کریم مجتهدی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های کریم مجتهدی
کریم مجتهدی (Karim Mojtahedi) فیلسوف و پژوهشگر برجسته‌ی ایرانی، در حوزه‌ی فلسفهی غرب و تطبیق آن با اندیشه‌های اسلامی شهرت دارد. او در زمینه‌ی معرفی آرای فیلسوفان بزرگی چون کانت به زبان فارسی فعالیت چشمگیری داشته و تألیفات ارزشمندی ارائه کرده است. آثار او با محوریت شناخت، معرفت‌شناسی و تأملات فلسفی، نقش مهمی در توسعه‌ی فلسفه در ایران ایفا کرده‌اند. مجتهدی به‌ویژه در آموزش فلسفه نیز سهمی مؤثر داشته و نسل جوان را با مفاهیم بنیادین فلسفی آشنا ساخته است.
بیوگرافی کریم مجتهدی
کریم مجتهدی، فیلسوف برجسته‌ی ایرانی، در سال ۱۳۰۹ در تبریز به دنیا آمد. او استاد بازنشسته‌ی گروه فلسفهی دانشگاه تهران بود و نقش مهمی در پیشرفت فلسفه در ایران داشت. مجتهدی در طول عمر حرفه‌ای خود بیش از ۲۰ کتاب در این زمینه منتشر کرد. او در دی‌ماه ۱۴۰۲، در سن ۹۳ سالگی، پس از گذراندن دوره‌ای از بیماری، درگذشت. مجتهدی ۲ سال پیش از مرگش، به‌عنوان چهره‌ی ماندگار فلسفه معرفی و جایزه‌ی البرز را به‌عنوان دانشمند برتر دریافت کرد.
از سوربن به تهران
کریم مجتهدی تحصیلات ابتدایی خود را در محل زندگی‌اش شروع کرد و تا کلاس دوم در همان جا ادامه داد. پس از نقل‌مکان خانواده به تهران، تحصیلات خود را در دبیرستان فردوسی تهران ادامه داد و مقطع دبیرستان را در مدرسه‌ی البرز به پایان رساند. سپس در ۱۸ سالگی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در دانشگاه «سوربن» به خواندن فلسفه مشغول شد.
سوربن مهم‌ترین دانشگاه فلسفه بود و مجتهدی همه‌ی سطوح تحصیلات تکمیلی را آنجا ادامه داد. کریم مجتهدی به‌عنوان تنها ایرانی این دانشگاه بود که توانست امتحان ورودی «پروپتودیک» را با موفقیت پشت سر بگذارد. مجتهدی تحصیلات را در این دانشگاه ادامه داد و رساله‌ی خود با عنوان «بررسی تحلیل استعلایی کانت» تحت‌نظر استاد معروف فرانسوی «ژان وال» انجام داد.
کریم مجتهدی پس از مدت کوتاهی به ایران برگشت و در دانشسرای عالی به تدریس مشغول شد. مجتهدی اجازه نداد وقفه‌ی تحصیلی‌اش زیاد شود و بعد از مدت کوتاهی دوباره به پاریس برگشت و باز هم در دانشگاه سوربن برای اخذ درجه‌ی دکترا اقدام کرد. او رساله‌ی دکتری خود را با جنبه‌های تطبیق با فلسفهی شرق انتخاب کرد و آن را زیر نظر پروفسور «گوندیاک» به اتمام رساند.
از اتفاقات مهم زندگی حرفه‌ای مجتهدی می‌توان به آشنایی با هنری کربن اشاره کرد. او پس از مشورت با پروفسور «هانری کربن» در مورد رساله‌اش، تصمیم گرفت دو رساله از «افضل‌الدین کاشانی» را به زبان فرانسه ترجمه کند و در یک شرح تفصیلی، به مقایسه‌ی افکار نوافلاطونیان متأخر با سنت‌های اسلامی بپردازد.
کریم مجتهدی در سال ۱۳۴۳ موفق به اخذ دکترای خود شد و در همان سال هم به ایران بازگشت و در گروه فلسفهی دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد. او بیش از ۳۵ سال به این کار ادامه داد و سال ۱۳۸۲ بازنشسته شد.
مروری بر کتاب‌ها و آثار کریم مجتهدی
کریم مجتهدی بیش از ۲۰ جلد کتاب در زمینه‌ی فلسفه تألیف کرده است. این کتاب‌ها به بررسی موضوعاتی چون شأن و اهمیت فلسفه و ارتباط آن با دیگر رشته‌های انسانی همچون علم، الهیات، هنر و تاریخ می‌پردازند. آثار مجتهدی با نثری ساده و درعین‌حال تخصصی نوشته شده‌اند، به‌طوری‌که علاقه‌مندان به فلسفهی غرب و شرق می‌توانند از آن‌ها به‌صورت خودآموز بهره‌مند شوند.
