کتاب ارتباط مفاهیم در فیلمنامه نویسی

کتاب ارتباط مفاهیم در فیلمنامه نویسی نوشتهٔ محمد انصاری است. انتشارات دومینو این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر با‌ رویکرد موردکاوی تطبیقی نوشته شده است.

درباره کتاب ارتباط مفاهیم در فیلمنامه نویسی

کتاب ارتباط مفاهیم در فیلمنامه نویسی در واقع یک راهنمای درام‌نویسی است که برای فیلمنامه‌نویس‌های تازه‌کار مفید خواهد بود؛ چراکه درمورد همهٔ ویژگی‌ها، بخش‌ها و عناصر اصلی یک فیلمنامهٔ سینمایی سخن گفته است.

در این کتاب توضیح داده می‌شود که در یک تقسیم‌بندی می‌توان چهار نوع نگاه به پیرنگ انداخت؛ نگاه جامع‌نگری، نگاه تجزیه نگری، نگاه ساختار نگری و نگاه خلاصه‌نگری.

بخش اول: پیرنگ با رویکرد جامع‌نگری

در بخش اول به پیرنگ با رویکرد جامع‌نگری پرداخته شده است. به این معنا که پیرنگ را یک مفهوم کلی و جامع، در نظر گرفته و با این رویکرد به تعریف، تشریح و تبیین پیرنگ پرداخته شده است. در فصل اولِ این بخش پس از تشریح واژه پیرنگ و اهمیت و کارایی آن، درباره ارتباط کلی پیرنگ با محتوی، شخصیت و ساختار کلیاتی بیان شد سپس در فصل دوم هفت تعریف از پیرنگ به‌عنوان یک مفهوم جامع و کلی ارائه کردیم و تعاریف برخی از صاحب‌نظران در این موضوع مورد تطبیق قرار گرفت. در فصل سوم ۱۵ واژه دیگر که در ادبیات داستان‌نویسی و فیلم‌نامه‌نویسی کشور که معادل پیرنگ استفاده می‌شوند تشریح گردید. در فصل چهارم و پنجم این کتاب به خرده پیرنگ و پیرنگ فرعی پرداخته شده است.

بخش دوم: پیرنگ با رویکردی تجزیه نگری

در این بخش پیرنگ به ۷ عنصر (گره‌افکنی، کشمکش، تعلیق، بحران، نقطه اوج، کشف و وقوف، گره‌گشایی) تجزیه شده و درباره ارتباط این مفاهیم با یکدیگر و ارتباطشان با سایر مفاهیم توضیح داده شده است. به هرکدام از این ۷ مورد یک فصل اختصاص داده شده که فصل‌های ششم تا دوازدهم کتاب را تشکیل می‌دهد.

بخش سوم: پیرنگ با رویکرد ساختارنگری

در این بخش با رویکردی ساختار نگری به پیرنگ پرداخته شده است. الگوی سه‌پرده‌ای، الگوی سفر قهرمان و رویکرد سکانس بندی سه الگویی هستند که در این بخش مورد تطبیق با یکدیگر قرار گرفتند. این بخش از کتاب فصل سیزدهم تا هجدهم را تشکیل می‌دهد. در فصل سیزدهم پس از تشریح مفهوم ساختار و الگو، به ارتباط ساختار، الگو و پیرنگ پرداخته شده است.

در فصل چهاردهم، پرده اول به‌عنوان جزئی از ساختار مورد تشریح و تبیین قرار گرفته است. در قسمت اول این فصل آرای چندین نفر از اندیشمندان و صاحب‌نظران در مورد پرده اول مورد تطبیق قرار گرفت. در قسمت دوم این فصل، پرده اول با رویکرد سکانس بندی توضیح داده شد. سکانس‌های اول و دوم که در پرده اول قرار می‌گیرند در این مرحله تشریح شدند و آرای صاحب‌نظران در این باره مورد تطبیق قرار گرفت. در قسمت سوم این فصل، پرده اول با رویکرد الگوی سفر قهرمان شرح داده شد. در این قسمت پرده اول در الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل، کریستوفر وگلر و شاهپور شهبازی مورد تطبیق قرار گرفت. در انتهای این فصل، پنج مفهوم دیگر که به نحوی در پرده اول قرار دارند (تصویر افتتاحیه، صحنهٔ افتتاحیه، ۱۰ صفحهٔ اول، حادثهٔ محرک و عطف اول) تشریح گردیده است.

