کتاب مغز پذیرا

کتاب مغز پذیرا نوشتهٔ دانیل جی. سیگل و تینا پین برایسون و ترجمهٔ مهرناز شهرآرای است و نشر آسیم آن را منتشر کرده است. این کتاب به پرورش شجاعت، کنجکاوی و تاب‌آوری در فرزندان یاری می‌رساند. این کتاب دربارهٔ کمک به کودکان برای بله گفتن جهان است. دربارهٔ تشویق آن‌هاست به گشودن ذهن‌هایشان به چالش‌های جدید، به فرصت‌های جدید، به کسی که اکنون هستند و به همهٔ آنچه می‌توانند بشوند. این کتاب دربارهٔ دادن مغزی پذیرا به آن‌هاست.

درباره کتاب مغز پذیرا

در قرن بیست و یکم، در عصری که نام‌های گوناگونی از جمله عصر دیجیتال، عصر اطلاعات، عصر رایانه و دات کام به آن داده شده است، خودباوری، مسئولیت‌پذیری، خودگردانی، نوگرایی و نوآوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. نیاز به دانش و به مهارت‌هایی برای زندگی بهتر در جهانی پیچیده و پر شتاب، از جمله توانایی شناخت واقع‌بینانه خود، مهارت ادارهٔ عدم قاطعیت و رویارویی و حل تعارض‌ها و مشکلات چند وجهی، اشتیاق و انگیزهٔ درونی برای یادگیری و رشد در طول زندگی، گسترش میدان دید از جامعه‌ای واحد به جامعهٔ جهانی و درک چشم‌انداز دیگران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

در کتاب مغز پذیرا، دانیل سیگل، متخصص تعلیم و تربیت و روان‌پزشک برجستهٔ کودک و همکارش تینا برایسون، متخصص رشد کودک و روان‌درمانگر کودک و نوجوان به عنوان دو دانشمند و دو والد، با تأکید بر این اصل‌های چهارگانهٔ مغز پذیرا، به توصیف دو وضعیت مغز یعنی مغز «نه» یا «ناپذیرا» و مغز «بله» یا «پذیرا» و شیوهٔ پرورش مغز پذیرا می‌پردازند.

براساس مطالعات گسترده، واکنشی‌بودن، انعطاف‌ناپذیری و ترس از اشتباه‌کردن از جمله ویژگی‌های «مغز ناپذیرا» است. افراد دارای «مغز ناپذیرا» به کاوش درونی تمایلی ندارند و تمرکز آن‌ها بر هدف‌ها و انگیزه‌های بیرونی پیشرفت و موفقیت است. آن‌ها به گونه‌ای انعطاف‌ناپذیر از قراردادهای اجتماعی و وضعیت موجود پیروی می‌کنند. در رابطه با دیگران، معمولاً به قیمت از دست‌دادن کنجکاوی، شادی و حتی هویت و حق خود، مایل به راضی و خوشحال کردن دیگران‌اند.

کسانی که مغز پذیرا دارند، برخلاف این گروه، غالباً کنجکاو، خلاق، نوآور، انعطاف‌پذیر و انطباق‌پذیر، تاب‌آور و همدل‌اند. آن‌ها از اشتباه‌کردن هراس ندارند. در برابر جهان و روابط گشوده‌اند و درکی واقع‌بینانه از خود دارند. آن‌ها برای دنیای درونی خود و انگیزه‌های درونی برای موفقیت، بیش از موفقیت با سنجه‌های بیرونی اولویت قائل‌اند.

در این کتاب، نویسنده‌ها به مراقبان کودک توضیحات بسیار ساده و دقیق، اندیشه‌های جدید و فعالیت‌ها و مهارت‌هایی می‌دهند تا آن‌ها بتوانند در وهلهٔ اول کودکان همهٔ سنین و همچنین خود را در حالت مغز پذیرا قرار دهند.

کتاب شامل یک فصل مقدماتی و یک نتیجه‌گیری و چهار فصل بسیار جالب دربارهٔ چهار اصلِ مغز پذیرا ــ تعادل، تاب‌آوری، بصیرت و همدلی است. در فصل دوم، توانایی مدیریت هیجان‌ها و رفتارها به گونه‌ای که کودکان بتوانند تعادل ذهنی و هیجانی خود را حفظ کنند، و شیوه‌های پرورش آن هم در کودکان و هم در مراقبان آن‌ها (بزرگسالان) بحث شده است.

