کتاب آداب حکمرانی

کتاب آداب حکمرانی نوشته‌ی روح‌الله اسلامی شعبجره اثری پژوهشی در حوزه‌ی پیوند ادبیات فارسی و اندیشه‌ی سیاسی ایران است. این کتاب با تمرکز بر متون پایه‌ی ادبیات فارسی و سیاست، به بررسی و تحلیل اندیشه‌ها، رساله‌ها و آثار مهم از عهد باستان تا دوره‌ی معاصر می‌پردازد. نویسنده با رویکردی تحلیلی، سیر تحول اندیشه‌ی سیاسی ایرانی را از نخستین سروده‌های زرتشت در اوستا تا آستانه‌ی مشروطه دنبال کرده و نقش مکاتب و متفکران برجسته‌ای چون نظام‌الملک، فردوسی، ابوریحان بیرونی، سعدی و دیگران را در شکل‌گیری آداب حکمرانی ایرانی واکاوی کرده است. نشر دانشگاه فردوسی مشهد آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب آداب حکمرانی

آداب حکمرانی اثری است که به بررسی ریشه‌ها و سیر تحول اندیشه‌ی سیاسی در ایران از منظر متون ادبی و تاریخی می‌پردازد. روح‌الله اسلامی شعبجره در این کتاب، با انتخاب نمونه‌هایی از اندرزنامه‌ها، سیاست‌نامه‌ها و آثار ادبی و فلسفی، تلاش کرده است تا مفاهیم بنیادین سیاست و حکمرانی را در سنت ایرانی بازخوانی کند. ساختار کتاب بر پایه‌ی فصل‌هایی است که هر یک به یک متن یا دوره‌ی مهم اختصاص یافته‌اند؛ از اوستا و گاهان زرتشت تا شاهنامه‌ی فردوسی، سیاست‌نامه‌ی نظام‌الملک، گلستان سعدی و آثار دیگر. نویسنده ضمن تحلیل محتوای این متون، به نقش مکاتب منطقه‌ای مانند مکتب خراسان و تأثیر آن‌ها بر تداوم فرهنگ و سیاست ایرانی اشاره کرده است. کتاب، پیوند میان دین، دولت، اخلاق، فلسفه و عرفان را در اندیشه‌ی ایرانی برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این عناصر در طول تاریخ، بنیان‌های هویت و سیاست ایران را شکل داده‌اند. همچنین، به موضوعاتی چون مفهوم نظم، عدالت، آزادی، خردورزی و نقش شاه آرمانی در ساختار اجتماعی و سیاسی ایران پرداخته شده است.

خلاصه کتاب آداب حکمرانی

این کتاب غیرداستانی است و نیازی به هشدار لو رفتن داستان ندارد. آداب حکمرانی با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که اهمیت علوم انسانی و نقش آن در توسعه‌ی اجتماعی و سیاسی ایران را برجسته می‌کند. نویسنده تأکید کرده است که ریشه‌های علوم انسانی و سیاسی ایران در متون ادبی و اندیشه‌های بومی نهفته است و این متون، شناسنامه‌ی هویت و فرهنگ ایرانی به‌شمار می‌آیند. در فصل نخست، به پگاه اندیشه‌ی سیاسی ایران پرداخته شده و سروده‌های زرتشت در اوستا به‌عنوان نخستین جلوه‌های اندیشه‌ی سیاسی و اخلاقی ایرانی معرفی شده‌اند. آموزه‌های زرتشت بر خردورزی، نفی خشونت، آبادانی، آزادی و اخلاق استوار است و نقش دولت را در تحقق اهداف اهورامزدا و ایجاد جامعه‌ای منظم و اخلاقی برجسته می‌کند. مفاهیمی چون اشه (نظم آرمانی)، آزادی، انتخاب میان خیر و شر، و پیوند دین و دولت در این بخش تحلیل شده‌اند. در ادامه، کتاب به بررسی متون و رساله‌های مهمی چون مینوی خرد، ارداویراف‌نامه، رساله‌ی صحابه ابن‌مقفع، عهد اردشیر در شاهنامه، جاودان خرد مسکویه، اندیشه‌های ابوریحان بیرونی، سیاست‌نامه و سیرالملوک نظام‌الملک، قابوس‌نامه، گلستان سعدی، تاریخ جهان‌گشای جوینی و اخلاق‌الاشراف عبید زاکانی می‌پردازد. هر فصل به تحلیل مفاهیم سیاسی، اخلاقی و اجتماعی این آثار اختصاص یافته و نقش آن‌ها در شکل‌دهی به آداب حکمرانی ایرانی بررسی شده است. در بخش‌هایی از کتاب، به جایگاه مکتب خراسان به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی فرهنگ و سیاست ایرانی اشاره شده است. نویسنده نشان داده است که چگونه این مکتب در دوره‌های بحران، میراث ایران را حفظ کرده و نقش مهمی در تداوم هویت ملی و دینی ایفا کرده است. همچنین، پیوند میان فلسفه، عرفان، تاریخ‌نگاری و سیاست در سنت ایرانی مورد توجه قرار گرفته و نقش متفکرانی چون فارابی، ابن‌سینا، خواجه نصیرالدین طوسی و عطار نیشابوری در این زمینه برجسته شده است. کتاب، مفاهیمی چون نظم، عدالت، فرهمندی، خویشکاری، سلسله‌مراتب اجتماعی، پیوند دین و دولت، و نقش شاه آرمانی را در ساختار سیاسی ایران باستان و میانه تحلیل کرده و نشان داده است که چگونه این مفاهیم در متون ادبی و دینی بازتاب یافته‌اند. در نهایت، نویسنده بر اهمیت بازخوانی این میراث برای مواجهه با چالش‌های معاصر و حفظ هویت فرهنگی و سیاسی ایران تأکید کرده است.

چرا باید کتاب آداب حکمرانی را بخوانیم؟

آداب حکمرانی اثری است که با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، ریشه‌های اندیشه‌ی سیاسی و اجتماعی ایران را در متون ادبی و تاریخی جست‌وجو کرده است. این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با سیر تحول مفاهیم بنیادینی چون نظم، عدالت، آزادی، خردورزی و نقش دولت در فرهنگ ایرانی آشنا شود. یکی از ویژگی‌های شاخص کتاب، پرداختن به پیوند میان ادبیات، دین، فلسفه و سیاست است؛ به‌گونه‌ای که نشان می‌دهد چگونه این عناصر در طول تاریخ ایران به‌هم تنیده شده‌اند و هویت ملی را شکل داده‌اند. مطالعه‌ی این کتاب به درک عمیق‌تری از میراث فکری و فرهنگی ایران کمک می‌کند و نشان می‌دهد که بسیاری از چالش‌های امروز، ریشه در پرسش‌ها و دغدغه‌های دیرینه دارند. همچنین، کتاب با تحلیل نمونه‌های متنوع از متون کلاسیک، امکان مقایسه‌ی تطبیقی میان دوره‌ها و مکاتب مختلف را فراهم می‌کند و به خواننده دیدی جامع‌تر نسبت به سیر اندیشه‌ی سیاسی ایرانی می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران علوم سیاسی، تاریخ، ادبیات فارسی و فلسفه پیشنهاد می‌شود. همچنین، برای علاقه‌مندان به ریشه‌های اندیشه‌ی سیاسی و فرهنگی ایران و کسانی که دغدغه‌ی شناخت هویت ملی و میراث فکری ایران را دارند، مناسب است.