جان استوارت میل

جان استوارت میل (John Stuart Mill) فیلسوف، سیاست‌مدار و نویسنده‌ی بریتانیایی است. او همانند پدرش از متفکران لیبرال اثرگذار قرن نوزدهم میلادی و از نظریه‌پردازان مکتب «فایده‌گرایی» است. میل از سنین کم و به‌هدایت پدرش در رشته‌های مختلفی ازجمله زبان، ریاضیات، فلسفه و اقتصاد سیاسی دانش اندوخت. او به کار تئوریک بسنده نکرد و افکارش را در میدان سیاست و به‌عنوان نماینده‌ی مجلس به عرصه‌ی عمل آورد. از میل کتاب‌های مهم و مرجعی به یادگار مانده است.

بیوگرافی جان استوارت میل

«جان استوارت میل»، فیلسوف شهیر و نویسنده‌ی بریتانیایی است. او به‌تاریخ دهم ماه مه سال ۱۸۰۶ میلادی در لندن به دنیا آمد. پدرش «جیمز میل» که خود فیلسوف، اقتصاددان و تاریخ‌دان بود، فرزندش جان را در محیطی مساعدِ دانش‌اندوزی پرورید، فضایی که البته با اجبار نیز همراه بود. میل آموختن را از سنین بسیار کم آغاز کرد که امروز غریب و باورناپذیر به‌نظر می‌رسد. او تنها سه سال داشت که فراگرفتن زبان یونانی را شروع کرد، آموزشی که به‌تدریج ادامه یافت تا در کودکی زبان یونانی را تماما آموخته باشد. آموزش میل تنها محدود به زبان نشد. او پیش از نوجوانی بخش مهمی از آثار کلاسیک یونان ازجمله محاورات افلاطون و نوشته‌های ارسطو را مطالعه کرده بود. جان در این سال‌ها منطق، اقتصاد سیاسی (با آثار آدام اسمیت و دیوید ریکاردو)، دیفرانسیل، جبر و هندسه را به‌خوبی آموخت.

آموزش کامل و پرمغز استوارت میل از او در جوانی انسانی توانمند و فرهیخته ساخت. او در سال ۱۸۲۰ خلاصه‌هایی را که به درخواست پدرش از آثار آدام اسمیت و دیوید ریکاردو برداشته بود در قالب کتابی با عنوان «اصول اولیه اقتصاد سیاسی» منتشر کرد. جان استوارت در همین سال به فرانسه رفت و در آن کشور به مطالعه در رشته‌ی شیمی و ریاضیات پرداخت. میل فرصت حضور در فرانسه را غنیمت شمرد و زبان فرانسه را نیز فراگرفت. او پس از بازگشت از فرانسه مطالعات فلسفی و تاریخی خود را ادامه داد. میل در سال ۱۸۲۳ وارد «کمپانی هند شرقی» و کارمند این شرکت شد و چندی بعد ریاست این کمپانی را نیز برای مدتی تجربه کرد. میل روزنامه‌نگاری را نیز آزمود و مقالاتش را در نشریاتی همچون «وست مینستر ریوی» و «مورنینگ کرونیکل» به انتشار رساند.

اندیشه‌ها و نظریات جان استوارت میل

جان استوارت میل یکی از مهم‌ترین اندیشمندان و نظریه‌پردازان قرن نوزدهم است. او تحت‌ تربیت پدری فیلسوف بود که از پایه‌گذران مکتب فایده‌گرایی به‌شمار می‌رود. خود جان استوارت میل نیز از چهره‌های اصلی و منادیان این مکتب است. مکتبی که سودمندی و سودآوری را اصل و مایه‌ی اصیل خوشبختی می‌داند. میل مبدع «اصل ضرر» نیز است؛ اصلی که محبوب لیبرال‌های جوان روزگار او و تعریفی است که معمولا به‌گوش عامی‌ترین افراد جوامع نیز آشنا می‌آید و یکی از بنیان‌های حکومت‌های لیبرال دانسته می‌شود. براساس اصل ضرر، در یک جامعه‌ی متمدن تنها به یک دلیل می‌توان به زور متوسل شد و آن‌ هم جلوگیری از آسیب‌رسیدن به دیگران است.

جان استوارت میل از اصلی‌ترین تئوریسین‌های مکتبی است که به «سوسیال لیبرالیسم» یا «لیبرالیسم سوسیال» مشهور است. جریانی که در کنار باور به اصول کلاسیک لیبرالیسم یعنی حمایت از اقتصاد بازار و آزادی‌های فردی و اجتماعی، نقش ویژه‌ای برای حکومت نیز قائل است. بر این اساس، دولت باید در اموری مانند آموزش و پرورش، بهداشت عمومی و سلامت و کنترل فقر نقشی جدی ایفا کند.

میل اهتمام ویژه‌ای نیز به «حقوق زنان» نشان می‌داد و در سال ۱۸۶۹ رساله‌ی «انقیاد زنان» را در همین راستا منتشر کرد. او کوشید در جامعه‌ و روزگاری که صحبت از زنان و حقوق برابر آنان با مردان، عجیب به ‌نظر می‌رسید، این امر را تئوریزه کند. تلاش‌های میل در راستای حقوق زنان با کارشکنی‌ و دشمنی و تمسخر مواجه شد.

