کتاب لویناس و هرمنوتیک

کتاب لویناس و هرمنوتیک (جستارهایی در باب سنت یهود) گردآوری و ترجمه محمد علی کارگزار و با ویراستاری حیدر معافی، اثری پژوهشی در حوزه‌ی فلسفه‌ی معاصر است که به بررسی اندیشه‌های امانوئل لویناس، فیلسوف برجسته‌ی فرانسوی - یهودی می‌پردازد. انتشارات پرتو خرد این کتاب را منتشر کرده است. کتاب حاضر مجموعه‌ای از جستارها و مقالات است که از منابع مختلف گردآوری و ترجمه شده‌اند و تلاش دارند ابعاد گوناگون فلسفه لویناس را، به‌ویژه در پیوند با سنت یهود و هرمنوتیک (علم تفسیر) واکاوی کنند. کتاب به گونه‌ای است که خواننده را مرحله‌به‌مرحله با مبانی فکری لویناس و نسبت آن با سنت دینی یهود و همچنین با مفاهیم کلیدی هرمنوتیک آشنا می‌سازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب لویناس و هرمنوتیک

کتاب لویناس و هرمنوتیک با محوریت اندیشه‌های امانوئل لویناس، به بررسی نسبت میان فلسفه‌ی اخلاق، سنت یهود و هرمنوتیک می‌پردازد. این اثر در قالب جستارهایی مستقل اما مرتبط، سیر تحول فکری لویناس را از تأثیرپذیری از پدیدارشناسی هوسرل و هستی‌شناسی هایدگر تا چرخش بنیادین به‌سوی اخلاق و مسئولیت در قبال دیگری دنبال می‌کند.

کتاب لویناس و هرمنوتیک با نگاهی انتقادی به سنت فلسفی غرب، به‌ویژه گرایش آن به تمامیت‌گرایی و تقلیل دیگری به «همان»، تلاش لویناس برای بازاندیشی بنیادهای اخلاقی را برجسته می‌سازد. در این میان، سنت یهود و متون تلمودی جایگاهی محوری در شکل‌گیری فلسفه‌ی لویناس دارند و مفاهیمی چون «چهره»، «مسئولیت نامتناهی»، «تقدس»، «حیننی» و «تبعید» با الهام از این سنت بازخوانی می‌شوند. هرمنوتیک در این کتاب نه‌تنها به‌عنوان روشی برای تفسیر متن، بلکه به‌عنوان راهی برای فهم دیگری و جهان از منظر غیرخودمحورانه مطرح شده است.

محمدعلی کارگزار جستارهای کتاب لویناس و هرمنوتیک به گونه‌ای جمع‌آوری کرده است که هر جستار، یک جنبه از این نسبت پیچیده را روشن می‌کند و در مجموع تصویری چندلایه از فلسفه‌ی لویناس و اهمیت آن در مواجهه با بحران‌های اخلاقی و انسانی معاصر ارائه می‌دهد.

امانوئل لویناس (Emmanuel Levinas)، فیلسوف فرانسوی لیتوانیایی‌تبار که از او با عنوان «فیلسوف دیگری» یاد می‌شود، در سال ۱۹۰۶ میلادی در لیتوانی زاده شد. او در سال ۱۹۲۳ برای ادامه‌ی تحصیل وارد دانشگاه استراسبورگ در فرانسه شد و در سال ۱۹۲۷ مدرک کارشناسی فلسفه گرفت. نخستین نوشته‌ی فلسفی‌اش، نقدی بر جلد نخست ایده‌های ادموند هوسرل بود که در سال ۱۹۲۹ منتشر شد.

او در طول زندگی علمی خود جوایز و افتخارات متعددی دریافت کرد؛ از جمله مدال نقره‌ی مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS) برای دستاوردهای برجسته‌اش در فلسفه، جایزه‌ی بالزان در سال ۱۹۸۹ به پاس سهم مهمش در گسترش فلسفه‌ی اخلاقی و پدیدارشناسی، و جایزه‌ی هانری برگسون از آکادمی علوم اخلاقی و سیاسی فرانسه به‌دلیل تأثیر ژرف اندیشه‌هایش بر فلسفه‌ی معاصر و بازتعریف مفهوم «دیگری». همچنین دانشگاه‌های فرایبورگ، ژنو و لوون به پاس خدمات علمی‌اش دکترای افتخاری به او اعطا کردند. لویناس در سال ۱۹۹۵ میلادی درگذشت.

لویناس بیش از هر متفکر دیگری به مفهوم «دیگری» و رابطه‌ی اخلاقی انسان با او پرداخته است. او در آغاز از اندیشه‌های هوسرل و هایدگر تأثیر پذیرفت، اما به‌تدریج از آن‌ها فاصله گرفت و فلسفه‌ای مستقل بنیان گذاشت که در آن اخلاق بر هستی‌شناسی مقدم است. دو اثر برجسته‌ی او، تمامیت و نامتناهی (۱۹۶۱) و ماسوای هستی یا فراسوی وجود (۱۹۷۴)، شرحی از اندیشه‌هایش درباره‌ی مسئولیت اخلاقی در برابر دیگری‌اند. لویناس همچنین از سنت یهودی و متون دینی الهام می‌گرفت و این عناصر را در چارچوبی فلسفی بازاندیشی می‌کرد. آثار او، به‌ویژه پس از نقد معروف ژاک دریدا در مقاله‌ی خشونت و متافیزیک، توجه گسترده‌تری یافت و بر فلسفه‌ی اخلاق، پدیدارشناسی و الهیات معاصر تأثیر ژرفی گذاشت. زمان و دیگری یکی از آثار مهم لویناس است که در آن بنیان‌های فلسفه‌ی اخلاقی او شکل می‌گیرد و تأکید اصلی‌اش بر مواجهه با دیگری و مسئولیت بی‌قید و شرط در برابر اوست. امانوئل لویناس بی‌تردید از برجسته‌ترین چهره‌های فلسفه‌ی قرن بیستم به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب لویناس و هرمنوتیک

