کتاب آهو کشی یا آهوی کوهی

کتاب آهو کشی یا آهوی کوهی نوشته پیمان دهقان‌پور است. این کتاب که نشر حکمت کلمه منتشر کرده است جستارهایی درباره رمان‌های سمفونی مردگان، سال بلوا و پیکر فرهاد است.

درباره کتاب آهو کشی یا آهوی کوهی

این کتاب اثری پژوهشی در حوزه ادبیات معاصر فارسی است که سعی دارد به اهمیت اثرپذیری بر نثر نویسندگان مشهور بپردازد. این اثر ۹ جستار است که پیش ازین بعضی از آن‌ها در سال‌های گذشته در فصلنامۀ نقد ادبی منتشر شده است.

در جستار اول نویسنده به چگونگی و چرایی اثرپذیری نویسندۀ سمفونی مردگان از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ تألیف بابا صفری پرداخته‌ و بر این باور است که این کتاب یکی از اصلی‌ترین متن‌های پنهان رمان سمفونی مردگان است و فهم «کتاب رمان» وابسته به درنگ و درک «کتاب تاریخ» است و خوانش سمفونی مردگان بدون پیش چشم داشتن اردبیل در گذرگاه تاریخ همواره محدود، مبهم و ناتمام خواهد ماند.

در جستار دوم بر این نکته تأکید کرده‌ است که اگرچه به‌ظاهر سمفونی مردگان و سال بلوا به‌عنوان دو رمان جدا از یکدیگر شناخته شده‌اند اما باید آن‌ها را یکی در شمار آوریم و اقلیم اصلی این رمان را مانند سمفونی مردگان باید «اردبیل» بدانیم و نه «سنگسر». دلیل این ادعا را اسلوب رمان‌نویسی عباس معروفی دانسته‌ است و فهم این موضوع وابسته به درک چگونگی جریان اثرپذیری او از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ است. سمفونی مردگان و سال بلوا را یک رمان دو جلدی درنظر گرفته و «مسئلۀ تکرار» را در ادامۀ «مسئلۀ اثرپذیری» مطرح کرده‌ است.

در جستار سوم، بار دیگر مسئلۀ اثرپذیری نویسندۀ سمفونی مردگان را با تأکید بر رمان بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم مطرح کرده‌و یادآور شده‌ایم که برخلاف گفتار نویسنده در «پیرامتن»، بخش‌هایی از سمفونی مردگان وامدار روایت نادر ابراهیمی است و «نامۀ دوم» و پاره‌های دیگری از این رمان در شعری موسوم به «روزها و لحظه‌ها» در سمفونی مردگان دیده می‌شود.

در چهارمین جستار، با رعایت احتمال و در ادامۀ نوشتار الهام یکتا در ازل تا ابد (درون‌کاوی رمان «سمفونی مردگان»)، یکی دیگر از متن‌های پنهان سمفونی مردگان را گزاراش به خاک یونان دانسته‌ و پاره‌هایی از دو متن را روبه‌روی یکدیگر قرار داده است.

در جستار پنجم به ناهم‌وانی زمانی در رمان سمفونی مردگان اشاره و برخی از اشتباه‌های زمانی رمان را یادآوری کرده‌ است.

جستار ششم به سیمای ناخوشایند خویشاوندکشی در سمفونی مردگان می‌پردازد و مرزهای پسرکشی و برادرکشی را به یکدیگر بسیار نزدیک می‌بیند و برادرکشی را ادامۀ پسرکشی می‌داند. 

در جستار هفتم و هشتم به چگونگی اقتباس آزاد و اثرپذیری مستقیم نویسندگان و کارگردان‌های سریال‌های گوهر کمال و شب دهم از رمان سال بلوا پرداخته‌ است.

در جستار نهم پیکر فرهاد را بهترین رمانی دانسته‌ است که اسلوب نگارش نویسندۀ آن را آشکار می‌کند که براساس متن یا متن‌هایی رمان می‌نویسد یا می‌سازد. در همین راستا به سیر نقدهایی که دربارۀ پیکر فرهاد نوشته شده اشاره کرده‌ است که در مواردی رونویسی بدون ارجاع است و در ادامۀ نقدِ نقدها، نکته‌های خاموش مانده در خوانش این رمان را به سخن واداشته‌ است.

خواندن کتاب آهو کشی یا آهوی کوهی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به ادبیات داستانی ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب آهو کشی یا آهوی کوهی

اگر به کتاب ازل تا ابد (درونکاوی رمان «سمفونی مردگان») -به‌ویژه به دو مقالة «بستر تاریخی سمفونی مردگان» و «سفر به مرز تخیل و واقعیت»- بنگریم، خواهیم دید که گویا برای نخستین‌بار در این مقاله‌ها، در بررسی سمفونی مردگان از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ یاد می‌شود. این احتمال را می‌توان پیش چشم داشت که عباس معروفی در گفت‌وگوهایی که الهام یکتا با او انجام داده است به اثرپذیری‌های خود از چند کتاب اشاره کرده باشد؛ اما شیوة الهام یکتا در ازل تا ابد به‌گونه‌ای است که آگاهی و دریافت خود از این اثرپذیری‌ها را، در مسیر نقد، با خواننده در میان نمی‌نهد و حتی می‌توان گفت که او آگاهی خود از چگونگی روند اثرپذیری‌های یک متن در برابر متن‌های دیگر را پنهان می‌کند و خوانندۀ کتاب او هرگز درنمی‌یابد که نویسندۀ سمفونی مردگان از اردبیل در گذرگاه تاریخ اثر پذیرفته است.

در فضای نقد ادبی ایران، خوانندگان سمفونی مردگان می‌توانستند حداقل از سال ۱۳۶۸ یا حداکثر از سال ۱۳۷۲(که زمان انتشار کتاب مرگ رنگ است) از اثرپذیری مستقیم عباس معروفی از متنی تاریخی آگاهی یابند؛ اما همچنان‌که گفتیم این آگاهی به خوانندگان نرسیده است. شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل آن، تمرکز بیش از اندازة منتقدان بر رمان خشم و هیاهو باشد و منتقدانی که از اثرپذیری نویسندة سمفونی مردگان از تألیف بابا صفری آگاه بودند، برای کاستن از خشم‌ها و هیاهوها، با سکوت از کنار آن گذشتند؛ اما در نقد خود به‌گونه‌ای غیرمنصفانه از تألیف بابا صفری یاد کردند و باوجود پیش چشم داشتن آن متن، گواهی‌های ناراست یا نامعتبر صادر کردند.

همچنین، عباس معروفی در گفت‌وگویی با الاهه بقراط در پاسخ به این پرسش که «برای تصویر فضای جنگ جهانی دوم، ماجرای چتربازها، رفتن شاه و اعتصاب کارگران از چه منابعی استفاده کردید؟» چنین گفته است:

کتاب ارزشمندی در دستم بود باعنوان اردبیل در گذرگاه تاریخ تألیف بابا صفری. من حتی از لحن، فضا و احساس این نویسنده سودهای فراوان بردم. گاهی حس می‌کنم آقای بابا صفری این کتاب را برای من نوشته بود. کتابی که اگر کسی آن را ورق بزند، ارتباطی از آن با سمفونی مردگان درک نخواهد کرد. آن کتاب را باید درک کرد و سمفونی مردگان را ورق زد (معروفی و بقراط، ۱۳۷۹).