کتاب جامعه بازار

کتاب جامعه بازار؛ بازار و نظریه اجتماعی مدرن نوشتهٔ دن اسلیتر و فرن تونکیس با ترجمهٔ حسین قاضیان است و نشر نی آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب جامعه بازار

در میان رهیافت‌های امروزی در باب سازماندهی اجتماعی و اقتصادی، ایده‌های مرتبط با بازار نقش مهمی دارند. در دهه‌های اخیر، مدل‌های بازار، بر استراتژی‌ها و تعبیرات مربوط به اداره امور اجتماعی و اقتصادی سیطره یافته‌اند، اعم از اینکه این سیطره‌یافتن در قالب تجدید ساختار نئولیبرالی اقتصادهای پیشرفته سرمایه‌داری باشد یا در قالب مباحث اقتصادهای در حال گذار، جامعه‌های پساکمونیستی یا در ضمن برنامه‌های تعدیل ساختاری در کشورهای در حال توسعه. منطق بازار چنان شیوه گسترده‌ای برای اندیشیدن درباره نهادهای اجتماعی، و به‌طورکلی‌تر درباره انسان، به دست داده است که در مورد مسائل متفاوتی چون زندگی شغلی افراد، دسترسی به خدمات عمومی و حتی فعالیت‌های خصوصی هم می‌توان از مفاهیمی چون رقابت، سرمایه‌گذاری، فایده‌مندی و انتخاب بهره جست. اکنون در زمینه‌های مختلف به تفسیرهای متفاوتی از بازار استناد می‌شود، از تعبیر و تفسیرهای عملیاتی مؤسسات تبلیغاتی گرفته (مثل این سؤال که «بازار ما چیست؟») تا برداشت‌های مدیران بخش‌های بهداشتی که از مدل بازار برای تنظیم روابط بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها استفاده می‌کنند تا محاسبات صوری‌ای که متخصصان اقتصادسنجی انجام می‌دهند. بررسی این موضوع که این تفسیرهای متفاوت از بازار چه نسبتی با یکدیگر دارند کار دشواری است، اما پیداست که ایده بازار از حدّ مدل‌های مربوط به هماهنگ‌سازی امور اقتصادی فراتر می‌رود و با اصول گسترده‌تری در باب تنظیم اجتماعی و کنش اجتماعی ارتباط پیدا می‌کند.

کتاب جامعه بازار به بررسی شیوه‌های مختلف درک و فهم بازار در نظریه اجتماعی مدرن می‌پردازد. هنگامی که ما به «جامعه بازار» می‌اندیشیم، با مناسبات بازار به‌منزله چهارچوبی برای فهم نظم اجتماعی سروکار داریم. 

این کتاب پیرامون مضمون‌ها و پرسش‌هایی دور می‌زند که معلوم شده است در تلاش برای درک بازار به‌منزله پدیده‌ای وسیعاً اجتماعی و البته اقتصادی اهمیت دارد. در فصل ۱ رویکردهای تاریخی به بازار مطرح می‌شود. 

در فصل ۲ با تمرکز بر بازار به عنوان الگوی صوری‌تری از نظم اقتصادی، به بررسی دیدگاه‌های اصلی در نظریه اقتصادی پرداخته می‌شود. در فصل ۳ تلاش‌های جامعه‌شناسی کلاسیک برای پی‌بردن به منطق جامعه بازار مدرن بررسی می‌شود. 

در فصل ۴ به بحث‌های مطرح در انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی اقتصادی پرداخته می‌شود که عنوان می‌کنند رفتارها و مناسبات بازار در بستر و بافت گسترده‌تری از کنش متقابل اجتماعی «ریشه دارند». در فصل ۵ که به مشکلات نظم سیاسی مربوط می‌شود، دیدگاه‌های مربوط به رابطه بازار و دولت بررسی می‌شود و اینکه چنین ایده‌هایی چگونه در قالب نظریه‌های رقیبی چون رفاه‌باوری، جمع‌گرایی و نئولیبرالیسم کمک کرد تا ترتیبات سیاسی در چهارچوب برنامه‌های حکومتی متفاوتی برای اداره جامعه بازار شکل بگیرند.

