کتاب هفتاد سال برنامه ریزی توسعه در ایران

کتاب هفتاد سال برنامه‌ ریزی توسعه در ایران (آسیب‌ها و چالش‌ها) نوشته‌ فتح الله آقاسی زاده با همکاری سعید غلامی نتاج امیری، اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی تاریخچه، آسیب‌ها و چالش‌های برنامه‌ریزی توسعه در ایران است. این کتاب توسط انتشارات مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری منتشر شده است و به‌صورت الکترونیکی نیز در دسترس قرار دارد. نویسندگان با تکیه‌بر تجربه‌های شخصی، مطالعات میدانی و تحلیل اسناد، به بررسی روند تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای ایران از آغاز تا امروز پرداخته‌اند. ساختار کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که هم به مبانی نظری و مفهومی برنامه‌ریزی توسعه می‌پردازد و هم با رویکردی تاریخی، فرازونشیب‌های این حوزه را در ایران مرور می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب هفتاد سال برنامه ریزی توسعه در ایران

کتاب هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران به قلم فتح‌الله آقاسی‌زاده و سعید غلامی نتاج امیری، تصویری جامع از سیر برنامه‌ریزی توسعه در ایران ارائه می‌دهد. این اثر با رویکردی تحلیلی و انتقادی، به بررسی روندها، سیاست‌ها و ساختارهای برنامه‌ریزی در ایران از دهه‌های ابتدایی تا دوره معاصر می‌پردازد. آقاسی‌زاده و امیری با استفاده از منابع تاریخی، اسناد رسمی و تجربه‌های کارشناسان، تلاش کرده‌اند تا نقاط قوت و ضعف، دستاوردها و ناکامی‌های برنامه‌های توسعه را شناسایی و تحلیل کنند.

کتاب هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران شامل بخش‌هایی درباره‌ی مبانی نظری برنامه‌ریزی، تاریخچه‌ی سازمان برنامه و بودجه، طبقه‌بندی آسیب‌ها و چالش‌های درون و برون‌برنامه‌ای، و در نهایت جمع‌بندی و ارائه‌ی راهکارهاست. این کتاب نه‌تنها به روایت تاریخی اکتفا نکرده، بلکه با مدل مفهومی ویژه‌ای، چرایی و پیامدهای مشکلات برنامه‌ریزی را نیز بررسی کرده است. در کنار تحلیل‌های تاریخی، به نقش تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و تأثیر آن‌ها بر فرایند برنامه‌ریزی توجه شده است.

این کتاب نتیجه‌ی تلاش گسترده‌ای است برای تحلیل و بررسی «هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران». همه چیز از پیشنهاد برگزاری همایش ملی «هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران» توسط دکتر فرهاد دژپسند آغاز شد. هدف از این همایش بررسی دستاوردها، چالش‌ها، ناکامی‌ها، روش‌ها، مدل‌ها و تجربه‌های برنامه‌ریزی توسعه در کشور بود تا بتوان تصویری جامع و علمی از مسیر توسعه در ایران ارائه داد. برای تحقق این هدف، کارگروه‌های تخصصی متعددی تشکیل شد که هر یک مسئول تولید محتوای تخصصی در حوزه‌های مختلف برنامه‌ریزی توسعه، آمایش سرزمین، نظام آماری، فناوری، امور بخشی و فرابخشی و نقش مردم و بخش خصوصی بودند. متن اولیه‌ی کتاب حاصل تلاش دبیر کارگروه و اعضای فعال آن بود و طی جلسات متعدد با بحث و نقد، اصلاح و تکمیل شد تا دیدگاه‌های مختلف کارشناسان در آن لحاظ گردد.

اگرچه همایش برنامه‌ریزی شده در تاریخ مقرر برگزار نشد، نویسنده تصمیم گرفت محتوای ارزشمند حاصل از کار گروه‌ها را در قالب یک کتاب مستقل و منسجم منتشر کند. این نسخه جدید با بازنویسی و افزودن تحلیل‌های تکمیلی، تصویری روشن از دستاوردها و کاستی‌های برنامه‌ریزی توسعه در ایران ارائه می‌دهد و به‌ویژه بر نکات ساختاری، واقعیات تلخ و الزامات توسعه پایدار تمرکز دارد. به این ترتیب، این کتاب هم محصول جمعی از کارشناسان و هم نتیجه‌ی نگاه مستقل نویسنده است، و هدف نهایی آن ارائه‌ی مرجعی علمی و کاربردی برای پژوهشگران، سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و همه علاقه‌مندان به حوزه توسعه و برنامه‌ریزی در ایران است.

