کتاب نقد مبانی برهان جهان شناختی ویلیام کریگ بر اساس نظام فکری ملاصدرا

کتاب «نقد مبانی برهان جهان‌شناختی ویلیام کریگ براساس نظام فکری ملاصدرا» اثری پژوهشی از «مریم یزدانی» و «رضا اکبریان» است که نشر جهاد دانشگاهی فارس آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی و نقد یکی از مهم‌ترین براهین اثبات وجود خدا در فلسفه غرب، یعنی برهان جهان‌شناختی ویلیام لین کریگ، می‌پردازد و آن را با مبانی فلسفی حکمت متعالیه ملاصدرا مقایسه می‌کند. نویسندگان با رویکردی تحلیلی، نقاط قوت و ضعف این برهان را از منظر فلسفه اسلامی واکاوی کرده‌اند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نقد مبانی برهان جهان شناختی ویلیام کریگ بر اساس نظام فکری ملاصدرا

این کتاب در قالب ناداستان فلسفی و پژوهشی، به یکی از موضوعات بنیادین فلسفه دین یعنی اثبات وجود خدا از منظر دو نظام فکری متفاوت می‌پردازد. «نقد مبانی برهان جهان‌شناختی ویلیام کریگ براساس نظام فکری ملاصدرا» با تمرکز بر برهان جهان‌شناختی، ابتدا سیر تاریخی این برهان را از دوران باستان تا معاصر مرور می‌کند و سپس تقریر ویلیام لین کریگ از این برهان را به‌تفصیل شرح می‌دهد. در ادامه، ساختار و مبانی برهان صدیقین ملاصدرا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین براهین فلسفه اسلامی معرفی می‌شود. بخش پایانی کتاب به نقد و بررسی تطبیقی این دو رویکرد اختصاص یافته است. نویسندگان تلاش کرده‌اند با تحلیل تطبیقی، نقاط افتراق و اشتراک این دو نظام را روشن کنند و نشان دهند که چگونه مبانی فلسفی ملاصدرا می‌تواند به نقد برهان کریگ بپردازد. ساختار کتاب شامل چهار فصل است که هرکدام به یکی از محورهای تاریخی، تحلیلی و انتقادی اختصاص یافته‌اند و خواننده را گام‌به‌گام با تحولات، مبانی و نقدهای وارد بر برهان جهان‌شناختی آشنا می‌سازد.

خلاصه کتاب نقد مبانی برهان جهان شناختی ویلیام کریگ بر اساس نظام فکری ملاصدرا

در این کتاب، ابتدا سیر تطور برهان جهان‌شناختی از یونان باستان تا دوران معاصر بررسی شده است. نویسندگان نشان داده‌اند که این برهان، که ریشه در آثار افلاطون و ارسطو دارد، در قرون وسطی توسط متفکرانی چون آگوستین، آنسلم و توماس آکوئیناس بسط یافته و سپس در عصر جدید با تقریرهایی از دکارت و لایب‌نیتس ادامه پیدا کرده است. در دوران معاصر، ویلیام لین کریگ با الهام از متکلمان مسلمان مانند کندی و غزالی، تقریر جدیدی از این برهان ارائه داده که به «برهان جهان‌شناختی کلام» معروف است. کریگ در تقریر خود، بر اصل علیت و حدوث زمانی عالم تأکید دارد و معتقد است که جهان آغازی در زمان دارد و به علت نیازمند است. او برای اثبات این ادعا، هم به استدلال‌های فلسفی (مانند عدم امکان وجود بی‌نهایت بالفعل در عالم واقع) و هم به شواهد تجربی (مانند مدل انفجار بزرگ و قانون دوم ترمودینامیک) استناد می‌کند. کریگ نتیجه می‌گیرد که وجود جهان نیازمند علتی است که خود آغاز ندارد و این علت همان خداوند است. در بخش دوم کتاب، مبانی فلسفی ملاصدرا و برهان صدیقین او معرفی می‌شود. ملاصدرا با تکیه‌بر اصل اصالت وجود و حرکت جوهری، وجود خدا را نه‌تنها به‌عنوان علت ایجادکننده، بلکه به‌عنوان علت مبقیه و مقوم عالم اثبات می‌کند. در این نگاه، عالم در هر لحظه به خداوند وابسته است و وجود مخلوقات عین ربط و تعلق به خداست. در بخش پایانی، نویسندگان با مقایسه مبانی کریگ و ملاصدرا، به نقد تقریر کریگ از منظر فلسفه صدرایی می‌پردازند. مهم‌ترین نقدها شامل ناکافی‌بودن برهان کریگ برای اثبات بقای عالم، ناتوانی در تبیین ارتباط دائمی خدا با عالم و تفاوت بنیادین در فهم علیت و وجود است. کتاب نتیجه می‌گیرد که نظام فکری ملاصدرا با ارائه تصویری عمیق‌تر از رابطه خدا و عالم، می‌تواند نقدهای جدی بر برهان جهان‌شناختی کریگ وارد کند.