در فصل سوم، تاب‌آوری به عنوان حالتی از تدبیر و ابتکار که اجازه می‌دهد چالش‌های گوناگون را با قدرت و روشنی طی کنیم مورد بررسی قرار گرفته است. تاب‌آوری در واقع همان توانایی زمین خوردن و دوباره بلندشدن در برابر مشکلات است. در این فصل ابعاد مختلف تاب‌آوری و شیوه‌های پرورش آن برای کودکان و بزرگسالان بررسی شده است.

فصل چهارم به بصیرت به معنی توانایی نگاه‌کردن به درون خود، درک واقع‌بینانه از خود و به‌کارگیری آن دانش برای تصمیم‌گیری درست و بیشتر در کنترل داشتن زندگی خود و شیوه‌های پرورش آن اختصاص یافته است.

فصل پنجم نگاهی به همدلی به عنوان مهارت درک دیدگاه دیگری و سپس به‌کارگیری آن در درک متقابل، نگاهی عمیق و دقیق می‌اندازد. گونه‌های مختلف همدلی، از جمله احساس کردن احساسات دیگری، درک ذهنی تجربهٔ دیگری، حس کردن رنج دیگری و میل به کاهش آن و بالاخره تجربه‌کردن شادی، موفقیت و بهزیستی دیگری موشکافی شده و شیوه‌هایی جالب برای پرورش آن در کودکان و بزرگسالان ارائه شده است.

در هر فصل کتاب، نکات اساسی در دایره‌ای تکرار و مشخص شده است.

بخش نتیجه‌گیری کتاب با عنوان «بررسی مجدد موفقیت، چشم‌انداز مغز پذیرا» به بحث دربارهٔ شیوه‌های مختلف موفقیت ــ بیرونی و درونی ــ و آسیب‌های حاصل از تأکید صِرف بر تعریف بیرونی موفقیت بدون توجه به ابعاد درونی آن می‌پردازد. این بخش به روشنی به بسیاری از محدودیت‌ها و مسائل گوناگونی که در سطح جهانی کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان ما را از مغز پذیرا محروم می‌سازد توجه می‌کند.

نویسندگان کتاب سعی کرده‌اند مطالب علمی و مهم‌ترین و جدیدترین اطلاعات مربوط به علم مغز را به زبانی بسیار ساده و جذاب ارائه کنند.

به طور خلاصه، کتاب مغز پذیرا با بهره‌گیری از مبانی نظری عصب‌شناختی بین فردی که اتصال‌های درون مغز یک فرد و همچنین بین افراد متفاوت را در روابط آن‌ها با یکدیگر بررسی می‌کند و با انسجام پژوهش‌ها از منظر تحول اجتماعی، روان‌شناسی بالینی، روان‌شناسی سلامت و علم اعصاب، گنجینه‌ای واقعی از دانش و فنون برای پرورش تعادل، تاب‌آوری، بصیرت، و همدلی در سدهٔ بیست و یکم است.

خواندن کتاب مغز پذیرا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 این کتاب برای والدین امروز و فردا، دانش‌پژوهان رشته‌های گوناگون از جمله روان‌شناسی، علوم تربیتی، مشاوره و جامعه‌شناسی و روان‌شناسان، مشاوران و روان‌پزشکان مفید و جالب باشد.

درباره نویسندگان

دکتر دانیل جِی. سیگِل نویسنده‌ای بنام، متخصص تعلیم و تربیت، برندهٔ جایزه و روان‌پزشک برجستهٔ کودک است. او استاد بالینی روان‌پزشکی در دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس، پژوهشگر همکار در مرکز فرهنگ، مغز و رشد و مدیر همکار در مرکز پژوهشی آگاهی با حضور ذهن است. او همچنین مدیر اجرایی مؤسسهٔ ذهن‌بینی است که یک مرکز آموزشی مختص ارتقای بینش، شفقت و همدلی در افراد، خانواده‌ها، نهادها و جوامع است. کتاب‌های دکتر سیگل عبارت‌اند از: ذهن‌بینی، راهنمای جیبی زیست‌شناسی اعصاب بین فردی؛ روان‌درمانگرِ با حضور ذهن؛ مغز با حضور ذهن؛ فرزندپروری از درون به برون؛ و کودک کامل ـ مغز.