کتاب فیلسوف دانشجو است
مجتهدی با سابقه‌ی بیش از ۳ دهه تدریس فلسفه در دانشگاه، بیشتر و بهتر از هر کسی می‌داند دانشجویان در این حوزه به چه چیزهایی نیازمند هستند. «فیلسوف دانشجو است» مجموعه‌ی متنوعی از سخنرانی‌ها، گفته‌ها، یادداشت‌ها و مقالات پژوهشی، به‌علاوه‌ی یک مصاحبه درباره‌ی سقراط است که در همان ابتدای کتاب آمده است. این کتاب شامل طیف وسیعی از مسائل مختلف است و نظراتی را درباره‌ی آسیب‌شناسی وضع فلسفه در ایران، وضع بشر معاصر در قبال جهان و طبیعت و جنگ‌وصلح و نسبت نظر و عمل مطرح می‌کند.
کتاب کانت و اختلاف نظر میان مفسران فلسفه او
در کتاب «کانت و اختلاف‌نظر میان مفسران فلسفهی او»، خواننده با یک کتاب فلسفی سروکار ندارد. کریم مجتهدی تلاش کرده است در این کتاب با یادآوری کلیاتی درباره‌ی افکار و اندیشه‌های کانت، تصور درستی از نظام فکری او به مخاطبان ارائه دهد.
کتاب مغولان و سرنوشت فرهنگی ایران
این کتاب مجموعه‌ای از تحقیقات تاریخی و فلسفی کریم مجتهدی درباره تاریخ مغولان در ایران و حکومت ایلخانان است. یک دوره‌ی تاریخی که از پیچیده‌ترین دوره‌هاست و مطالعه‌ی آن همواره با مشکلات سوءظن‌هایی همراه بوده است. مجتهدی در این اثر، بنا را بر این گذاشته که بدون هرگونه پیش‌داوری در مورد تاریخ و فلسفه، نامأنوسی این بازه را برای مخاطبان از بین ببرد و با متن یک‌دستی که در اختیار قرار می‌دهد مخاطبان را به درک بهتر و عمیق‌تر این دوره‌ی تاریخی نزدیک کند.
کتاب سهروردی و افکار او
کتاب «سهروردی و افکار او» با عنوان فرعی تأملی در منابع فلسفهی اشراق از دیگر آثار این استاد گران‌قدر است. مجتهدی در این کتاب که از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است، تلاش کرده هم به زندگی سهروردی و هم افکار او بپردازد. او در «سهروردی و افکار او» تأملاتی درباره‌ی زندگینامهی شهاب‌الدین سهروردی و مشکلات شناخت او داشته و در مرحله‌ی بعد به بررسی جزءبه‌جزء آثار شهاب الدین سهروردی و افکار او پرداخته است.
کتاب درباره هگل و فلسفهی او
این کتاب شامل مقالاتی درباره‌ی جنبه‌های مختلف فلسفهی هگل و زندگینامهی اوست. مجتهدی علاوه بر این کلیات درباره‌ی زندگی هگل و شرایط او، ارائه‌دهنده‌ی مطالبی است که نظر هگل را در مورد مسئله‌ی شک، دیالکتیک، مقام انسان، فلسفه تاریخ، تاریخ فلسفه و هنر مطرح می‌کند. علاوه بر این، کتاب «درباره‌ی هگل و فلسفهی او» شامل چندین پیوست هم هست که نظرات هگل درباره‌ی مسائل گوناگون را شامل می‌شود.
کتاب نگاهی به فلسفه های جدید و معاصر در جهان غرب
کتاب حاضر شامل مجموعه‌مقالاتی پیرامون فلسفهی جدید و معاصر در جهان غرب است. برخی از عناوین این مقالات عبارت‌اند از: درباره‌ی لایب نیتز و فلسفهی او، ژان کریستیان ولف و فلسفهی او، رابطه‌ی مقولات فاهمه و استدلال جدلی الطرفین در فلسفه نظری کانت، كانت به روایت هایدگر، آشنایی با تفکر مارتین هایدگر، اولین منتقدان و مفسران فلسفهی نقادی کانت در کشور آلمان، مبانی مابعدالطبیعی علم طبیعت از نظر كانت. مجموعه‌ای که مطالعه‌ی آن‌ها می‌تواند شناخت مناسبی از فضای فکری غرب و فلسفهی آن در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.
