کتاب علوم انسانی اسلامی

کتاب علوم انسانی اسلامی (معنا؛ مبنا و نظریه‌ها) نوشته‌ی عسکر دیرباز اثری پژوهشی و آموزشی در حوزه‌ی فلسفه و کلام است که به بررسی چیستی، مبانی و نظریه‌های علوم انسانی اسلامی می‌پردازد. این کتاب توسط انتشارات سمت منتشر شده است و به‌عنوان منبع درسی برای دانشجویان رشته‌های فلسفه و فلسفه اسلامی در مقطع کارشناسی ارشد تدوین شده است. نویسنده تلاش کرده تا ضمن ارائه‌ی تعریفی روشن از علوم انسانی اسلامی، مبانی معرفت‌شناختی، دین‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی آن را بررسی کند و دیدگاه‌های مهم اندیشمندان معاصر جهان اسلام را نیز معرفی نماید. ساختار کتاب به گونه‌ای طراحی شده که هم برای تدریس استادان و هم برای مطالعه‌ی دانشجویان و علاقه‌مندان قابل استفاده باشد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب علوم انسانی اسلامی

کتاب علوم انسانی اسلامی نوشته‌ی عسکر دیرباز اثری است که به بررسی بنیادهای نظری و تاریخی علوم انسانی اسلامی می‌پردازد. این کتاب در چهار فصل و شانزده گفتار تدوین شده و هدف آن آشنایی مخاطبان با مفاهیم پایه، ضرورت، مبانی و نظریه‌های کلان این حوزه است. نویسنده با رویکردی مسئله‌محور، ابتدا به تعریف و تبیین علوم انسانی اسلامی و تفاوت آن با علوم انسانی رایج می‌پردازد و سپس تاریخچه‌ی شکل‌گیری این علوم را در جهان اسلام و ایران مرور می‌کند. در ادامه، مبانی معرفت‌شناختی، دین‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی علوم انسانی اسلامی را به تفصیل بررسی کرده و نقش این مبانی در تولید علم را نشان می‌دهد. بخش مهمی از کتاب به معرفی دیدگاه‌های اندیشمندان برجسته‌ی معاصر مانند شهید صدر، علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح یزدی، نقیب العطاس و دیگران اختصاص یافته است. در نهایت، نویسنده به چالش‌ها و ضرورت‌های نظریه‌پردازی در این حوزه و نسبت علوم انسانی اسلامی با واقع‌بینی و آزاداندیشی علمی می‌پردازد. ساختار کتاب به گونه‌ای است که علاوه‌بر ارائه‌ی مباحث اصلی، منابع تکمیلی و پرسش‌هایی برای تأمل و پژوهش بیشتر در پایان هر گفتار آمده تا ذهن مخاطب را به تفکر وادارد.