در فصل ۶ به سراغ نظریه فرهنگی و انتقادی می‌رود تا به تنوع آن رابطه‌هایی بین اقتصاد و فرهنگ توجه کند که اندیشه مدرن اجتماعی را طراوتی دیگر بخشیده است. و در نهایت، در فصل ۷ به موضوع «چرخش فرهنگی» در نظریه معاصر می‌پردازد که مطابق آن بازارها به گونه‌ای فزاینده از نظر فرآیندهای نشانه‌سازی و هویت‌یابی مورد توجه قرار گرفته‌اند. 

خواندن کتاب جامعه بازار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های علوم اجتماعی و اقتصاد پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جامعه بازار

«زندگی اجتماعی ــ و در واقع حیات انسانی ــ بدون مبادله غیر قابل تصور است: انسان‌ها موجوداتی خودکفا نیستند ــ یا نمی‌خواهند باشند ــ که همه نیازها و خواسته‌هایشان را خود تولید کنند. در موارد محدودی تولیدمثل اجتماعی وابسته به شکل‌های پیچیده‌ای از نحوه زندگی خانوارهاست که امکان می‌دهد نوزادان تا بزرگسالی زنده بمانند، چراکه ما به فرزندان‌مان غذا می‌دهیم [=می‌بخشیم]. شکل‌های اجتماعی مبادله نه فقط از لحاظ تاریخی یا در فرهنگ‌های مختلف بلکه حتی در یک برهه از زمان و در یک فرهنگ معین نیز بسیار متنوع‌اند. شاید من همین امروز از محل کارم مقداری لوام‌التحریر کش رفته باشم، از مغازه مقداری مواد غذایی خریده باشم، قسط وامی را که گرفته بودم از حسابم پرداخت کرده باشم، تعدادی از دوستانم را در عوض شامی که هفته پیش به من دادند برای شام دعوت کرده باشم، پولی به دوستی قرض داده باشم، برای برگزاری یک مسابقه دوچرخه‌سواری به یک انجمن خیریه کمک کرده باشم، از طریق ای ـمیل مکاتبه‌ای کرده باشم، حقوقم را گرفته باشم، به بچه‌ام پول توجیبی داده باشم، به خاطر هزاران کلمه مقاله‌ای که برای یک مجله نوشته بودم پولی به من داده باشند، درحالی‌که به امید ارتقاء رتبه مقاله‌ای به یک مجله دانشگاهی داده باشم که بابت آن پولی پرداخت نمی‌کنند، و پولِ اجازه خرید سهمی از سبد سهام را با استفاده از کارت اعتباری یا پول الکترونیک از طریق اینترنت پرداخت کرده باشم. انگار این فهرست پایانی ندارد و تازه همه این موارد به شیوه‌های مبادله اشیاء و خدماتی بین اعضای جامعه تعلق دارد که شناخته‌شده و مرسوم‌اند.

در واقع مقوله‌بندی سبک‌ها و شیوه‌های مبادله در یک جامعه (درست مانند مقوله‌بندی فرهنگِ مادی مورد مبادله در آن جامعه) نقشه روشنی از یک نظم اجتماعی مشخص و مناسبات اجتماعی و شبکه اجتماعی آن نظم و نیز ارزش‌ها و معانی، و اخلاقیات و فرهنگ چنین نظمی در اختیار ما قرار می‌دهد. شخصی که با «خزانه» کاملی از انواع مبادلات سروکار دارد ـ

خزانه اصطلاحی است که دیویس (۱۹۹۲) به کار گرفته است ــ نیز می‌تواندتا حدی به ما بگوید که در یک چنین جامعه‌ای، «حیات کامل» داشتن به چه معناست و چگونه باید یک «فرد نمونه» بود: «به نظر من داشتن تصوری از فرد نمونه و تمایل به مصداق خوبی از این فرد نمونه به‌حساب‌آمدن است که ما را به جدّ و جهد برای دادوستد عاقلانه در بازار، دوستی‌های متقابل، قدری خیربودن و نهایتاً نوعدوستی هدایت می‌کند» (p.۴۶). از طرف دیگر، تعریفِ کل زندگی اجتماعی بر حسب فقط یک نوع از مبادله ــ مثلا مبادلات نوعدوستانه یا به عدد و رقم تبدیل‌کردن همه فعالیت‌های اجتماعی بر مبنای سود یا قیمت ــ نیز بیمارگون به نظر می‌رسد.»