خلاصه کتاب هفتاد سال برنامه ریزی توسعه در ایران

کتاب هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران با رویکردی تحلیلی، به بررسی روند تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای در ایران طی هفت دهه گذشته می‌پردازد. نویسندگان ابتدا با تعریف مفاهیم کلیدی برنامه‌ریزی و توسعه، چارچوب نظری اثر را ترسیم کرده‌اند. سپس، با مروری تاریخی، آغاز برنامه‌ریزی مدرن در ایران را از برنامه هفت‌ساله‌ی عمرانی کشور در سال ۱۳۲۷ دنبال می‌کنند و شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هر دوره را به تصویر می‌کشند.

در بخش‌های بعدی، کتاب به آسیب‌شناسی و چالش‌های برنامه‌ریزی توسعه در ایران می‌پردازد. این آسیب‌ها در دو دسته درون‌برنامه‌ای و برون‌برنامه‌ای طبقه‌بندی شده‌اند. آسیب‌های درون‌برنامه‌ای شامل مسائلی مانند جامعیت ناکافی برنامه‌ها، تقلیل برنامه به احکام اجرایی، ضعف در پایش و نظارت، و تکرار ساختارهای ناکارآمد است. چالش‌های برون‌برنامه‌ای نیز به عواملی چون شرایط ناپایدار سیاسی و اقتصادی، زاویه دید محدود تصمیم‌گیرندگان، نبود مسئولیت‌پذیری در برابر بحران‌های آینده، و ضعف مشارکت مردم و ذی‌نفعان اشاره دارد. کتاب با بررسی نقش سازمان برنامه و بودجه، تحولات قانونی و ساختاری این نهاد را از پیش از انقلاب تا دوران جمهوری اسلامی دنبال می‌کند. همچنین، به تأثیر جنگ، تحولات سیاسی و تغییر نگرش‌ها نسبت به برنامه‌ریزی در دوره‌های مختلف پرداخته است.

نویسندگان با استفاده از روش تحلیل علت ریشه‌ای، چرایی شکل‌گیری آسیب‌ها و چالش‌ها را واکاوی کرده و در نهایت، راهکارهایی برای بهبود فرایند برنامه‌ریزی و افزایش اثربخشی آن ارائه داده‌اند. در جمع‌بندی، کتاب تأکید دارد که برنامه‌ریزی توسعه در ایران همواره تحت تأثیر عوامل بیرونی و درونی قرار داشته و موفقیت یا ناکامی آن به میزان زیادی به تعامل این عوامل و کیفیت حکمرانی بستگی داشته است. نویسندگان با ارائه‌ی مدل مفهومی خاص خود، تلاش کرده‌اند تصویری چندلایه و تحلیلی از وضعیت برنامه‌ریزی توسعه در ایران ارائه دهند.

چرا باید کتاب هفتاد سال برنامه ریزی توسعه در ایران را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی مستند و تحلیلی، فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با فرازونشیب‌های برنامه‌ریزی توسعه در ایران آشنا شود و از تجربه‌های تاریخی و چالش‌های ساختاری این حوزه درس بگیرد. یکی از ویژگی‌های شاخص کتاب، طبقه‌بندی دقیق آسیب‌ها و چالش‌ها و ارائه مدل مفهومی برای تحلیل آن‌هاست. همچنین، استفاده از منابع دست‌اول، اسناد رسمی و روایت‌های کارشناسان، اعتبار و عمق بیشتری به تحلیل‌ها بخشیده است. خواندن این کتاب به درک بهتر از چرایی ناکامی‌ها و موفقیت‌های برنامه‌های توسعه‌ای ایران کمک می‌کند و زمینه‌ای برای نقد و اصلاح سیاست‌های آینده فراهم می‌آورد. علاوه‌بر این، اثر حاضر با پرداختن به نقش تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، تصویری چندبعدی از برنامه‌ریزی توسعه ارائه می‌دهد که برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به سیاست‌گذاری عمومی و تاریخ معاصر ایران ارزشمند است.

خواندن کتاب هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران حوزه‌ی توسعه، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، دانشجویان علوم اجتماعی و اقتصادی، مدیران و کارشناسان دولتی و همچنین علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران پیشنهاد می‌شود. به کسانی که دغدغه‌ی تحلیل ساختاری و آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه‌ای دارند یا به دنبال شناخت ریشه‌های چالش‌های توسعه در ایران هستند، این اثر توصیه می‌شود.