تینا پِین برایسون متخصص رشد کودک و رواندرمانگر کودک و نوجوان با برگزاری سخنرانی و کارگاه‌هایی برای والدین، دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت و درمانگران در سطح جهانی شناخته شده است.

او که تحصیلات دکتری خود را در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) به پایان رسانده، پژوهش‌های ارزنده‌ای متمرکز بر بررسی علم دلبستگی، نظریه‌های فرزندپروری و علم اعصاب بین فردی انجام داده است.

برایسون در کنار سال‌ها فعالیت پژوهشی، آموزشی و درمانی، مدیر مرکز پیوند (The Center for Connection) در شهر پاسادنیا در ایالت کالیفرنیاست.

او افزون بر این کتاب مشترک، کتاب دیگری تحت عنوان Discipline No-Drama را با دانیل سیگل نوشته است. این دو کتاب که منابعی بسیار موفق و تأثیرگذار بوده‌اند، در حال حاضر به بیش از ۲۶ زبان ترجمه شده است.

بخشی از کتاب مغز پذیرا

«بگذارید از آغاز آنچه مغز «بله» نیست را روشن کنیم. مغز «بله» به این معنی نیست که کودکان ما همیشه به ما بله بگویند.

مغز «بله» به معنی انفعال، تسلیم شدن یا سازش، یا حفاظت از کودکانمان در برابر نومیدی‌ها، یا نجات دادن آنها از موقعیت‌های دشوار نیست. همچنین به معنی پرورش کودکی مطیع و فرمانبردار که بدون اندیشیدن از دیگران تبعیت کند نیست. مغز «بله» درباره کمک به کودکان است در درک اینکه چه کسی هستند و چه کسی خواهند شد، و دانستن اینکه می‌توانند بر نومیدی و شکست غلبه کنند و زندگی کاملی سرشار از ارتباط و معنا انتخاب کنند.

پس از تمام این‌ها، نتیجه یک مغز «بله» فردی نیست که همیشه خوشحال باشد یا هیچ‌گاه مشکل یا احساسات منفی را تجربه نکند. منظور اصلاً این نیست. نه این هدف زندگی است و نه امکان‌پذیر است. مغزِ «بله» به نوعی بهشت برین یا کمال‌پرستی منجر نمی‌شود، ولی به توانایی در یافتن شادی و معنا، حتی در میانه چالش‌های زندگی منجر می‌شود. این به فرد اجازه می‌دهد محکم بودن و ریشه داشتن را حس کند و خود را بشناسد، با انعطاف‌پذیری یاد بگیرد و خود را سازگار کند و با حسی از هدفمندی زندگی کند. مغزِ «بله» نه تنها به بقا در شرایط دشوار منجر می‌شود، بلکه باعث می‌شود فرد از آن قوی‌تر و خردمندتر بیرون آید. به این ترتیب او می‌تواند در زندگی خود معنا به وجود آورد. از مغزِ «بله» کودکان همچنین قادرند متوجه زندگی درونی خود، زندگی دیگران و جهان شوند. منظور ما از داشتن یک زندگی با ارتباط و شناختن آنکه هستیم همین است.

هنگامی که کودکان و نوجوانان توانایی تعادل فکری و قضاوت منصفانه را نیز رشد می‌دهند ــ برای یادگیری مهارت برگشتن به حالت مغزِ «بله» پس از بودن در حالت مغزِ «نه» ــ ما بخش مهمی از تاب‌آوری را به آنها داده‌ایم. یونانیان باستان برای این نوع شادکامی که ترکیبی از معنی، ارتباط (پیوند) و رضایت امن و صلح‌آمیز است از واژه یودیمونیا به معنی اخلاقیاتی که منظور آن فراهم آوردن خوشی و سعادت بلندمدت یا پایدار است، استفاده می‌کردند. این یکی از قدرتمندترین و پایدارترین هدیه‌هایی است که می‌توانیم به کودکان خود بدهیم. اگر به کودکان خود اجازه دهیم با هویت‌های فردی خود به رَسش برسند و در ضمن در این مسیر آنها را مورد حمایت قرار دهیم و مهارت‌های آنها را بسازیم، این یودیمونیا کمک می‌کند آنها را برای یک زندگی موفقیت‌آمیز آماده کنیم. و البته با کار کردن روی مغزِ «بله» خودمان.»