کتاب تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی

کتاب تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی نوشتهٔ «علی‌اکبر خاصه» و «سعید غفاری» اثری است که نشر دانشگاه پیام نور آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی مفاهیم، روش‌ها و اهمیت تاریخ شفاهی و ادبیات محلی می‌پردازد و جایگاه آن‌ها را در مطالعات تاریخی و فرهنگی ایران واکاوی می‌کند. اثر حاضر به‌ویژه برای دانشجویان رشتهٔ علم اطلاعات و دانش‌شناسی و علاقه‌مندان به حوزهٔ تاریخ و فرهنگ بومی تدوین شده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی

کتاب «تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی» اثری دانشگاهی و آموزشی است که به‌عنوان منبع درسی برای دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد رشتهٔ علم اطلاعات و دانش‌شناسی، گرایش مطالعات کتابخانه‌های عمومی، تدوین شده است. این کتاب با ساختاری آموزشی، هفت فصل را در بر می‌گیرد که هر یک به یکی از جنبه‌های تاریخ شفاهی و ادبیات محلی می‌پردازد. نویسندگان، «علی‌اکبر خاصه» و «سعید غفاری» با تکیه‌ بر منابع معتبر و تجربه‌های پژوهشی، ابتدا مفاهیم پایه و تاریخچهٔ تاریخ شفاهی را شرح داده و سپس به تفاوت‌های آن با خاطره‌گویی و سنت شفاهی پرداخته‌اند. در ادامه، مراحل انجام یک طرح تاریخ شفاهی، چارچوب مصاحبه، پیاده‌سازی و تحلیل داده‌ها، نقش وب و فناوری‌های نوین، پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه و در نهایت جایگاه ادبیات شفاهی در تاریخ و فرهنگ ایران بررسی شده است. این کتاب نه‌تنها به جنبه‌های نظری و تاریخی موضوع می‌پردازد، بلکه راهنمایی عملی برای اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی و نگهداری منابع آن در کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی ارائه می‌دهد. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که هر فصل با اهداف آموزشی، مقدمه، مباحث اصلی، خلاصه و خودآزمایی پایان می‌یابد تا یادگیری و ارزیابی دانشجویان را تسهیل کند. این کتاب با هدف آشنایی دانشجویان و پژوهشگران با مبانی و کاربردهای تاریخ شفاهی و ادبیات محلی تدوین شده است.

خلاصه کتاب تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی

نویسندگان در آغاز، تعاریف گوناگون تاریخ شفاهی را مطرح می‌کنند و جایگاه آن را در میان سایر روش‌های پژوهش تاریخی توضیح می‌دهند. تفاوت‌های تاریخ شفاهی با خاطره‌گویی و سنت شفاهی، ازجمله محوریت گفت‌وگو و تعامل میان مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده و نقش فعال هر دو طرف در تولید روایت تاریخی به‌تفصیل بررسی شده است. در ادامه، مراحل عملی اجرای یک طرح تاریخ شفاهی شرح داده می‌شود؛ از آماده‌سازی و آموزش تا انجام مصاحبه، آرشیو و تحلیل داده‌ها و در نهایت تدوین گزارش و فهرست‌نویسی منابع. اهمیت اعتبارسنجی روایت‌ها، چالش‌های ضبط آنالوگ و دیجیتال و ضرورت دسترس‌پذیری منابع برای پژوهشگران از موضوعات کلیدی کتاب است. بخش‌هایی از کتاب به بررسی تاریخچهٔ تاریخ شفاهی در ایران اختصاص یافته و نقش آن در ثبت وقایع انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ ایران و عراق برجسته شده است. جایگاه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در توسعهٔ این حوزه و موانع پیش‌ روی تاریخ شفاهی در ایران تحلیل شده است. در فصل‌های پایانی، ادبیات شفاهی به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت جمعی معرفی می‌شود. انواع روایت‌ها، افسانه‌ها، متل‌ها، لالایی‌ها و دیگر گونه‌های ادبیات شفاهی و نقش آن‌ها در انتقال تجربه‌ها و ارزش‌های فرهنگی بررسی شده است. کتاب تأکید دارد که تاریخ شفاهی و ادبیات محلی، مکمل منابع مکتوب هستند و می‌توانند خلأهای اسناد رسمی را پر و صدای گروه‌های کمترشنیده‌شده را به تاریخ وارد کنند.

چرا باید کتاب تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی برای آشنایی با یکی از مهم‌ترین روش‌های پژوهش تاریخی و فرهنگی در ایران معاصر فراهم می‌کند. «تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی» با ارائهٔ تعاریف دقیق، بررسی تفاوت‌ها و کاربردهای تاریخ شفاهی و ادبیات محلی و پرداختن به تجربه‌های بومی و جهانی، به مخاطب کمک می‌کند تا اهمیت ثبت روایت‌های شفاهی و نقش آن‌ها در تکمیل تاریخ مکتوب را درک کند؛ همچنین راهنمایی عملی برای اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی و نگهداری منابع آن در کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی ارائه و به دغدغه‌های پژوهشگران و دانشجویان در این حوزه پاسخ می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی، تاریخ، مردم‌شناسی، مطالعات فرهنگی و کتابداری مناسب است؛ همچنین برای کسانی که به گردآوری، ثبت و تحلیل روایت‌های شفاهی و ادبیات محلی علاقه دارند یا در مراکز آرشیوی و کتابخانه‌ها فعالیت می‌کنند.

بخشی از کتاب تاریخ و ادبیات شفاهی و محلی

«تاریخ شفاهی یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی وقایع، رویدادها و حوادث تاریخی براساس دیدگاه‌ها، شنیده‌های شاهدان و ناظران و مهم‌تر از همه براساس عملکرد و اقدامات فعالان یک ماجرا از طریق ضبط و ثبت و با وسایل و تجهیزات صوتی و تصویری می‌پردازد. این تاریخ مجموعه منظمی از اظهارات افراد زنده در مورد تجربیات و روایت زنده‌ای از رویدادهای تاریخ است که آنان در بطن آن‌ها حضور داشته‌اند. نوع تحقیق در تاریخ شفاهی از نوع تحقیق کیفی است و ابزار گردآوری اطلاعات در این روش مصاحبه است؛ مصاحبه‌ای که از طریق آن بتوان عقاید و آرای گوناگون را ضبط و جمع‌آوری کرد. تاریخ‌نگاران از تاریخ شفاهی برای پر کردن خلاهای اطلاعات تاریخی‌شان استفاده می‌کنند و خلاهای سندهای موجود را با تاریخ شفاهی که معمولاً به‌صورت مصاحبه با فردی است که در آن ماجرا حضور داشته است، پر می‌کنند. اگر در جمع‌آوری این اطلاعات سهل‌انگاری شود، خسارت جبران‌نشدنی خواهیم دید؛ زیرا این افراد دارای سن بالایی می‌باشند و با از بین رفتن حافظه ما و اطلاعاتی را که برای پر کردن خلاهای اسناد داشتیم از دست خواهیم داد. از این رو اسناد شفاهی مهم‌ترین و اصلی‌ترین مواد مراکز تاریخ شفاهی به‌شمار می‌روند.»