کتاب فلسفه در قرون‌وسطی
این کتاب نگاهی تاریخی و تحلیلی به فلسفه در قرون‌وسطی دارد. نویسنده در این اثر خود ضمن بیان تأثیرگذارترین اندیشه‌ها و فرقه‌های فلسفی در قرون‌وسطی، به معرفی شاخص‌ترین فیلسوفان آن عصر و تحلیل آرای فلسفی آنان پرداخته است. «فلسفه در قرون‌وسطی» نثر جذابی دارد به‌دور از واژه‌ها و عبارات تخصصی زیاد، لذت خواندن یک اثر علمی و تحقیقاتی را به مخاطبانش می‌چشاند.
کتاب افلاطونیان متأخر از ادریوس تا ویکتور کوزن
کتاب «افلاطونیان متأخر از ادریوس تا ویکتور کوزن» یکی از آثار ارزشمند کریم مجتهدی است که به بررسی تطور افکار و سنت‌های فلسفی افلاطونی بعد از مرگ افلاطون می‌پردازد. این کتاب تلاش دارد تا چهره‌هایی کمتر شناخته‌شده در تاریخ فلسفه را معرفی کند و افکار و نظریات آنان را به طور دقیق تحلیل کند. مجتهدی با نثری روان و تحقیقاتی جامع، درک عمیق‌تری از سنت افلاطونی و تأثیر آن بر فلسفهی غرب ارائه می‌دهد و برای علاقه‌مندان به فلسفه، اثری منحصربه‌فرد فراهم کرده است.
کتاب فلسفه تاریخ
کتاب «فلسفه تاریخ» نوشته‌ی کریم مجتهدی، به تحلیل مفهوم فلسفه تاریخ در دو معنای عام و خاص می‌پردازد. معنای عام به تصورات اقوام مختلف درباره‌ی سرنوشت و گذر زمان اشاره دارد، درحالی‌که معنای خاص به نظریه‌های مدرن درباره‌ی تاریخ مکتوب، عمدتاً از قرن هفدهم به بعد، مرتبط است. این اثر با بررسی عمیق تحولات فکری و فرهنگی، اهمیت فلسفهی تاریخ را در دوره‌های مختلف به‌ویژه عصر مدرن و پسامدرن تحلیل می‌کند.
کتاب فلسفه نقادی کانت
کتاب «فلسفه نقادی کانت» به بررسی اندیشه‌های اصلی ایمانوئل کانت، به‌ویژه نظریه‌های او در مورد عقل نقاد و روش استعلایی می‌پردازد. این اثر مفاهیمی مانند تعامل قوا، نقش تخیل، فاهمه و عقل در شناخت و قانون‌گذاری را تحلیل کرده و به هماهنگی قوا در تفکر کانت می‌پردازد. این کتاب رابطه‌ی میان سه نقد کانت را بررسی کرده و نشان می‌دهد چگونه نقد نهایی هماهنگی آزاد قوا را ایجاد می‌کند.
کریم مجتهدی از نظر دیگران
مجتهدی استاد تمام بازنشسته‌ی دانشگاه تهران با سابقه‌ی بیش از ۳۵ سال تدریس در ۱۴۰۲ درگذشت. فردی که از برجسته‌ترین افراد این حوزه بود و به‌عنوان چهره‌ی ماندگار فلسفه هم برگزیده شد.
آیت‌الله خامنه‌ای از او این‌گونه یاد می‌کند: «دانش عمیق، نگاه انتقادی به فرهنگ غرب که خاستگاه تحصیلیِ او بود و تربیت شاگردان فراوان، از ویژگیهای این فیلسوف غرب‌شناس بود.»
غلامرضا اعوانی هم که از چهره‌های ماندگار فلسفهی ایران است، درباره‌ی او چنین نظری دارد: «مرحوم کریم مجتهدی در فلسفه خلاصه می‌شد و در فلسفه زیست می‌کرد.»
اندیشه‌ها و دغدغه‌های کریم مجتهدی
کریم مجتهدی به مسائل فلسفی، ادبیات و تاریخ می‌پردازد و دغدغه‌های او عمدتاً حول محور فلسفهی غرب، تأثیر فرهنگ بر اندیشه، و ارتباط فلسفه با زندگی روزمره قرار دارد. آثار او بیشتر در ژانر فلسفی و تأملات تاریخی - فرهنگی جای می‌گیرند و به تبیین مفاهیم فلسفی در بسترهای تاریخی و اجتماعی می‌پردازند.
