کتاب سرّ خدا (بحث‌هایی در امامت و ولایت اهل بیت علیهم السلام)

از رسول خدا (ص) روایت شده که به امام علی (ع) فرمودند: «ای علی، خداوند را کسی غیر از من و تو نشناخت و مرا کسی غیر از خدا و تو نشناخت و تو را کسی غیر از خدا و من نشناخت.»

تعداد زیادی از مردم معاصر دوران امام علی (ع)، حقّ امامت آن حضرت را به عنوان «امام واجب الاطاعة» نمی‌شناختند. آنان تنها همین قدر می‌دانستند که او پسر عموی رسول خدا (ص) است؛ در نتیجه به اختلاف میان آن حضرت و دیگران (در امر خلافت) به عنوان اختلاف صاحبان حکومت می‌نگریستند. بنابراین از امام باقر (ع) نقل شده است، که فرمودند: «علی بن ابی طالب (ع) نزد شما در عراق با دشمنان می‌جنگید و اصحابش همراه او بودند؛ در حالی که جز پنجاه نفر او را به حقّ معرفتش نمی‌شناختند و حقّ معرفت او، امامتش بود.»

امام ششم شیعیان، مردم عصر غیبت آخرین حجّت خدا را به خواندن دعایی فرا می‌خواند که شرح آن چنین است: «أَللّهمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَک فَإِنَّک إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسِک لَمْ أَعْرِف نَبِیک؛ أَللّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولِک فَإِنَّک إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولِک لَمْ أَعْرِف حُجَّتِک؛ أَللّهُمَّ عَرِّفِنی حُجَّتِک فَإِنَّک إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتِک ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی؛ بار خدایا خودت را به من بشناسان؛ زیرا اگر خودت را به من نشناسانی پیامبرت را نمی‌شناسم؛ بار خدایا رسولت را به من بشناسان؛ زیرا اگر رسولت را به من نشناسانی حجّتت را نمی‌شناسم؛ بار خدایا حجّتت را به من بشناسان؛ زیرا اگر حجّتت را به من نشناسانی از دینم گمراه می‌شوم.»

از جمله معارف لازم، شناخت مظلومیت امامان (ع) و شناخت حقوقی است که از ایشان غصب شده است، امام باقر (ع) در این باره می‌فرمایند: «هر کس ناروا بودن آنچه را که بر ما وارد گردیده، ظلمی که بر ما روا داشته شده، حقوقی که از ما غصب گردیده و مصائبی را که بدان مبتلا شدیم، نشناسد، پس با کسی که آنها را بر ما وارد ساخته، شریک است.»

شناخت امامان (ع) از جمله فرایضی است که عذر هیچ کس در کوتاهی دربارهٔ آن پذیرفته نیست و منظور از آن، شناخت اسامی ایشان، ایمان به امامت و لزوم فرمان‌برداری از آن حضرات است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «پایین‌ترین مرتبهٔ شناخت امام، آن است که (بدانی) او جایگزین پیامبر، جز در مقام نبوّت و وارث اوست و فرمان‌برداری از او، فرمان‌برداری خدا و رسولش می‌باشد.» همچنین از آن حضرت روایت شده، که فرمودند: «بدانید که او، امام شاهد (ناظر) واجب الاطاعهٔ است.»

حضرت باقر (ع) در همین باره می‌فرمایند: «اسلام بر پنج (پایه) بنا شده است:‌ نماز، زکات، حج، روزه و ولایت.» عیسی بن سری می‌گوید: به حضرت ابی عبدالله، امام صادق (ع) عرض کردم، اصول و ارکان اسلام را که کوتاهی نسبت به شناخت هیچ یک از آنها از کسی پذیرفته نیست، برای من بیان فرمایید. آن حضرت (ع) فرمودند: «شهادت به آنکه خدایی جز الله نیست، ایمان به آنکه محمّد (ص)، رسول خداست، اقرار به آنچه او از جانب خداوند آورده است، ادای زکات اموال و ولایتی که خدا بدان امر کرده است؛ یعنی ولایت آل محمّد (ص).»

