگ‌، برای‌ پژوهشگر متضمّن‌ موادّ اطمینان‌بخش‌ و قابلِ‎استنادی‌ نیست‌ و در نتیجه‌، بی‌اعتبار و مردود است‌.

علّت‌ مهمّ‌ دیگر، ابهام‌ ماهوی‌ و طبیعی‌ زبان‌ در ادبیات‌ غنایی‌ و مخصوصاً غزل‌ عرفانی‌ و بالاخص‌ غزل‌ مولاناست‌ كه‌ فهم‌ آن‌ را برای‌ محقّقی‌ كه‌ با عوالم‌ روحی‌ و آفاق ذهنی‌ و احوال‌ عاشقانۀ شاعر، بیگانه باشد، دشوار می‌كند.

از آنجا كه‌ این‌ نوع‌ آثار، بازتاب‌ لحظه‌های‌ خاصّی‌ از حیات‌ معنوی‌ و تجارب‌ روحی‌ شاعرِ عارف‌، محسوب‌ می‌شوند كه‌ دریافت‎ها و آگاهی‎های‌ مربوط‌ بدان‌ با آنچه‌ در احوال‌ عادی‌ و غلبۀ ‌شعور و حسّ‌ و عقل‌ جزئی‌ ادراك‌ می‌شود، هم‌ از نظر نحوۀ ادراك‌ و هم‌ از لحاظ‌ متعلّقِ معرفت‌، اختلاف‌ اساسی‌ دارند، زبان‌ بیان‌ آن‌ها نیز با زبان‌ عادی‌ كه‌ واسطۀ بیان‌ معانی‌ قابلِ‎ادراك ‌با حسّ‌ و عقل‌ جزئی‌اند، متفاوت‌ خواهد بود. این‌ زبان‌ به‌ اقتضای‌ ماهیت‌ و نوع‌ تجربۀ ‌عارف‌ ومعرفت‌ عرفانی‌ ـ كه‌ حاصل‌ بصیرت‌ و شهود قلبی‌ است‌ ـ زبانی‌ رمزی‌، متناقض‌‎نما و شبیه‌ بیان ‌رؤیاست‌. ازاین‌رو، نحوۀ مواجهه‌ با این‌ آثار و شرح‌ و تفسیر آن‎ها با شیوۀ تحقیق‌ در متون‌ تعلیمی‌ كه‌ زبانی‌ مستقیم‌ دارند، متفاوت‌ و مستلزم‌ برخورداری‌ از تلقّی‌ و نگرشی‌ دیگرگون ‌است‌.

شناخت‏مایه‌ای‌ كه‌ در صورت‌ اعمال‌ شیوۀ ‌درست‌ تفسیر و تأویل‌ ـ منطبق‌ با كاركرد زبان‌ رمزی‌ ـ از این‌ نوع‌ متون‌ حاصل‌ می‌شود، در راه‌‎بردن‌ به‌ زوایای‌ ذهن‌ و ضمیر و ناخودآگاهِ‌ِ گوینده‌، مهم‌تر و باارزش‌تر از اظهارات‌ صریح‌ و تعالیم‌ ازپیش‎اندیشیدۀ اوست‌؛ بدون‌ اینكه ‌بخواهیم‌ اهمّیت‌ این‌ متون‌ را در ظاهر نمودن‌ ذهنیت‌ و ضمیر خواننده‌ـ در فرایند تأویلی‌ كه‌ ازمتن‌ به‌ دست‌ می‌دهد ـ انكار كنیم‌.

یكی‌ از معدود آثاری‌ كه‌ دربارۀ غزلیات‌ شمس‌، تألیف‌ و در طول‌ حدود پنجاه‌ سال‌ اخیر، مور اقبال‌ علاقه‎مندان‌ مولانا و غزل‌ عرفانی‌ واقع‌ شده‌ است، «سیری‌ در غزلیات‌ شمس‌» نوشتۀ ‌علی‌ دشتی‌ است‌ كه‌ مانند نقدهای‌ ذوقی‌ دیگر او، نیاز طیفی‌ از خوانندگان‌ را برمی‌آورد.»