کتاب درباره تجدد ادبی

کتاب الکترونیکی «درباره تجدد ادبی» نوشتهٔ عیسی امن خانی در نشر خاموش چاپ شده است. به انضمام سی و یک متن برگزیده دربارهٔ تجدد ادبی از: تقی رفعت، ملک الشعرای بهار، ذبیح الله صفا،‌ احسان طبری،‌ عبدالحسین زرین کوب، رضا داوری اردکانی.

درباره کتاب درباره تجدد ادبی

این کتاب ۲ بخش دارد: بخش اول به ارائهٔ روایت خود از تاریخ تجدد ادبی پرداخته‌ است. بخش دوم اما شامل ۳۱ متن برگزیده دربارهٔ تاریخ تجدد ادبی است. هدف از انتخاب این متون و گزینش آن‌ها از میان انبوهی از متون نوشته‌شده دربارهٔ تجدد ادبی، اولاً نشان‌دادن گستردگی و تنوع دیدگاه‌های نوگرایان دربارهٔ تجدد ادبی است و ثانیاً بیان این نکته است که بدون درنظر‌داشتن این تنوع و تکثر، هر روایتی از تجدد ادبی ناقص و ناکافی خواهد بود.

حال و روز نابسامان عصر قاجار، برخی از نخبگان ایرانی را به فکر چاره‌جویی انداخت. نخبگان که راه رهایی ایرانیان از نیستی و نابودی را اخذ تجدد و تمدن غرب می‌دانستند، تلاش کردند تا ایرانیان را با اندیشهٔ تجدد آشنا کنند. رهبری جریان تجددخواهی در آغاز بر عهدهٔ ۲ گروه بود؛ سیاست‌پیشگانی چون عباس میرزا و امیرکبیر و روشنفکرانی چون میرزا ملکم خان و طالبوف با تأسیس نهادهایی چون دارالفنون و گروه دوم با نگارش آثاری انتقادی و ادبی، اندیشهٔ مدرن‌سازی ایران را دنبال می‌کردند. اندیشهٔ تجدد تنها به حوزهٔ سیاست محدود نماند و خیلی زود به حوزه‌های دیگری چون ادبیات نیز سرایت پیدا کرد. با ظهور شاعران و نویسندگانی چون دهخدا، عارف قزوینی و میرزادهٔ عشقی تجدد ادبی و نوگرایی به جریانی نیرومند تبدیل گردید. آرین‌پور در کتاب از صبا تا نیما به دلایل تاریخی و سیاسی پیدایش اندیشهٔ تجدد در ادبیات، نخبگان مؤثر در ظهور و گسترش تجدد ادبی و همچنین لحظات سرنوشت‌ساز تاریخ تجدد ادبی پرداخته است. کتاب درباره تجدد ادبی به تاریخ و علل این تجددخواهی و مسیری که تا امروز طی کرده است می‌پردازد.

کتاب درباره تجدد ادبی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دوستداران مطالعهٔ تاریخ ادبیات ایران پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب درباره تجدد ادبی

«پس از شکست چالدران، صفویان به کمک چند تبعهٔ غربی و صرفاً با تجهیز سپاه خود به توپ و تفنگ و بدون اینکه دست به ساختارهای سیاسی و اقتصادی خود دست بزنند، در اندک زمانی شکست چالدران را تلافی کردند و عثمانی‌ها را به شدّت درهم کوبیدند و آنچه از دست داده بودند، باز پس گرفتند امّا شکست قاجارها از روس‌ها به گونه‌ای دیگر بود. نخبگانی چون عبّاس میرزا می‌دانستند که تلافی این شکست‌ها صرفاً با تجهیز سپاه به ادوات جنگی جدید ممکن نیست؛ تغییر ساختارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز لازم است و باید در آنها نیز تغییراتی ایجاد کرد. از این زمان بود که برخی اصلاحات ـ که عمدتاً نظامی بودند ـ آغاز شدند و اندیشهٔ تغییر ساختارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایرانیان مطرح شد.

به گواهی تاریخ، اوّلین اصلاح‌گران ایرانی (عبّاس میرزا، امیرکبیر و...) چندان توجّهی به اصلاحات سیاسی و فرهنگی نداشتند. آنها که خود غالباً از اهالی دربار بودند، اصلاحات سیاسی و فرهنگی را به زیان دربار می‌دانستند؛ به باور بسیاری، اصلاحات انجام‌شده توسّط آنان نه دموکراتیک بلکه اقتدارگرایانه و به نیّت تحکیم و اعادهٔ اقتدار از دست‌رفتهٔ شاهان قاجار بوده است. به همین دلیل هم بود که اصلاحات سیاسی و فرهنگی را روشنفکرانی چون آخوندزاده و ملکم‌خان رهبری کردند و آن را به سرانجام (تأسیس پارلمان و نظام مشروطه) رسانیدند. به باور این روشنفکران این تنها حوزهٔ نظامی نبود که باید در آن تغییراتی داده می‌شد، حوزهٔ فرهنگ و به ویژه ادبیّات نیز نیاز به بازاندیشی و اصلاحِ اساسی داشت. استدلال آنها برای اصلاح ادبیّات، نقش آن در انحطاط ایرانیان بود. به‌زعم برخی از این روشنفکران به سبب آنکه ادبیّات گذشته عامل اصلی عقب‌ماندگی ایرانیان بوده، اصلاح آن از واجبات است.»