کتاب شریعتی و انگاره های آرمانشهری

کتاب شریعتی و انگاره های آرمانشهری نوشته احسان تاجیک است. این کتاب را انتشارات نظری برای تمام علاقه‌مندان به علوم انسانی منتشر کرده است.

درباره کتاب شریعتی و انگاره های آرمانشهری

علی شریعتی را می‌توان یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های فکری سیاسی تاریخ معاصر ایران دانست، که دامنهٔ تأثیرگذاری اندیشه وی بر فرایند انقلاب اسلامی، مسأله‌ای قابل شناخت در مطالعه علمی و تحقیقی خواهد بود. شریعتی، نظریه‌پردازی بود که در پیوند ایدئولوژی و مذهب، از آموزه‌های اسلامی و معارف شیعی، تفسیری ایدئولوژیک و انقلابی ارائه می‌داد و آن را در پیوند و همگرایی با مکاتبی مانند مارکسیسم، سوسیالیسم و اگزیستانسیالیسم قرار می‌داد. به همین خاطر شریعتی را می‌توان تئوریسین «گفتمان چپ اسلامی» به حساب آورد.

گفتمان چپ مذهبی در طول سال‌های پس از شریعتی، همواره مورد هجوم، نقد و بررسی از طرف جریان‌های رقیب فکری سیاسی خویش قرار گرفته و در دوره‌هایی خاص در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ خورشیدی در جامعهٔ ایران، گفتمان‌های نئولیبرالیسم، چپ نو و پست‌مدرنیته نیز، تلاش‌هایی را در جهت سیطرهٔ فکری بر جامعه ایران و بخصوص نوع روشنفکری آن داشته‌اند که گفتمان چپ مذهبی نیز در گیرودار این کشمکش‌ها قرار گرفت.به‌هیمن دلیل نویسنده در کتاب حاضر تلاش کرده بر پایهٔ نگاه علمی، به تفسیر و تحقق فهم کنش سیاسی، به دور از نگاه‌های ایدئولوژیک و روزمره، به شناخت و نقد این کنش در نظریات علی شریعتی بپردازد و هدف اصلی خود را در گسترش دانش سیاسی و ارضای دغدغهٔ علمی پژوهشی خویش بعنوان معیار اصلی این نوشتار قرار دهد. باتوجه به اهمیت وجایگاه علی شریعتی در کشورهای اسلامی، و بخصوص ایران، آموزه‌های مبتنی بر اسلام و معارف شیعی آرای وی از شناخت قابل تأملی برخوردار است. به نظر نویسنده، شریعتی بدون توجه به مفاهیم، پایه‌ها و پارادایم‌های فکری فلسفی، با استفاده از مفاهیم و ادبیات مارکسیستی مانند «بهره‌کشی طبقاتی»، «مبارزهٔ طبقاتی»، «جامعهٔ بی‌طبقه»، «امپریالیسم» و... تلاش می‌کند این مفاهیم و آموزه‌های اسلام شیعی و شخصیت‌های تاریخی نظیر امام علی (ع)، امام حسین (ع)، ابوذر غفاری و... را در پیوند و شباهت‌های ایدئولوژیک با یکدیگر قرار دهد و از دل این مفاهیم و مدل‌های تاریخی، سلاح مبارزهٔ ایدئولوژیک از نوع اسلام چپ‌اندیش در جامعه سیاسی ارائه می‌دهد. این کتاب نگاهی جامع به آرا و نظرات این اندیشمند بزرگ است.

خواندن کتاب شریعتی و انگاره های آرمانشهری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به نظرات و خط فکری شریعتی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب شریعتی و انگاره های آرمانشهری

در همین رابطه سید جواد طباطبایی در توضیح علی شریعتی از ابوذر می‌نویسد: «اصل در توضیح علی شریعتی از ابوذر، بعنوان نخستین سوسیالیست، ابوذر نیست، توجیه سوسیالیسم بعنوان ایدئولوژی پیکار سیاسی است... شریعتی تنها با قرائت مارکسیستی می‌توانست زهد جانسوز ابوذر را به ایدئولوژی شورشی علیه سرمایه‌داری واپسین دهه‌های سده بیستم و نظام طبقاتی آن تبدیل کند. این تفسیر ایدئولوژیکی واقعهٔ تاریخی گذشته را در رابطه با نیروهای زمان حال حل می‌کند، درحالی‌که روش تبیین تاریخی که مبتنی بر توضیح پدیدار شدن آستانه‌های گسست‌ها در نظام مفاهیم است و از آنجا که تاریخ‌نویس دریافتی از نسبت حال و گذشته دارد که با مواد تاریخ سازگار است، با فاصله گرفتن از سوسیالیسم پرتوی بر معنای کنش زاهدانه ابوذر می‌افکند.»(۲)

شریعتی با طرح ابوذر و ارائهٔ الگوی مبارزاتی از وی در مقابل، ابوعلی سینا را بعنوان فیلسوفی که فقط دغدغهٔ تفسیر جهان دارد، معرفی می‌کند و ابوذر را در جایگاهی برتر از ابوعلی سینا می‌نشاند. چنان که می‌گوید: «برای جامعهٔ الان اسلامی یک ابوذر ارزشش فوری‌تر و حیات‌بخش‌تر است تا صدها ملاصدرا و ابوعلی سینا. چگونه می‌توانیم اعتراض نکنیم که چرا این همه فکرها، پول‌ها، ذهن‌ها، نبوغ ها، قلم‌ها، قدرت‌ها و استعدادها و بینش و مغز این جامعه، این همه وقف ملاصدراها و بوعلی‌سیناها و غزالی‌ها و میرفندرسکی‌ها و میردامادها می‌شود.–گرچه با ارزش‌اند و من در ارزش‌شان حرفی ندارم- اما حتی قلم‌های متوسط این‌ها هیچ‌کدام به سراغ دادن تصویر ساده‌ای از این چهره‌هایی که کالبد نیم‌مرده جامعه ما به روح این‌ها و به ارادهٔ این‌ها بیشتر نیازمند است، نمی‌روند؟ چگونه می‌شود قبول کرد که این غفلت ساده است و واقعاً «یک غفلت است». (۳) شریعتی در طرح تفاوت فرهنگ و ایدئولوژی الگوپردازی می‌کند. ابوذر را بعنوان نماد ایدئولوژی و مبارزه و ابوعلی سینا را بعنوان نماد فرهنگ و تمدن معرفی کرده، چنان که می‌نویسد: «تفاوت فرهنگ و معارف و ایدئولوژی در اختلافی است که مثلاً ابوذر با بوعلی سینا دارد. آنچه که بوعلی می‌داند ابوذر نمی‌داند، نه قانون را می‌فهمد و نه شفا را. و اگر جوهر و هیولی و مثال این‌ها را بخواند، کله‌اش دود می‌کند و چیزهایی را که ابوذر می‌داند و احساس می‌کند، ابوعلی و ملاصدرا و مح‌الدین عربی و دیگر نوابغی که در فرهنگ و تمدن ما کارهایی عظیم کرده‌اند نه می‌دانند ونه احساس می‌کنند. درد و بینش ابوذر چیزی است و درد وبینش بوعلی چیزی»