کتاب جنبش راوندیان

کتاب «جنبش راوندیان: فرقه‌ها و جنبش‌های دینی و سیاسی ایران در قرن دوم هجری» نوشتهٔ سجاد کاظمی و به کوشش نشر رشد فرهنگ منتشر شده است. این اثر به بررسی یکی از جریان‌های مهم و کمتر شناخته‌شدهٔ تاریخ ایران در سدهٔ دوم هجری می‌پردازد و تلاش می‌کند با تکیه‌بر منابع تاریخی و ملل و نحل، تصویری روشن‌تر از فرقهٔ راوندیه و نقش آن در تحولات سیاسی و مذهبی آن دوره ارائه دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب جنبش راوندیان

«جنبش راوندیان» اثری پژوهشی در حوزهٔ تاریخ و فرقه‌شناسی است که به بررسی یکی از جریان‌های مذهبی و سیاسی تأثیرگذار در ایران قرن دوم هجری می‌پردازد. سجاد کاظمی در این کتاب با رویکردی تحلیلی، به سراغ منابع تاریخی و آثار ملل و نحل رفته و تلاش کرده است تا ضمن معرفی خاستگاه جغرافیایی و اعتقادی راوندیان، زمینه‌های شکل‌گیری و گسترش این جنبش را در بستر تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن عصر واکاوی کند. ساختار کتاب به‌صورت ناداستان و پژوهشی است و در سه فصل اصلی، ابتدا به خاستگاه و فرقه‌های راوندیه، سپس به باورها و عقاید آنان و در نهایت به زمینه‌های تاریخی و انگیزه‌های قیام این گروه می‌پردازد. نویسنده با بررسی منابع کهن و تحقیقات جدید، سعی کرده است تصویری چندلایه و پیچیده از این جنبش ارائه دهد و جایگاه آن را در میان دیگر جنبش‌های دینی و سیاسی ایران آن دوره مشخص کند.

خلاصه کتاب جنبش راوندیان

کتاب «جنبش راوندیان» با طرح این پرسش آغاز می‌شود که راوندیان چه کسانی بودند، چه انگیزه‌هایی داشتند و خاستگاه اجتماعی و اعتقادی آنان چه بود. نویسنده ابتدا به دشواری‌های پژوهش دربارهٔ این فرقه به‌دلیل کمبود منابع تاریخی اشاره می‌کند و سپس با دسته‌بندی منابع به دو گروه تاریخی و ملل و نحل، به بررسی روایت‌های مختلف دربارهٔ راوندیان می‌پردازد. در بخش نخست، خاستگاه جغرافیایی راوندیان مورد بحث قرار می‌گیرد. برخی منابع، این گروه را به نواحی خراسان و برخی دیگر به منطقهٔ راوند کاشان و اصفهان نسبت می‌دهند. با این حال، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که راوندیان عمدتاً از خراسان برخاسته‌اند و در نقاط مختلف ایران و حتی کوفه نیز حضور داشته‌اند. این پراکندگی جغرافیایی، نشان‌دهندهٔ گستردگی نفوذ و تأثیر این جنبش است. در بخش دوم، باورها و عقاید راوندیان بررسی می‌شود. اختلاف بر سر مسئلهٔ امامت و جانشینی پیامبر اسلام، زمینه‌ساز شکل‌گیری فرقه‌های مختلف شد و راوندیان نیز در این بستر تاریخی رشد کردند. آنان ابتدا به امامت محمد بن حنفیه و سپس به ابوهاشم و در نهایت به آل عباس باور داشتند. برخی شاخه‌های راوندیه به تناسخ، الوهیت و اباحی‌گری اعتقاد داشتند و در میان آنان گرایش‌هایی به عقاید مزدکی، مانوی و حتی مسیحی دیده می‌شود. این التقاط عقیدتی، راوندیان را به یکی از فرقه‌های غالی و متفاوت در تاریخ اسلام بدل کرده است. در بخش سوم، زمینه‌های تاریخی و اجتماعی قیام راوندیان تحلیل می‌شود. نویسنده با اشاره به فشارهای اقتصادی، اجتماعی و تبعیض‌های قومی و مذهبی دوران بنی‌امیه و سپس عباسیان، نشان می‌دهد که نارضایتی‌های گسترده در میان موالی ایرانی، کشاورزان و طبقات فرودست، زمینه‌ساز پیوستن آنان به جنبش‌های اعتراضی از جمله راوندیان شد. این گروه‌ها در ابتدا از عباسیان حمایت کردند اما پس از ناامیدی از اصلاحات، بار دیگر دست به شورش زدند. کتاب همچنین به نقش راوندیان در قیام‌های مختلف و ارتباط آنان با دیگر جنبش‌های دینی و سیاسی آن دوره می‌پردازد و نشان می‌دهد که این فرقه، نه‌تنها یک جریان مذهبی بلکه یک حرکت اجتماعی و سیاسی با ریشه‌های عمیق در تاریخ ایران بوده است.