استوارت میل در میانه‌ی فلسفه و سیاست

جان استوارت میل از آن‌دسته فیلسوفانی است که میدان سیاست را نیز آزموده است. او چند سالی عضو مجلس عوام انگلستان بود. قوت تئوریک و دانش عمیق او باعث شد نظرات و خطابه‌هایش در پارلمان، توجه همکارانش را عمیقا جلب کند. بدیهی بود که میل برای اجرای اندیشه‌های لیبرالی خود در عرصه‌ی سیاسی بریتانیا بکوشد. او سعی کرد در مدت نمایندگی خود به سامان‌دادن وضع زندگی مردم کمک کند و حقوق و آزادی‌های فردی آن‌ها پاس داشته شود.

زندگی شخصی جان استوارت میل

جان استوارت میل علاوه‌بر پدری اندیشمند، همسری اهل فکر و فلسفه نیز داشت. او در سال ۱۸۵۱ با «هریت تیلور» که اندیشمندی چپ‌گرا بود، ازدواج کرد. میل از افکار همسرش قویا تأثیر پذیرفت. هریت تیلور از مدافعان حقوق زنان بود و این از اشتراکات اساسی اندیشه‌های او و استوارت میل است. پس از سال‌ها کار مطالعاتی و ممارست، درنهایت قلب جان استوارت میل در ۶۶سالگی ایستاد و در هشتم ماه مه سال ۱۸۷۳ در آوینیون فرانسه درگذشت.

معرفی کتاب‌های جان استوارت میل

اندیشه‌های جان استوارت میل در قالب آثاری مهم و پرمراجعه منتشر شده است. «انقیاد زنان»، «فایده‌گرایی»، «مبانی اقتصاد سیاسی»، «تأملاتی در حکومت انتخابی»، «رساله درباره‌ی آزادی»، «یادداشت‌هایی درباره‌ی سوسیالیسم»، «رویارویی کاپیتالیسم و سوسیالیسم»، «ملاحظاتی در باب شعر و انواع آن» و «نظام منطق» عناوین مهم‌ترین کتاب‌هایی است که از میل به فارسی ترجمه شده است.

فایده‌گرایی

جان استوارت میل رساله فایده‌گرایی خود را در ۱۸۶۱ منتشر کرد. این رساله درباره مبانی اخلاقی است. او در این کتاب ضمن بیان نظریه‌اش دربارۀ فایده‌گرایی به ایرادهای این نظریه پاسخ داده و گفته که بیشتر ایرادها به این نظریه مبتنی بر تفسیرهای اشتباه از فایده‌گرایی است. او فایده‌گرایی را نظامی اخلاقی برای شادکامی همگانی توصیف کرده و نوشته لذت و رهایی از رنج هدف نهایی عمل انسان است.

زندگینامه خودنوشت جان استوارت میل

«زندگی‌نامه خودنوشت جان استوارت میل» با مقدمه هرولد لسکی را فریبرز مجیدی ترجمه کرده و انتشارات مازیار به چاپ رسانده است. میل در این اثر به شرح زندگی خود با آغاز از دوران کودکی می پردازد.

نظام منطق

این کتاب یکی از تاثیرگذارترین و مشهورترین آثار در تاریخ منطق است که تأثیر چشمگیری بر منطق جدید امروزین گذاشته است.

درباره آزادی

موضوع این گفتار آزادی مدنی و اجتماعی است. به عبارت دیگر نوع و حدود قدرتی است که جامعه می‌تواند به صورت مشروع نسبت به فرد اعمال کند. این موضوع که همیشه کمتر مطرح شده‌است، جزء اساسی‌ترین موضوعات در همه زمان‌ها بوده‌ و هست و قطعا مسئله اساسی و حیاتی جوامع بشری در آینده خواهدبود. 

 کتاب‌هایی برای شناخت بیشتر جان استوارت میل

کتاب «فایده‌گرایی جان استوارت میل» هنری آر. وست با ترجمۀ امیرحسین تقی‌پور در انتشارات آذرکلک به چاپ رسیده است. این کتاب نظریه فایده‌گرایی جان استوارت میل را بررسی نقادانه می‌کند و قصد دارد با طرح پرسش‌هایی مانع از پذیرش غیرنقادانه و بدون تأمل این نظریه شود.

کتاب فلسفه سیاسی جان استیوارت میل نوشته جان گری و ترجمه خشایار دیهیمی است. نشر نو این کتاب فلسفی، سیاسی و تاریخی را روانه بازار کرده است. در این کتاب، نظر رایج درمورد آثار جان استوارت میل درباره آزادی به پرسش کشیده شده است. از دیرباز نظر رایج درباره رساله آزادی این بوده که میل در آن دست به کاری محال زده است؛ دفاعی فایده‌گرایانه از اولویت آزادی نسبت به سایر ارزش‌ها. هدف جان گری در پژوهش حاضر این است که با تحلیل متن و بازسازی استدلالِ این اندیشمند انگلیسی نشان دهد که دفاع فایده‌گرایانه‌ی او از اولویت آزادی نسبت به سایر ارزش‌ها، آن کار محالی نیست که منتقدان نشان داده‌اند و آموزه‌ی آزادی او به‌خوبی درون فایده‌گرایی غیرمستقیم و نوعی لیبرالیسم کمال‌خواهانه می‌گنجد.