کتاب کتاب زهد (حسن بصری)

«کتاب زهد (حسن بصری)» تألیف محمد عبدالرحیم محمّد و ترجمه قاسم انصاری (-۱۳۱۷) است که به شرح زندگی و احوال حسن بصری، عارف زاده قرن اول هجری (۱۱۰-۲۱ ه.ق) می‌پردازد.

در بخشی از این اثر این‌گونه آمده‌است:

حسن بصری در دو عصر دوگانه و جدا از هم زیست. عصر خلفای راشدین که زندگی او بر اساس قرآن کریم و سنّت شریف نبوی استوار بود، و عصر بنی اُمیّه که عصر فتوحات اسلامی بود و تأثیر زیادی در زندگی سیاسی و اجتماعی و فکری او گذاشت.

زندگی سیاسی از زمان انتقال حکومت به امویان دگرگون شد، نظام خلافت متکّی بر شورا و مستند به دین در عهد خلفای راشدین؛ به نظام سلطنتی متکّی و قائم بر اساس اِرثی و مستند به سیاست و دین تبدیل گردید و نظام اموی به سیاست نزدیک و از دین دور شد و خلافت در سیاست استحاله یافت.۹

معاویه این نظام را بنیان نهاد و برای جانشینی فرزندش یزید از هیچ کوششی فرو نگذاشت، امّا با مخالفت شدید بزرگان صحابه در حجاز روبه رو شد، سرزمین حجاز با حکومت اُموی مخالف بود و مردم آنجا می‌دیدند که عهد خلافت خلفای راشدین با حکومت امویان سازگار و همسان نیست، امویان حکومت را حق خود می‌شناسند. لذا مردم حجاز قیام و طلب استقلال کردند، امویان علیه حجازیان حکم کردند و آنان را به قبول سیادت و سروری خود واداشتند.