چرا باید کتاب جنبش راوندیان را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی است برای آشنایی با یکی از جریان‌های کمتر شناخته‌شده اما تأثیرگذار تاریخ ایران پس از اسلام. «جنبش راوندیان» با رویکردی تحلیلی و مستند، به بررسی ریشه‌های اجتماعی، اقتصادی و اعتقادی یک فرقهٔ مهم می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه تحولات سیاسی و مذهبی می‌توانند در بستر نارضایتی‌های اجتماعی شکل بگیرند. این اثر برای کسانی که به تاریخ ایران، فرقه‌شناسی و تحولات اجتماعی علاقه‌مندند، اطلاعاتی تازه و دیدگاهی متفاوت ارائه می‌دهد و به فهم بهتر پیچیدگی‌های جامعهٔ ایرانی در قرون نخستین اسلامی کمک می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ ایران، فرقه‌شناسی اسلامی، مطالعات اجتماعی و سیاسی و دانشجویان رشته‌های تاریخ و علوم انسانی مناسب است. همچنین کسانی که به دنبال درک ریشه‌های جنبش‌های اعتراضی و تحولات فکری و اجتماعی ایران در قرون اولیهٔ اسلامی هستند، می‌توانند از مطالب این کتاب بهره ببرند.

بخشی از کتاب جنبش راوندیان

«در خصوص راوندیان اطلاع چندانی در دست نداریم؛ اکثر منابع تاریخی گذرا به این فرقه و جنبش آنان اشاره داشته‌اند. لذا فقر منابع تاریخی و عدم ارائه تصویر روشن از این فرقه از عمده مشکلات است. اینکه راوندیان کی بودند، خاستگاه اجتماعی و طبقاتی آنان چه بود، خاستگاه جغرافیایی آنان کجا بود، از چه آرا و عقایدی برخوردار بودند، آیا باید از فرقه راوندیه سخن گفت و یا فرق راوندیه، و آیا باید از رهبری قیام سخن گفت و یا رهبران متعدد. علاوه‌بر این، همواره سوال اصلی این است که انگیزه‌های جنبش و قیام آنان چه بود و به اصطلاح چه اهدافی را دنبال می‌کردند. ضمن تشریح مباحث فوق در پاسخ به سوال اخیر می‌توان چند فرض مطرح نمود. فرض اول این است که اینان حامی عباسیان بودند، اما با انتقال قدرت به آل عباس سرخورده شدند و درصدد شورش بر علیه عباسیان بر آمدند. اثبات این فرضیه نیز منوط به طرح این سوال است که آیا در میان راوندیان کسانی بودند که به امامت یا الوهیت علی (ع) در نوع غلو آن اعتقاد داشته باشند و یا به دنبال اعاده خلافت و امامت در خاندان وی باشند و دیگر اینکه آیا می‌توان ردپای آنان را در قیام‌های علوی بر ضد بنی‌امیه و بنی‌عباس دنبال نمود.»