در روایتی از حضرت امام رضا (ع) نقل شده است: «... امام است که حلال خدا را حلال، حرام خدا را حرام و حدود خدا را برپا، از دین خدا حمایت و به سوی راه پروردگارش به وسیلهٔ حکمت، پند نیکو و دلیل رسا دعوت می‌کند. امام، همانند خورشید درخشنده‌ای است که به وسیلهٔ نور خود جهان را روشن نموده؛ در حالی که به گونه‌ای در افق قرار دارد که دست‌ها و دیدگان به آن نمی‌رسد. امام، بدر نوردهنده، چراغ فروزنده، نور پراکنده و ستارهٔ هدایتگر در تاریکی‌های سخت شب تار در رهگذر شهرها و کویرها و گرداب دریاها است. امام، آب گوارا نزد انسان تشنه، راهنمای هدایت و نجات‌دهنده از هلاکت است. امام، شعلهٔ افروخته بر فراز تپّه وسیلهٔ گرم شدن سرمازدگان و نشان‌دهندهٔ هلاکت‌گاه‌هاست؛ هر که از او جدا شود هلاک شود. امام، ابر بارنده، باران شتابنده، خورشید فروزنده، سقف پناه دهنده، زمین گسترده، چشمهٔ جوشنده و برکه و گلستان است. امام، همدم همراه، پدر مهربان، برادر برابر، مادر دلسوز به فرزند کوچک و پناهگاه بندگان در گرفتاری‌های طاقت‌فرساست. امام، امین خدا در میان آفریدگانش، حجّت او بر بندگانش، جانشین و خلیفهٔ او در سرزمینش، فراخوانندهٔ به سوی او و دفاع کننده از حریم اوست.»

از حضرت صادق (ع) نقل شده که فرمودند: «ابراهیم (ع) نبی بود، نه امام تا آنکه خداوند فرمود: «من تو را امام قرار می‌دهم...». و فرمودند: ابراهیم (ع) عرضه داشت: «آیا از نسلم...؟» خداوند فرمود: «عهد من به ستمکاران نمی‌رسد». بت‌پرست نمی‌تواند امام شود. امام رضا (ع) می‌فرمایند: «به حقیقت، امامت، مقام سومی است که خداوند عزّوجلّ پس از (مراتب) نبوّت و خلّت (خلیل بودن) به ابراهیم خلیل عطا نمود؛ فضیلتی که وی را بدان شرافت بخشید و یادش را بلند گردانید... خداوند فرمود: «عهد من به ستمکاران نمی‌رسد». پس این آیه، امامت هر ستمکار و ظالمی را تا روز قیامت باطل کرده و آن را تنها در میان برگزیدگان قرار داده است.»

اگر ادیسون، اختراع جریان الکتریسته را برای روشن شدن خانه‌ها به ما داده است، امام (ع) در حقیقت تعالیمی را برای نورانی نمودن وجدان انسانی ارزانی داشته است؛ خانهٔ روشن به وسیلهٔ جریان الکتریسته چه فایده‌ای دارد، در حالی که قلب صاحب آن تاریک و ظلمانی باشد؟! همهٔ کسانی که قبل از ادیسون زیسته‌اند و فرهنگی زیبنده به بشریت تقدیم نموده‌اند، از ضمیری نورانی برخوردار بودند؛ در حالی که آنان که امروزه بی‌گناهان را از بین می‌برند، فاقد ضمیر نورانی‌اند، هر چند خانه‌هایشان روشن باشد. اگر پاستور، کاشف میکروب بود که جسم انسان را از پای در می‌آورد، امام کاشف مرض‌های روحی زائل کنندهٔ انسانیت بوده، راه درمان همهٔ امراض را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد.

ابن حمزه روایت می‌کند که از حضرت امام صادق (ع) پرسیدم: آیا زمین بدون امام بر جای می‌ماند؟ فرمودند: «اگر زمین بدون امام شود، اهلش را در خود فرو می‌برد.» این روایت بر این معنا دلالت دارد که وجود امام، جهت بقای زمین و ساکنان آن ضروری و به مثابهٔ قلب برای بدن انسان است و چنان که حیات انسان متوقّف بر حیات قلب است، حیات کائنات نیز متوقّف بر وجود امام معصوم (ع) است.