خلاصه کتاب علوم انسانی اسلامی

کتاب علوم انسانی اسلامی با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن نویسنده به وضعیت فعلی علوم انسانی در ایران و جهان اسلام اشاره می‌کند و ضرورت بازنگری در مبانی و منابع این علوم را مطرح می‌سازد. فصل اول کتاب به تعریف علوم انسانی اسلامی، تاریخچه‌ی علم و دانشگاه در غرب و ایران، و تفاوت‌های بنیادین میان علوم انسانی رایج و علوم انسانی اسلامی می‌پردازد. در این بخش، نویسنده نشان می‌دهد که علوم انسانی غربی بر مبانی معرفتی، انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی خاصی استوار است که با جهان‌بینی اسلامی تفاوت دارد. همچنین، نقش دین در تولید علم و رابطه‌ی آن با واقعیت مورد بحث قرار می‌گیرد. در فصل دوم، مبانی علوم انسانی اسلامی در شش گفتار بررسی می‌شود. این مبانی شامل معرفت‌شناسی (امکان شناخت یقینی و مطلق)، دین‌شناسی (نقش دین در جهت‌دهی به علوم انسانی)، هستی‌شناسی (وجود، علیت، تأثیر قوای فراماده)، کلام (توحید، عدل، هدف از آفرینش)، انسان‌شناسی (روح و بدن، فطرت الهی، اختیار، کمال‌جویی) و ارزش‌شناسی (واقعی بودن ارزش‌ها، نظام ارزشی تأثیرگذار بر پژوهش) است. نویسنده تأکید می‌کند که علوم انسانی اسلامی باید بر این مبانی استوار باشد تا بتواند به شناخت واقعی انسان و جامعه دست یابد. فصل سوم به نظریه‌ها و دیدگاه‌های کلان در علوم انسانی اسلامی اختصاص دارد. در این بخش، نظریه‌های اندیشمندان معاصر جهان اسلام مانند شهید صدر، علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح یزدی، نقیب العطاس و دیگران معرفی و تحلیل می‌شود. هر یک از این اندیشمندان با رویکردی خاص به تولید علوم انسانی اسلامی پرداخته‌اند و راهکارهایی برای اسلامی‌سازی معرفت و علم ارائه داده‌اند. در فصل پایانی، نویسنده به اهمیت واقع‌بینی و آزاداندیشی علمی در علوم انسانی اسلامی اشاره می‌کند و نسبت این علوم با نوآوری و نقد را بررسی می‌نماید. کتاب با جمع‌بندی و ارائه‌ی پیشنهادهایی برای پژوهش و توسعه‌ی بیشتر در این حوزه به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب علوم انسانی اسلامی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی جامع و مسئله‌محور، تصویری روشن از چیستی و ضرورت علوم انسانی اسلامی ارائه می‌دهد و به مخاطب کمک می‌کند تا تفاوت‌های بنیادین میان علوم انسانی رایج و علوم انسانی اسلامی را درک کند. از ویژگی‌های شاخص کتاب می‌توان به ساختار آموزشی، ارائه‌ی منابع تکمیلی برای مطالعه‌ی بیشتر، و معرفی دیدگاه‌های متنوع اندیشمندان معاصر اشاره کرد. همچنین، کتاب با پرهیز از واژه‌های تخصصی پیچیده، مباحث را به‌گونه‌ای بیان کرده که برای دانشجویان و علاقه‌مندان قابل فهم باشد. مطالعه‌ی این اثر برای کسانی که به دنبال شناخت مبانی نظری علوم انسانی اسلامی و چالش‌های پیش روی آن هستند، فرصت مناسبی برای آشنایی با مباحث روز و جریان‌های فکری این حوزه فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های فلسفه، علوم انسانی، مطالعات اسلامی و علاقه‌مندان به مباحث نظری علوم انسانی اسلامی پیشنهاد می‌شود. همچنین، برای کسانی که دغدغه‌ی تحول در علوم انسانی، بومی‌سازی دانش و بررسی نسبت دین و علم را دارند، این کتاب مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب علوم انسانی اسلامی

«علوم انسانی، همچنان که از نامش پیداست، علومی مربوط به انسان است. عده‌ای از اندیشمندان دنیا با توجه به این مهم سعی کرده‌اند در مورد اصطلاح و معنای علوم انسانی تحقیق کنند و تعریف علمی از آن ارائه دهند؛ در نتیجه تعاریف متعدد و متفاوتی از علوم انسانی مطرح شد و این اندیشمندان نتوانستند روی تعریف خاصی توافق و اجماع کنند. البته توقع اجماع بر سر یک تعریف از علوم انسانی نیز می‌تواند یک توقع غیرواقع‌بینانه باشد، زیرا تعاریف متفاوت و متنوعی از علم به‌مثابه مقسم وجود دارد؛ به عبارت بهتر، علم تقسیم می‌شود به انسانی و غیرانسانی (طبیعی). وقتی تلقی و تعریف اندیشمندان از علم متفاوت باشد، ناگزیر تلقی آن‌ها از علوم انسانی هم متفاوت خواهد بود؛ به عنوان مثال اگر علم را مطلق آگاهی بدانند، علوم انسانی دامنه و مصادیقی دارد و اگر علم را شناخت حصولی تجربی بدانند، علوم انسانی مفهوم و دامنه دیگری پیدا می‌کند. لذا اصطلاح علوم انسانی مانند علوم طبیعی و بلکه بیشتر از آن بحث‌انگیز است و اندیشمندان تعاریف متفاوتی ذکر کردند. از طرف دیگر علوم انسانی در دنیای معاصر گرفتار چالش مبنایی نیز است. علوم انسانی معاصر دارای مبنای دین‌شناختی سکولاریستی، انسان‌شناختی اومانیستی و معرفت‌شناختی نسبی‌گرایی است و متعلمان علوم انسانی معاصر نیز غالباً همین نگرش‌ها را پیدا خواهند کرد حتی اگر معانی آن را ندانند. مبانی علم - در حقیقت محتوای علم - خاصه علوم انسانی را ریل‌گذاری می‌کند.»