کتاب عناصر داستان

کتاب «عناصر داستان»‌ فرزند خلف کتاب قصه، داستان کوتاه، (ادبیات داستانی) رمان اثر جمال میرصادقی است. 

خلاصه‌ی کتاب «عناصر داستان»

کتاب «عناصر داستان» از ابراز و نیازمندی‌های داستان‌نویسان همچون «پیرنگ»، «عمل داستانی»، «لحن»، «فضا و رنگ»، «حقیقت مانند»،... سخن می‌گوید. تدوین این کتاب ضروری است، چراکه نویسندگان بزرگ در شاهکارهای خود به عناصر داستان توجه بسیار داشته‌اند و تا حدامکان از قواعد و ضوابط آن‌ها پیروی کرده‌اند. آموختن این فنون راه نویسنده را برای آفریدن اثری بی‌عیب و نقص‌تر هموار می‌کند. اگر نویسنده بدون اطلاع از این فنون کار داستان‌نویسی را شروع کند، اگر پیشرفت کارش متوقف نشود حتما کند خواهد شد. 

در این کتاب دو مبحث «موضوع و زاویه‌ی دید» نیز آمده است. داستان‌هایی از پیش‌کسوت‌های داستان‌نویسی ایران و در چند مورد از نویسندگان متأخر معاصر نمونه‌های کوتاه و بلندی آمده تا اعتبار و شایستگی آن‌ها شناخته شود و کتاب چهر‌ه‌ای ایرانی پیدا کند. در «عناصر داستان» کوشیده شده است تا حد امکان به بررسی و شناخت ادبیات تخیلی پرداخته شود؛ البته در این کتاب بیشتر تأکید بر ادبیات داستانی است؛ یعنی به آثاری که جنبه‌ی روایتی دارد، بیشتر پرداخته شده، اما عناصری که برای ادبیات داستانی عنوان شده، اغلب دربرگیرنده‌ی بخش دیگر ادبیات تخیلی یعنی ادبیات نمایشی نیز می شود.

کتاب «عناصر داستان» مناسب چه کسانی است؟

از نظر جمال میرصادقی شاهکار نویسندگان امروز، نشان می‌دهد که نویسندگان آن‌ها بر جنبه‌های فنی کار خودشان کاملاْ وقوف داشته‌اند و از این رهگذر است که آثارشان مصداق‌های خوبی برای کاربرد اصول داستان‌نویسی امروزی به‌شمار می‌رود. فراگیری فنون داستان‌نویسی در نقد ادبی نیز به‌کار می‌آید و ادبیات داستانی بر پایه‌ی ضابطه‌ی علمی مورد سنجش قرار می‌گیرد و ارزیابی آثار ضابطه و قاعده‌ای پیدا می‌کند. قضاوت‌ها و داوری‌ها دیگر بر اساس سلیقه و ذوق شخصی صورت نمی‌گیرد. مطالعه‌ی این کتاب برای نویسندگان تازه‌کار و نقادان ادبی و علاقه‌مندان به این حوزه توصیه می‌شود. 

درباره‌ی «جمال میرصادقی»​​

جمال میرصادقی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۱۲ در تهران متولد شد. میرصادقی علاوه بر تدریس و پژوهش به نوشتن داستان هم می‌پرداخت و آثارش به چندین زبان ترجمه شده است. از مجموعه داستان‌های او می‌توان به «چشم‌های من خسته»، «شب‌های تماشا و گل زرد»، «این شکسته‌ها»، «درازنای شب»، «شب چراغ»، «دوالپا»، «هراس»... نام برد. کتاب‌های پژوهشی او در زمینه‌ی داستان عبارت‌اند از «عناصر داستان»، «ادبیات داستانی»، «داستان و ادبیات»، «جهان داستان غرب»، «داستان‌نویس‌های نام‌آور معاصر ایران»...

جملاتی از کتاب «عناصر داستان»

ادبیات داستانی در معنای جامع آن به هر روایتی که خصلت ساختگی و ابداعی آن بر جنبه‌ی تاریخی و واقعیتش غلبه کند ابلاغ می‌شود؛ از این رو، ظاهرا باید همه‌ی انواع خلاقه‌ی ادبی را در بر بگیرد، اما در عرف نقد امروز به آثار روایتی منثور ادبیات داستانی می‌گویند. 

«ادبیات داستانی» بخشی از ادبیات تخیلی است و تفاوت عمده‌ی آن‌ها با هم در این است که ادبیات داستانی همه‌ی انواع آثار داستانی روایتی منثور را در برمی‌گیرد، خواه این انواع از خصوصیت شکوهمندی ادبیات تخیلی برخوردار باشد، خواه نباشد، یعنی هر اثر روایتی منثور خلاقه‌ای که با دنیای واقعی ارتباط معنی‌داری داشته باشد در حوزه‌ی ادبیات داستانی قرار می‌گیرد. ادبیات داستانی شامل قصه، رمان، داستان کوتاه، آثار وابسته به آن‌هاست و انواع ادبی یونان باستان یعنی آثار حماسی، غنایی، نمایشی و تعلمی را در برنمی‌گیرد. 

 فهرست کتاب «عناصر داستان»

قایق، غروب، دریا

میخک سرخ

نان سنگک

از دهان باد

درختی در برهوت

فوتبالی پر از کوچه 

زمان با دست‌های من

نام این داستان با شما

مشت بر دهان

نفس به نفس از پله‌ها

هیولا

آخرین لبخند

بامداد تلخ

از نگاه خسته‌ی آینه

با پای عصا

پس من چی؟

شاعر و نویسنده

برقص تا برقصم

از خواب چندم؟!

پیشانی نوشت

آثادزده... سلام!

وقتی سنگ‌ها گرسنه می‌شوند

بر سطح ناهموار دایره‌های مارپیچ

هی می‌کشم، هی

هیس

تنها

با هم و بی‌هم

حقیقت یک دروغ