در فصل پانزدهم، پرده دوم به‌عنوان جزئی دیگر از ساختار مورد تشریح و تبیین قرار گرفته است. در قسمت اول این فصل آرای چندین نفر از اندیشمندان و صاحب‌نظران در مورد پرده دوم مورد تطبیق قرار گرفته است. در قسمت دوم این فصل، پرده دوم با رویکرد سکانس بندی توضیح داده شده است. سکانس‌های سوم، چهارم، پنجم و ششم که در پرده دوم قرار می‌گیرند در این مرحله تشریح شدند و آرای صاحب‌نظران در این باره مورد تطبیق قرار گرفته. در قسمت سوم این فصل، پرده دوم با رویکرد الگوی سفر قهرمان شرح داده شده است. در این قسمت پرده دوم در الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل، کریستوفر وگلر و شاهپور شهبازی مورد تطبیق قرار گرفت. در انتهای این فصل ۲ مفهوم دیگر که به نحوی در پرده دوم قرار دارند (نقطه وسط و عطف دوم) تشریح گردیده است.

در فصل شانزدهم، پرده سوم به‌عنوان جزئی دیگر از ساختار مورد تشریح و تبیین قرار گرفته است. در قسمت اول این فصل آرای چندین نفر از اندیشمندان و صاحب‌نظران در مورد پرده سوم مورد تطبیق قرار گرفته است. در قسمت دوم این فصل، پرده سوم با رویکرد سکانس بندی توضیح داده شده. سکانس ششم و هفتم که در پرده سوم قرار دارند، در این مرحله تشریح شدند و آرای صاحب‌نظران در این باره مورد تطبیق قرار گرفته. در قسمت سوم این فصل، پرده سوم با رویکرد الگوی سفر قهرمان در الگوی جوزف کمبل، کریستوفر وگلر و شاهپور شهبازی مورد تطبیق قرار گرفته است.

در فصل هفدهم به نقد و بررسی الگوی سه‌پرده‌ای پرداخته شده است. در این فصل پس از بررسی تاریخچه مختصری از الگوی سه‌پرده‌ای دلایل موافقان و مخالفان این الگو بیان شده است.

در فصل هجدهم دو الگوی دیگر در خصوص ساختار پیرنگ بیان شده؛ الگوی حل مسئلهٔ جیمز بونت و راهکار ۵ مرحله‌ای شکسپیر از نگاه هالک تشریح گردیده.

بخش چهارم: پیرنگ با رویکرد خلاصه‌نگری

در این بخش از کتاب به ۶ مفهوم (درون‌مایه، پرسش دراماتیک اصلی، پیش‌فرض، سیناپس، پیش‌نویس یا تریتمنت، طرح داستان و خلاصه داستان) پرداخته شده است. این بخش از کتاب از فصل نوزدهم تا بیست‌وچهارم کتاب را پوشش می‌دهد که به هر یک از این مفاهیم یک فصل اختصاص داده شده است.

خواندن کتاب ارتباط مفاهیم در فیلمنامه نویسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران هنر سینما و شاخهٔ فیلمنامه‌نویسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخش‌هایی از کتاب ارتباط مفاهیم در فیلمنامه نویسی

«آیا بین هر یک از عناصر داستان با کلیت داستان ارتباطی وجود دارد و اگر وجود دارد این روابط چگونه‌اند؟ بین عناصر داستان با همدیگر چطور؟ چه ارتباطی بین پیرنگ با درونمایه‌ی داستان وجود دارد؟ بین پیرنگ با شخصیت، بین پیرنگ با ساختار، اصلاً آیا خود پیرنگ را می‌توان به عناصر کوچکتری تجزیه کرد و ارتباط عناصر تشکیل‌دهنده پیرنگ با یکدیگر را کشف یا ایجاد کرد؟ بین پیرنگ فرعی و پیرنگ اصلی چه ارتباطی وجود دارد؟ بین پیرنگ فرعی با زیر متن، بین کشمکش و روایت، بین کشمکش و بحران، بین کشمکش و شخصیت‌ها، بین تعلیق و ژانر، بین تعلیق با همذات پنداری، بین تعلیق با کشمکش چطور؟ اگر این ارتباط‌ها وجود دارند آیا می‌توان این روابط را انسجام بخشید؟»

***

«داستان سفر قهرمان، اگرچه از یک‌سو ماجرایی مهم در جریان زندگی و تلاش برای دستیابی به هدفی ملموس است، در اصل نوعی فرایند تکامل انسانی و تعالی معنوی است. قهرمان در این سفر اسطوره‌ای می‌آموزد که چگونه باید راه قهرمانی را طی کند و برای قهرمان بودن از نیازهای فردی خویشتن فراتر رود. کمبل معتقد است، سفرهای همه قهرمانان اسطوره‌ای، دارای مراحل مشابه و یکسان هستند و از عناصر ساختاری مشترکی بهره می‌برند. به‌زعم وی، در داستان‌های مختلف اساطیری، چند شخصیت به‌صورت کهن‌الگوهای اسطوره‌ای تکرار می‌شوند. این کهن‌الگوها سرشت، خصایل و نیازهای انسانی را بازمی‌نمایانند. سفر اسطوره‌ای قهرمان، معمولاً تکریم و تکرار همان الگویی است که در مراسم گذار به آن اشاره شده است؛ الگوی سه‌بخشی «جدایی - تشرف - بازگشت» که می‌توان آن را هسته اسطوره یگانه نامید .»