چرا باید کتاب نقد مبانی برهان جهان شناختی ویلیام کریگ بر اساس نظام فکری ملاصدرا را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به فلسفه دین، الهیات تطبیقی و مباحث اثبات وجود خدا علاقه‌مند هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا با دو رویکرد مهم در اثبات وجود خدا آشنا شوند. اثر حاضر با تحلیل تطبیقی برهان جهان‌شناختی در سنت غربی و اسلامی، به‌ویژه با تمرکز بر دیدگاه‌های ویلیام کریگ و ملاصدرا، امکان فهم عمیق‌تری از نقاط قوت و ضعف هر دو نظام را فراهم می‌آورد. همچنین، کتاب با بررسی انتقادی و تطبیقی، به خواننده کمک می‌کند تا با چالش‌های فلسفی معاصر در حوزه اثبات وجود خدا و نسبت علم و دین آشنا شود. مطالعه این اثر می‌تواند دیدگاه‌های فلسفی را نسبت به موضوع علیت، حدوث، و رابطه خدا و عالم گسترش دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، الهیات، فلسفه دین و علاقه‌مندان به مباحث فلسفه اسلامی و فلسفه غرب پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغه پرسش‌های بنیادین درباره اثبات وجود خدا، مقایسه مکاتب فلسفی و نقد براهین فلسفی را دارند، مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب نقد مبانی برهان جهان شناختی ویلیام کریگ بر اساس نظام فکری ملاصدرا

«اثبات وحود خدا به‌انحای مختلف، دغدغة همیشگی فیلسوفان الهی (بدون لحاظ گرايش و مکتب فکری ایشان) بوده و پژوهش در این عرصه ضرورتی احتناب‌ناپذیر است. محور اصلی مسائل فلسفه الهی بحث «خدا» است؛ به‌همین دلیل هر فیلسوف الهی در اثبات وحود خدا برهان یا دفاع از برهانی ارائه می‌دهد؛ هم‌چنین انديشة فلسفی-دینی غرب برهان‌های چندی ارائه کرده است که با دسته‌بندی اولیهُ کانت دسته‌ای به‌عنوان برهان‌های جهان‌شناختی نام گرفته‌اند. این برهان‌ها نه به تحلیل مفهوم واجب‌الوجود يا کمال مطلق و نه به مشاهدة نظم و هماهنگی موحود در عالم می‌پردازد؛ بلکه با یکی از ویژگی‌های عالم (حرکت، امکان یا حدوث) آغاز می‌کند تا خداوند را اثبات کند. این برهان، سنتی طولانی دارد؛ به‌گونه‌ای که انواع آن را می‌توان در کتاب‌های تیمائوس، قوانین و فایدروس افلاطون (که براساس اشیای متحرك دلیلی بر اثبات محرک اولی عالم می‌آورد)، کتاب دوازدهم مابعدالطبیعه ارسطو و در سنت مسیحی نزد افرادی مانند آگوستین، آنسلم، توماس آ کوئیناس، دونس اسکاتس و ویلیام اکام یافت. در دورة حدید نیز تقریری از این برهان در آراء دکارت دیده می‌شود و جان لاک و بارکلی از صورت‌های جدید آن جانب‌داری کرده‌اند؛ اما با تقریر جدید لایب‌نیتس که مبتنی بر «اصل جهت کافی» بوده است- مسیری متفاوت یافت و در تاریخ فلسفی-دینی غرب نقطة عطفی محسوب می‌شود؛ ازطرفی دیوید هیوم و امانوئل کانت اعتبار اين برهان را زیرسوال بردند و از چند جنبه نقد کردند که مبتنی‌بر دیدگاه‌های فلسفی دوران مدرن و این فیلسوفان بود؛ هم‌چنین این برهان تاکنون در غرب مورد چالش‌هایی به‌نفع یا ضد آن قرار گرفته است.»