کتاب اندیشه سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی

کتاب اندیشه سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی نوشته حمیدرضا اسماعیلی است. این کتاب به اندیشه سیاسی یکی از مهم‌ترین چهره‌های انقلاب اسلامی می‌پردازد. 

درباره کتاب اندیشه سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی

کاوش و پژوهش در اندیشه و آراء سیاسی دولتمردان جمهوری اسلامی ایران یکی از عرصه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی است که به‌رغم اهمیتش چندان مورد اقبال قرار نگرفته است. اهمیت موضوع از آنجا ناشی می‌شود که گردآوری، تدوین و تبیین جزئیات آراء و افکار سیاسی دولتمردان می‌تواند ضمن نشان‌دادن نسبت اندیشهٔ آنان با مبانی نظام اسلامی و جایگاه دین در منظومهٔ فکری و نظام اندیشگی آنان، کاستی‌ها و خلاءهای راه پیموده‌شده در دوران حاکمیت نظام اسلامی را مشخص نماید و در ترسیم چشم‌انداز و افقی روشن‌تر برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی، ثمربخش باشد. 

مطالعه‌ سیاست و اندیشه‌ سیاسی دولتمردان پس از انقلاب یک تفاوت ماهوی با دوره پیش از آن دارد. در دوران جدید فهم سیاست جدای از فهم دین و رابطه‌ی دین و سیاست امکان‌پذیر نیست و این موضوع درباره‌ شخصیت‌های روحانی به طور خاص صدق می‌کند. لذا سیاستمداران حاضر در جمهوری اسلامی پیش از هر چیز باید رابطه‌ خود را با حکومت دینی و رابطه‌ دین و سیاست تعریف کنند. در حقیقت پس از گذار از این مرحله است که می‌توانند در امور دیگر بیندیشند و سیاست‌گذاری کنند. بر همین اساس بوده که در پژوهش حاضر تلاش شده است تا اندیشه و آرای سیاسی آیت‌الله هاشمی براساس محورِ نگاه او به رابطه‌ دین و سیاست مورد بررسی قرار گیرد. به‌خصوص که شأن روحانیت او این ضرورت را دوچندان می‌کند.

امروز مطالعه دربارهٔ دولتمردان ایرانی یک ضرورت است تا ابتدا با فهم آرای آنها شناخت عمیق‌تری از سیاست‌هایشان بیابیم و سپس بتوانیم داوری مناسبی دربارهٔ دستاوردها و عملکرد آنان داشته باشیم.

خواندن کتاب اندیشه سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به زندگی مردان بزرگ سیاست پیشنهاد می‌کنیم. 

بخشی از کتاب اندیشه سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی

آیت‌الله هاشمی چند ماه پس از سرکوب جنبش مذهبی در خرداد ۱۳۴۲ در سن ۳۰ سالگی کتاب «سرگذشت فلسطین» را ترجمه و سپس در بهار ۱۳۴۳ آن را منتشر می‌سازد. او در مقدمهٔ این کتاب که به‌طور روشنی متأثر از تجربیات گذشته است که از قضا همگی در دوران نوجوانی و جوانی او رخ داده‌اند. وی به دریافت‌هایی از مبارزه و سیاست در ایران می‌رسد که همچنان در طول ۱۵ سال بعد نیز در آراء و اندیشه‌های او مشاهده می‌شوند. این متن به دلایل یادشده از آثار مهم او در دوران مبارزه محسوب می‌شود. هاشمی در این مقدمه، که خود نوشتهٔ مستقلی از متن است و کمتر می‌توان آن را مقدمه‌ای برای کتاب فلسطین دانست، دربارهٔ «استعمار» سخن می‌گوید و آن را مهم‌ترین مانع رشد کشورهای مستعمره (مستقیم یا غیرمستقیم) بیان می‌کند. او دربارهٔ فلسطین تنها به این اشاره می‌کند که آن کشور نمونه‌ای از مصیبت‌های استعمار در کشورهای دیگر است. در واقع گفتمان «ضداستعماری» در اینجا تنها نقد استعمار نبود بلکه نقد حکومت پهلوی به‌عنوان بازوی استعماری هم تلقی می‌شد. لذا صراحت در ضدیت با استعمار استعاره‌ای برای مبارزه با پهلوی هم بود. نکتهٔ دیگر این است که هاشمی در اینجا از اصول‌گرایی (بنیادگرایی) یک دههٔ گذشته که در گرایش شدید به نواب صفوی تبلور داشت فاصله می‌گیرد و به مرزهای عمل‌گرایی می‌رسد که به‌تدریج در اندیشهٔ او برجسته‌تر می‌شود. او حتی در ادبیات خود نیز از ادبیات دینی بهره نمی‌برد که این موضوع در کتاب امیرکبیر به روشنی معلوم می‌شود.

هاشمی با بیان اینکه «شاید در تمام الفاظ روی زمین هیچ لفظی به سرنوشت شوم و نفرت بار کلمهٔ «استعمار» مبتلا نشده باشد» گفتمان ضداستعماری خود را آغاز می‌کند. او در اینجا به مسئلهٔ استعمار و نگاه ابزاری آن به دین هم می‌پردازد. او معتقد بود دیپلمات‌های استعمارگر «مذهب» را مهم‌ترین ضامن سیاست‌های خود می‌دانستند و به همین جهت اسقف‌ها و کشیش‌ها «پیشقراولان غارت» بودند و با نام خدا و دین منافع و مصالح استعمارگران را تأمین می‌کردند، و آنها را «با استناد به دستورات مجعول یا محرَّف انجیل مقدس» به صبر و تحمل ناراحتی فرا می‌خواندند. او می‌نویسد: «اینجا است که سرنوشت «مذهب» و کلمه «استعمار» به هم مربوط می‌شود و یک آینده در انتظار هر دو مفهوم مقدس می‌نشیند». هاشمی این شیوه از استعمار را حتی از هجوم وحشیانهٔ افرادی چون چنگیز بدتر ارزیابی می‌کند، زیرا در آن شرایط افزون بر اینکه مردم نسبت به این غارت آگاهی مناسبی داشتند همچنین «از مزایای رعیت‌بودن دولت فاتح بهره‌مند می‌گشتند»