کتاب مبادی منطقی علم اصول استقراء

کتاب الکترونیکی «مبادی منطقی علم اصول استقراء» نوشتهٔ ناصر متقی در انتشارات میراث ماندگار چاپ شده است. اوّلاً استقراء یکی از اقسام حجّت و از طرق استدلال بوده، و ثانیاً مباحث حجّت، اصلی ترینِ هدفِ منطقیّ و نهایی ترینِ مقصد او می‌باشد، و ثالثاً تمام مباحث قبلی حتی مباحث معرِّف، مقدّمه برای مباحث حجّت هستند؛ در نتیجه کتابِ حاضر برای کسی مناسب است که در حدّ کتابِ «المنطق» مرحوم علامه مظفر قدس سره، یک دوره علم منطق را آموخته باشد و همچنین چون در اثر حاضر، برخی از ثمراتِ اصولی و فقهی استقراء را ذکر نموده ام، از اینرو مناسب است که خوانندهٔ گرامی و دانش پژوه فرهیخته در حدّ متوسط، علم اصول و فقه را فرا گرفته باشد.

درباره کتاب مبادی منطقی علم اصول استقراء

کتاب پیشِ رو در پنج بخش تدوین گشته است. بخش اوّل مربوط به مبادی علوم است که از چهار امر بحث شده و بخش دوّم ناظر به مباحثی پیرامون استقراء بوده که از چهار امر بحث نموده و در بخش سوم از اهمیّت استقراء بحث شده که در ده امر به آن پرداخته شده است و در بخش چهارم نه ثمره از ثمراتِ اُصولیِ استقراء ذکر شده و در بخش پنچم به پنج ثمره از ثمراتِ فقهیِ استقراء پرداخته شده است.

در انتهایِ کتاب، قبل از فهرست منابع و مآخذ، جمع بندی مباحث مذکورِ در اثرِ پیش رو ذکر شده است.

کتاب مبادی منطقی علم اصول استقراء را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به فلسفه و منطق و علم اصول و فقه پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب مبادی منطقی علم اصول استقراء

امر اوّل:ضرورت مبادی علوم

مبادیِ علوم با اینکه خارج از علم می‌باشند و شئِ خارجی نمیتواند مقوِّم و ذاتیِ آن (علم) باشد؛ لکن تمام علوم به ضرورت بر مبادیِ تصوّری و تصدیقیِ خود متوقف می‌باشند؛ چون بدون آنها نه حدودِ أشیاءِ مستعمَلهٔ در آن علم شناخته می‌گردد، و نه مطالب و مسائلِ نظری و غیر بدیهیِ علم اثبات یا نفی می‌شوند؛ از اینرو شناختن حدودِ أشیاءِ مستعملَهٔ در علوم و اثبات یا نفیِ مسائل و مطالبِ نظری و غیر بدیهیِ آن (علوم)، بر مبادیِ تصوّری و تصدیقیِ علوم متوقِّف است.

الته قوام هر علمی، وابسته به دوعنصرِ موضوع و مسائل آن است و اگر فَرضاً علمی فاقد یکی از این دو عنصر باشد، آن علم، وجود و عینیّتِ خارجی نخواهد داشت؛ چون نبودنِ عنصرِ مقوِّم شیء، انتفاء آن را در پی دارد. لذا وجود این دو (موضوع، مسائل) برای هر علمی ضرورت دارد.

البته در اینکه وجود موضوع برای همهٔ علوم ضرورت عقلی دارد یا خیر؟ یا اینکه باید بین علوم تفکیک قائل شد که در بعضی علوم وجود موضوع ضرورت عقلی داشته و در بعضی دیگر چنین ضرورتی ندارد؟ یا اینکه عادت بر این است که هر علمی دارای موضوعی باشد اما وجود موضوع برای علم ضرورتی ندارد، چون از بحث ما خارج بوده، لذا به مباحث تفصیلی آن نمی‌پردازیم، لکن مختصری در بارهٔ آن بحث می‌کنیم.

مرحوم محقق طوسی(ره) می‌فرمایند که برای هر علمی، موضوع است. متن کلام ایشان: «و لکل علم موضوع کالعدد للحساب»۶

علامه حلی(ره) در شرح فرمایش مذکور می‌فرمایند: «و اعلم أنّ کلّ علم -علی الإطلاق - یتقوّم من ثلاثة أشیاء: موضوع، و مبادٍ، و مسائل».۷ که ایشان وجود این سه عنصر را برای همهٔ علوم علی الاطلاق لازم می‌دانند و تقوُّم تمامیِ علوم را به این سه عنصر دانسته و بین آنها (علوم) فرقی قائل نمی‌شوند.

جناب شهید صدر(ره) وجود موضوع برای تمامی علوم را از روی عادت می‌دانند. یعنی عادت بر این است که هر علمی باید موضوع داشته باشد. متن کلام ایشان: «یذکر لکل علم موضوع عادة»۸

از فرمایش مذکور ایشان استفاده می‌شود که برهان عقلی و قطعی نداریم بر اینکه وجود موضوع برای تمامی علوم ضرورت دارد؛ چون اگر بر ضرورت وجود موضوع برای همهٔ علوم، برهان قطعی و عقلی داشتیم، درست نبود که وجود موضوع را برای همهٔ علوم از حیث عادت بدانیم و حال اینکه این بزرگوار، وجود موضوع برای تمامی علوم را از روی عادت می‌دانند.