کتاب لویناس و هرمنوتیک با طرح پرسش‌هایی بنیادین درباره‌‎ی امکان اخلاق و مسئولیت در جهانی پر از خشونت و بی‌تفاوتی آغاز می‌شود. نویسنده در پیشگفتار، بحران‌های اخلاقی و وجودی عصر حاضر را زمینه‌ای برای بازخوانی فلسفه‌ی لویناس قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه اندیشه او با تأکید بر «دیگری» و مسئولیت بی‌پایان در قبال او، راهی برای عبور از خودمحوری و دیگری‌هراسی می‌گشاید. در بخش‌های ابتدایی، زندگی و زمینه‌های فکری لویناس مرور می‌شود: از کودکی در لیتوانی و آشنایی با سنت یهود، تا مهاجرت به فرانسه و تأثیرپذیری از هوسرل و هایدگر. تجربه‌ی جنگ جهانی دوم و اسارت، نقطه‌ی عطفی در تحول فکری اوست و او را به سوی فلسفه‌ای سوق می‌دهد که اخلاق را مقدم بر هستی‌شناسی قرار می‌دهد.

کتاب سپس به نقد لویناس بر سنت فلسفی غرب می‌پردازد؛ سنتی که با محوریت «همان» و تلاش برای ادغام دیگری در یک کل، به نادیده‌گرفتن فردیت و استعلای دیگری منجر می‌شود. لویناس با الهام از سنت یهود، به‌ویژه تلمود، بر اهمیت «غیریت» و مسئولیت نامتناهی در قبال دیگری تأکید می‌کند و مفهوم «چهره» را به‌عنوان نقطه آغاز اخلاق معرفی می‌نماید. در ادامه، مفاهیم کلیدی فلسفه لویناس مانند «تمامیت و نامتناهی»، «چهره»، «مسئولیت»، «تقدس» و «تبعید» با ارجاع به متون یهودی و تجربه‌ی تاریخی قوم یهود تبیین می‌شوند. لویناس مسئولیت را نه یک انتخاب آگاهانه، بلکه یک پاسخ بنیادین و غیرقابل گریز به حضور دیگری می‌داند؛ مسئولیتی که نامتناهی است و حتی شامل کسانی می‌شود که نمی‌شناسیم یا هنوز نیامده‌اند.

کتاب همچنین به تمایز میان «گفتن» و «گفته» در زبان می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه زبان اخلاقی، برخلاف زبان شناختی، دیگری را به‌عنوان یک چهره مستقل حفظ می‌کند و امکان مسئولیت‌پذیری را فراهم می‌آورد. در نهایت، لویناس با بازخوانی سنت یهود و تأکید بر جهان‌شمولی مسئولیت اخلاقی، فلسفه‌ای ارائه می‌دهد که می‌تواند به‌عنوان پاسخی به بحران‌های اخلاقی و انسانی معاصر مطرح شود.

چرا باید کتاب لویناس و هرمنوتیک را بخوانیم؟

این کتاب با گردآوری و ترجمه‌‎ی جستارهایی متنوع، فرصتی کم‌نظیر برای آشنایی با یکی از جریان‌های مهم فلسفه‌ی معاصر فراهم کرده است. ویژگی شاخص آن، تمرکز بر نسبت میان فلسفه‌ی اخلاق، سنت یهود و هرمنوتیک است؛ موضوعی که کمتر در آثار فارسی‌زبان به‌طور جدی بررسی شده است. خواننده با مطالعه این اثر، نه‌تنها با مفاهیم کلیدی اندیشه‌ی لویناس مانند «چهره»، «مسئولیت نامتناهی» و «تقدس» آشنا می‌شود، بلکه با چالش‌های فلسفه غرب در مواجهه با دیگری و امکان بازاندیشی اخلاق در جهان امروز روبه‌رو می‌گردد. کتاب همچنین نشان می‌دهد که چگونه سنت‌های دینی می‌توانند الهام‌بخش رویکردهای نوین در فلسفه و تفسیر باشند و راه‌هایی برای عبور از بحران‌های اخلاقی و اجتماعی پیش پای ما بگذارند. ساختار جستارنویسانه و تنوع مقالات، امکان ورود به بحث از زوایای مختلف را فراهم می‌کند و برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر نسبت میان دین، اخلاق و فلسفه هستند، منبعی ارزشمند به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان فلسفه معاصر، پژوهشگران حوزه اخلاق، دانشجویان الهیات و مطالعات دینی، و کسانی که دغدغه فهم رابطه میان دین، اخلاق و دیگری را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای افرادی که به هرمنوتیک، فلسفه یهود و نقد فلسفه غرب علاقه‌مندند، این اثر می‌تواند راهگشا باشد.