ترتیب خواندن کتاب کمدی الهی

کمدی الهی اثری حماسی، عرفانی و فلسفی است که دانته آلیگیری، شاعر ایتالیایی قرن چهاردهم میلادی، آن را به نگارش درآورده است. این منظومه‌ی شعری ۱۰۰ سرود را در برمی‌گیرد و سفر خیالی دانته را به دنیای پس از مرگ روایت می‌کند. او در این سفر از سه مرحله‌ی دوزخ، برزخ و بهشت عبور می‌کند. این اثر نه فقط یک منظومه‌ی بلند که سفری به درون خویشتن است؛ آینه‌ای که هر خواننده‌ می‌تواند بازتابی از خود در آن بیابد.

دانته آلیگیری شاعری چیره‌دست و متفکری ژرف‌اندیش از فلورانس است که در سال ۱۲۶۵ میلادی زاده شد؛ در خانواده‌ای از طبقه‌ی اشراف و از همان جوانی به سیاست و ادبیات دل بست؛ اما طوفان جنگ‌های داخلی سرنوشتش را به تبعید کشاند؛ تبعیدی که هرگز پایان نیافت و او در سال ۱۳۲۱، در تبعید درگذشت. امروز، کلمات دانته همچنان زنده‌اند و نامش، هم‌ردیف بزرگ‌ترین شاعران جهان، در آسمان ادبیات می‌درخشد.

دلایل اهمیت کمدی الهی

کمدی الهی بیش از اینکه یک شاهکار ادبی باشد، نقطه‌ی عطفی در زبان و فرهنگ ایتالیاست. دانته، برخلاف سنت زمانه که لاتین را زبان نخبگان می‌دانست، این اثر را به ایتالیایی نوشت و چنان به آن شکوه بخشید که آن را به معیار ادبی ایتالیا بدل کرد؛ اما عظمت این اثر تنها در زبان نیست، بلکه در نگاه چندوجهی آن به جهان نهفته است. دانته، در لباس تمثیل و نماد، تاریخ، سیاست و باورهای زمانه‌ی خود را بازتاب داده و بی‌پروا، پاپ‌ها و فرمانروایان را به دوزخ فرستاد، درحالی‌که فلاسفه و شاعران را به درجات بالاتر ‌رساند. این اثر، نه فقط سفری به دنیای پس از مرگ، بلکه تفسیر دانته از حقایق و ظلم‌های عصر خویش است.

علاوه‌برآن، در عمق این منظومه، سفری عرفانی جریان دارد که از تاریکی گناه به روشنایی ایمان می‌رسد. پیام عمیقی که در سراسر کتاب جاری‌ است به این موضوع اشاره دارد که خرد راه را می‌نماید، اما تنها عشق انسان را به حقیقت می‌رساند.

نکته‌ی دیگر اینکه راز جاودانگی کمدی الهی در تصویرهای شگفت‌انگیزش نهفته است. خواننده، در هر صفحه، در آتش دوزخ، اشتیاق برزخ یا نور خیره‌کننده‌ی بهشت غرق می‌شود. این قدرت تخیل، الهام‌بخش هنرمندان بزرگی بوده و همچنان بر ادبیات، نقاشی و سینما تأثیر می‌گذارد.

ترتیب خواندن کتاب‌های کمدی الهی

کمدی الهی از سه بخش تشکیل شده است:

1. دوزخ (inferno)
2. برزخ (Purgatorio)
3. بهشت (Paradiso)

هر بخش ۳۳ سرود دارد (به‌جز دوزخ که یک سرود اضافی دارد تا کل اثر ۱۰۰ سرود شود). برای فهم بهتر ساختار، مفاهیم و پیام اصلی کمدی الهی، بهتر است که این ۳ جلد به ترتیب خوانده شود؛ زیرا ساختار داستانی و معنایی آن بر پایه‌ی یک سفر تدریجی از تاریکی به روشنایی، از گناه به تطهیر و از رنج به سعادت شکل گرفته است. دانته در این مسیر از پایین‌ترین سطح وجود (دوزخ) حرکت کرده، به مرحله‌ی تزکیه‌ی نفس (برزخ) می‌رسد و در نهایت به کمال و سعادت (بهشت) نائل می‌شود؛ بنابراین برای مثال اگر ابتدا برزخ یا بهشت خوانده شود، بسیاری از شخصیت‌ها، اصول اخلاقی و مجازات‌هایی که در دوزخ معرفی شده‌اند، برای خواننده نامفهوم خواهند بود.

اگر کسی صرفاً از نظر ادبی و تاریخی کنجکاو باشد، می‌تواند بخش دوزخ را بخواند، زیرا این قسمت به دلیل توصیفات جذاب و داستان‌های پرکشش بیشتر از دو بخش دیگر خوانده می‌شود؛ اما برای درک کامل پیام کتاب، لازم است کل اثر را به ترتیب مطالعه شود.

اقتباس ها از کتاب

کمدی الهی الهام‌بخش بسیاری از آثار هنری، سینمایی، موسیقایی و حتی بازی‌های ویدئویی بوده است. گوستاو دوره (هنرمند فرانسوی) مجموعه‌ای از تصاویر را برای این اثر خلق کرد که هنوز هم از مشهورترین تصاویری هستند که برای کمدی الهی منتشر شده‌اند. آثار نویسندگانی چون میلتون، بالزاک، تی. اس. الیوت و حتی جیمز جویس نیز از این کتاب تأثیر گرفته‌اند. فیلم هفت ساخته‌ی دیوید فینچر نیز یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها است.