کتاب جنبش های اجتماعی

کتاب جنبش‌ های اجتماعی نوشته دکتر مهدی رهبری است که به بررسی جنبش های مختلف اجتماعی و روند شکل‌گیری آنها در سه دوره تاریخی کلاسیک، مدرن و پست‌مدرن می‌پردازد.

درباره کتاب جنبش‌ های اجتماعی

انسان هر دوره‌ای از تاریخ بشری، شاهد جنبش های اجتماعی بسیاری بوده است. بسیاری از آن‌ها در شکل مسالمت آمیز رخ داده‌اند و بسیاری دیگر، درست در نقطه مقابل و به صورت بسیار خشونت بار بوده‌اند. 

مهدی رهبری در این کتاب نگاهی به تمام این جنبش های مختلف تاریخی، از هر نوع انداخته است و آن‌ها را بررسی و تحلیل کرده است. او سه دوره مختلف را برای اینکار انتخاب کرده است: دوران کلاسیک یا پیشاصنعتی، دوران مدرن یا صنعتی و دوران پست مدرن یا پساصنعتی. او همچنین علاوه بر تعریف جنبش‌ها، از ویژگی‌های مختلف هر کدام نیز سخن گفته است.

کتاب جنبش‌ های اجتماعی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

اگر از مطالعات جامعه‌شناسی لذت می‌برید، خواندن کتاب جنبش های اجتماعی را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جنبش‌ های اجتماعی

«ما به مدت شصت سال با این تصور که پایان انقلاب را دیده‌ایم، خود را فریب می‌دادیم. در هجدهم برومر انتظار می‌رفت که انقلاب پایان یابد و دوباره در سال ۱۸۱۴ چنین تصوری به‌وجود آمد. من شخصاً فکر می‌کردم که در سال ۱۸۳۰ انقلاب احتمالاً پایان یافته است؛ یعنی هنگامی که دموکراسی در حرکتش هر حق دیگری را به جز حق مالکیت پایمال و تخریب کرده و در برابر حق باستانی و ضروری مالکیت متوقف شده بود. فکر می‌کردم انقلاب مانند یک اقیانوس، سرانجام ساحل خود را یافته است، اما در اشتباه بوده‌ام. اکنون روشن است که این جزر و مد ادامه دارد و دریا هنوز هم بستر خود را وسعت می‌بخشد. بنابراین ما نه‌تنها پایان انقلاب شگفت‌انگیزی را که قبل از زمان ما شروع شده بود ندیده‌ایم، بلکه فقط به زحمت شاهد تولد نوزادی بوده‌ایم. جامعه فرایندی رو به بهبود و اعتدال نیست، بلکه فرایند تغییر و تحول است». 

ما در دنیای مدرن خواهان درجه‌ای از قدرت بر جهان فیزیکی هستیم که جوامع قبلی فاقد آن بوده‌اند... . دکارت در «گفتاری در باب روش» گفت ما صاحبان و اربابان زمین می‌شویم و حتی وقتی تصمیم می‌گیریم حوزه‌ای برای همیشه دست‌نخورده باقی بماند بازهم اراده و کنترل خود را بر آن اعمال می‌کنیم... . در سطح زندگی اجتماعی نیز می‌کوشیم دست به طراحی زنیم و آن را دگرگون کنیم... در عصر مدرن هر چیزی پیرامون خودمان را به‌عنوان موضوعی می‌بینیم که می‌توان آن را طراحی و کنترل کرد. 

دوران مدرن با رنسانس آغاز می‌شود. هنگامی که انسان اروپایی خواهان نوزایش و گذار از قرون وسطی به خردگرایی، دنیاگرایی و دموکراسی یونان باستان و عظمت روم می‌شود. سپس این رفرم مذهبی بوده است که چنین امکان نوزایشی را فراهم آورد. با رفرم لوتر، مفهوم انقلاب همانند یونان باستان از حالت متافیزیکی و الهی به یک حالت دنیوی تغییر کرد. اگرچه لوتر انقلاب مردم را نفی می‌کند، اما گفته‌هایش آن‌ها را به شورش وامی‌داشت. کالونیسم نیز به‌صورت عاملی برای توجیه انقلاب درآمد. زیرا از دید کالون، قدرت مردم که داوران سطح پایین بودند، به قدرت عالیه در مذهب که دنیوی است تبدیل گشت. در زمان رهبری جان ناکس در اسکاتلند و تئودور بزا در سوییس، مردم اجازه یافتند که تحت عنوان واقعی مذهب علیه حاکم ایستادگی کنند، مشروط به این‌که این امر با نظم و ترتیب باشد. 

از دید پیتر کالورت، در عصر رنسانس و رفرم مذهبی، مؤلف کتاب «مبارزه علیه حاکم ستمگر»، هوبرت لانگوت (۱۶۱۰ ـ ۱۵۵۳)، نه تنها تئوری جدیدی را از انقلاب به‌وجود آورد، بلکه نخستین کتاب طرفدار شورش‌های واقعی و نیز نخستین کتاب شناخته شده در این زمینه بود و به عقیده مورخین، مسبب اصلی جنبش‌های ویژه‌ای بوده است. سعی مؤلف در نمایاندن این نکته است که برای شورش مردم یک دلیل مشروع و منطقی وجود دارد و او این دلیل منطقی را در دکترین قرارداد اجتماعی می‌یابد. 

پس از رنسانس و رفرم، جنبش روشنگری همراه با پیشرفت‌های علمی در قرون ۱۷ تا ۱۹، تحولات شگرفی را به وجود آوردند. به تعبیر امانوئل کانت (۱۸۰۴ ـ ۱۷۲۴)، روشنگری خروج آدمی است از نابالغیِ به تقصیرِ خویشتنِ خود و نابالغی، ناتوانی در به‌کارگرفتن فهم خویشتن است بدون هدایت دیگری. به تقصیر خویشتن است این نابالغی، وقتی که علت آن نه کمبود فهم، بلکه کمبود اراده و دلیری در به‌کارگرفتن آن باشد بدون هدایت دیگری. دلیر باش در به‌کارگرفتن فهم خویش! این است شعار روشنگری. از دید کانت، برای دستیابی به این روشنگری، به هیچ چیز نیاز نیست مگر آزادی؛ آزادی کاربرد عقل خویش در امور همگانی به تمام و کمال. کاربرد همگانی عقل خویش را می‌باید همواره آزاد گذاشت و این یگانه ابزاری است که می‌تواند آدمیان را به روشنگری برساند.