کتاب خاطرات گردشگران تاریخ

کتاب خاطرات گردشگران تاریخ نوشته‌ی فاروق اللهیاری و زهرا گیو، اثری پژوهشی و روایی درباره سفرنامه‌ها و خاطرات جهانگردان خارجی است که در دوره‌های مختلف تاریخی به ایران سفر کرده‌اند. این کتاب با نگاهی انتقادی و تحلیلی، روایت‌ها و مشاهدات سیاحان و مأموران سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را بررسی کرده و از خلال خاطرات آن‌ها، تصویری از جامعه، سیاست، فرهنگ و زندگی روزمره ایرانیان در دوره‌های گوناگون ارائه می‌دهد. نویسندگان با انتخاب نمونه‌هایی از سفرنامه‌های مشهور و کمتر شناخته‌شده، تلاش کرده‌اند تا هم به روایت‌های جذاب و گاه طنزآمیز سیاحان بپردازند و هم لایه‌های پنهان‌تر نفوذ و تأثیرگذاری بیگانگان را آشکار کنند. انتشارات اکنون آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب خاطرات گردشگران تاریخ

خاطرات گردشگران تاریخ اثری است که به بررسی و تحلیل سفرنامه‌ها و خاطرات سیاحان خارجی درباره ایران می‌پردازد. فاروق اللهیاری و زهرا گیو، با رویکردی تحلیلی و انتقادی، روایت‌های متنوعی از سفرنامه‌نویسان اروپایی و آسیایی را گردآوری و بررسی کرده‌اند. کتاب، با مرور سفرنامه‌هایی از دوره‌های مختلف، از صفویه تا قاجار، به نقش و حضور بیگانگان در ایران و تأثیرات آن‌ها بر سیاست، فرهنگ و اقتصاد کشور می‌پردازد. ساختار کتاب به گونه‌ای است که هر فصل به یکی از سفرنامه‌ها یا موضوعات مرتبط اختصاص یافته و نویسندگان با نقل بخش‌هایی از متن اصلی و تحلیل آن‌ها، فضای تاریخی و اجتماعی هر دوره را بازسازی کرده‌اند. علاوه‌بر روایت‌های تاریخی، کتاب به حواشی جالبی مانند نگاه طنزآمیز برخی سیاحان، برداشت‌های نادرست یا اغراق‌آمیز آن‌ها و حتی انگیزه‌های پنهان مأموریت‌های سیاسی و اقتصادی می‌پردازد. خاطرات گردشگران تاریخ، نه‌تنها بازتابی از نگاه بیگانگان به ایران است، بلکه فرصتی برای بازاندیشی در خودشناسی تاریخی و فرهنگی ایرانیان فراهم می‌کند.

خلاصه کتاب خاطرات گردشگران تاریخ

کتاب خاطرات گردشگران تاریخ با پیش‌درآمدی آغاز می‌شود که به اهمیت واژه‌ها و نقش زبان در روایت سفرنامه‌ها اشاره دارد و سپس به بررسی نمونه‌هایی از سفرنامه‌های مشهور می‌پردازد. نویسندگان ابتدا سفرنامه آمبروسیو کنتارینی، سفیر ونیزی در دوره اوزون حسن، را مرور کرده‌اند. کنتارینی مأموریتی سیاسی داشته و مشاهداتش از شهرهایی مانند قم، کاشان و نطنز، تصویری از زندگی و رفتار ایرانیان آن دوره ارائه می‌دهد؛ از جمله توصیف بازارها، پوشش زنان و مردان و روابط اجتماعی. در ادامه، سفرنامه یان اسمیت، سفیر هلند، و روایت او از دیدار با شاه عباس و برداشت‌هایش از حکومت و مردم ایران بررسی شده است. نویسندگان با نقل گفت‌وگوها و خاطرات، به نقد نگاه سیاحان به مردم و فرمانروایان ایرانی پرداخته‌اند و گاه به تناقض‌ها و قضاوت‌های ناعادلانه آن‌ها اشاره کرده‌اند. در بخش‌های بعدی، کتاب به سیل ورود گردشگران و مأموران خارجی در دوره قاجار می‌پردازد. این بخش با روایت‌هایی از فساد دربار، بی‌توجهی شاهان به مردم و نفوذ بیگانگان در امور سیاسی و اقتصادی همراه است. نمونه‌هایی از سفرنامه‌های گاسپار دروویل، اوژن فلاندن، و دیگران، با نقل بخش‌هایی از متن اصلی، فضای اجتماعی و فرهنگی ایران را در آن دوران به تصویر می‌کشد. نویسندگان به نقش پزشکان خارجی، نفوذ سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی و حتی رقابت‌های استعماری اشاره کرده‌اند. روایت‌هایی از زندگی روزمره، آداب و رسوم، و حتی طنز و شوخی‌های سیاحان درباره ایرانیان، بخش دیگری از محتوای کتاب را تشکیل می‌دهد. در فصل‌های پایانی، کتاب به سفرنامه‌های دوره ناصرالدین‌شاه و پس از آن می‌پردازد؛ دورانی که وابستگی به غرب افزایش یافته و خود شاه نیز به سفرهای خارجی علاقه‌مند شده است. خاطرات و مشاهدات سیاحان درباره زندگی دربار، حرمسرا، نقش خواجه‌سرایان، و حتی جزئیات پوشش و آرایش زنان، با نگاهی انتقادی و گاه طنزآمیز روایت شده است. نویسندگان همچنین به انگیزه‌های پنهان برخی سیاحان و مستشرقان، مانند جمع‌آوری اطلاعات جغرافیایی و اقتصادی برای دولت‌های متبوعشان، اشاره کرده‌اند. در مجموع، کتاب با کنار هم گذاشتن روایت‌های متنوع، تصویری چندلایه و گاه متناقض از ایران در نگاه بیگانگان ارائه می‌دهد و خواننده را به تأمل درباره هویت تاریخی و فرهنگی ایرانیان دعوت می‌کند.

چرا باید کتاب خاطرات گردشگران تاریخ را بخوانیم؟

این کتاب با گردآوری و تحلیل روایت‌های متنوع از سفرنامه‌نویسان خارجی، فرصتی فراهم کرده است تا ایرانِ گذشته را از زاویه دید بیگانگان ببینیم. یکی از ویژگی‌های شاخص کتاب، انتخاب روایت‌هایی است که نه‌تنها به وقایع تاریخی و سیاسی پرداخته‌اند، بلکه جزئیات زندگی روزمره، آداب و رسوم، و حتی طنز و نگاه انتقادی سیاحان را نیز منعکس می‌کنند. نویسندگان با نقد و بررسی روایت‌ها، به تفاوت نگاه‌ها، سوءتفاهم‌ها و حتی اغراق‌های سیاحان اشاره کرده‌اند و نشان داده‌اند که چگونه برداشت‌های بیگانگان می‌تواند بر تصویر ایران در جهان تأثیر بگذارد. خواندن این کتاب، امکان مقایسه روایت‌های بیرونی با واقعیت‌های تاریخی و فرهنگی ایران را فراهم می‌کند و به بازاندیشی در خودشناسی تاریخی کمک می‌کند. همچنین، کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی، مطالعات فرهنگی و نقد روایت‌های استعماری، منبعی غنی و جذاب به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ، علاقه‌مندان به سفرنامه‌ها، دانشجویان مطالعات فرهنگی و کسانی که به شناخت تصویر ایران در نگاه بیگانگان علاقه دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغه هویت تاریخی و فرهنگی دارند یا به نقد روایت‌های استعماری و تحلیل نگاه غربی به شرق علاقه‌مندند، این کتاب مناسب است.