کتاب انگاره ها و نگاره ها

کتاب الکترونیکی «انگاره‌ها و نگاره‌ها: تحلیل تطبیقی انگاره زن در ادیان ابراهیمی و بازتاب آن در نگاره‌ها» نوشتهٔ صالحه خدادادی و محسن بدره، اثری پژوهشی است که نشر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی تطبیقی تصویر و جایگاه زن در سه دین ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) می‌پردازد و بازتاب این انگاره‌ها را در هنر و ادبیات مورد تحلیل قرار می‌دهد. نویسندگان با رویکردی انتقادی و مقایسه‌ای، روایت‌های دینی و هنری دربارهٔ شخصیت‌هایی چون حوا، مریم، زلیخا و همسر ایوب را بررسی کرده‌اند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب انگاره ها و نگاره ها

«انگاره‌ها و نگاره‌ها» اثری پژوهشی و ناداستان است که به تحلیل تطبیقی تصویر زن در ادیان ابراهیمی و بازتاب آن در هنرهای تجسمی و ادبیات می‌پردازد. صالحه خدادادی و محسن بدره در این کتاب، با تکیه‌بر منابع اصلی هر سه دین و همچنین آثار هنری و ادبی، تلاش کرده‌اند تفاوت‌ها و شباهت‌های روایت‌های دینی دربارهٔ زنان شاخص را بررسی کنند. ساختار کتاب بر پایهٔ فصل‌هایی است که هر یک به یکی از شخصیت‌های زن مهم در متون مقدس اختصاص یافته و سپس بازتاب آن در هنر و ادبیات تحلیل شده است. این کتاب با رویکردی مقایسه‌ای، ابتدا روایت‌های عهد عتیق، عهد جدید و قرآن را دربارهٔ شخصیت‌هایی چون حوا، زلیخا، مریم و همسر ایوب بررسی می‌کند و سپس به سراغ بازنمایی این شخصیت‌ها در ادبیات و هنر غربی و اسلامی می‌رود. نویسندگان در مقدمه و پیشگفتار، اهمیت این موضوع را در شکل‌گیری انگاره‌های فرهنگی و اجتماعی دربارهٔ زنان برجسته کرده‌اند و به تأثیر این روایت‌ها بر هنر و ادبیات اشاره کرده‌اند. کتاب با زبانی تحلیلی و مستند، به بررسی ریشه‌های تاریخی و دینی انگاره‌های زن‌ستیزانه یا زن‌ستایانه در فرهنگ‌های مختلف می‌پردازد و تلاش می‌کند با نقد منابع و تفسیرهای رایج، تصویری دقیق‌تر و منصفانه‌تر از جایگاه زن در ادیان ابراهیمی ارائه دهد.

خلاصه کتاب انگاره ها و نگاره ها

این کتاب با رویکردی تطبیقی، به بررسی روایت‌های دینی و هنری دربارهٔ زنان شاخص در ادیان ابراهیمی می‌پردازد. نویسندگان ابتدا تصویر حوا را به‌عنوان اولین زن در داستان آفرینش در عهد عتیق، عهد جدید و قرآن تحلیل کرده‌اند. در این بخش، تفاوت‌های اساسی میان روایت‌های تورات و انجیل با قرآن دربارهٔ هدف آفرینش زن، نقش او در گناه نخستین و پیامدهای آن بررسی شده است. در روایت‌های یهودی و مسیحی، حوا اغلب به‌عنوان عامل اصلی هبوط و گناه نخستین معرفی می‌شود و این نگاه در هنر و ادبیات غربی نیز بازتاب یافته است. در مقابل، قرآن مسئولیت را میان آدم و حوا تقسیم می‌کند و نگاه یک‌سویه به زن ندارد. در فصل‌های بعدی، داستان زلیخا و یوسف در متون یهودی، مسیحی و اسلامی بررسی شده و تفاوت روایت‌ها و تأثیر آن‌ها بر ادبیات و نگارگری تحلیل شده است. نویسندگان نشان داده‌اند که چگونه شخصیت زلیخا در ادبیات فارسی و هنر اسلامی بازآفرینی شده و چه تفاوت‌هایی با روایت‌های غربی دارد. بخش دیگری از کتاب به داستان ایوب و همسرش می‌پردازد و تفسیرهای مختلف دربارهٔ آیهٔ ۴۴ سورهٔ صاد را بررسی می‌کند. در این بخش، نویسندگان با نقد تفسیرهای رایج، تلاش کرده‌اند خوانشی متفاوت و نزدیک‌تر به متن قرآن ارائه دهند که در آن، موضوع خشونت خانگی یا اتهام به همسر ایوب رد می‌شود. در ادامه، موضوع وسوسهٔ آدم و ایوب از سوی همسرانشان و بازتاب آن در هنرهای تجسمی مسیحی و اسلامی بررسی شده است. همچنین، نسبت میان مریم و حوا در الهیات مسیحی و بازنمایی آن در هنر نقاشی تحلیل شده و تفاوت نگاه مسیحیت و اسلام به این دو شخصیت برجسته شده است. در فصل پایانی، موضوع بشارت مریم به عیسی و نحوهٔ بارداری او در متون مقدس و بازتاب آن در هنر مسیحی و اسلامی بررسی شده است. کتاب در مجموع، با تحلیل روایت‌های دینی و هنری، نشان می‌دهد که چگونه انگاره‌های زن در ادیان ابراهیمی شکل گرفته و در فرهنگ و هنر بازتاب یافته‌اند.

چرا باید کتاب انگاره ها و نگاره ها را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تطبیقی و تحلیلی، امکان شناخت عمیق‌تری از ریشه‌های فرهنگی و دینی انگاره‌های مربوط به زن در جوامع مختلف را فراهم می‌کند. بررسی روایت‌های متون مقدس و بازتاب آن‌ها در هنر و ادبیات، به خواننده کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و شباهت‌های نگاه به زن در سه دین بزرگ ابراهیمی را درک کند. همچنین، نقد منابع و تفسیرهای رایج و ارائهٔ خوانش‌های نو از متون دینی، فرصتی برای بازاندیشی در باورهای رایج دربارهٔ جایگاه زن ایجاد می‌کند. این کتاب برای کسانی که به مطالعات دینی، هنر، ادبیات و مسائل زنان علاقه‌مندند، دریچه‌ای تازه به روی موضوعات میان‌رشته‌ای می‌گشاید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به پژوهشگران حوزهٔ مطالعات دینی، هنر و ادبیات، دانشجویان رشته‌های الهیات، مطالعات زنان و تاریخ هنر، و همچنین علاقه‌مندان به موضوعات میان‌رشته‌ای و نقد فرهنگی پیشنهاد می‌شود. برای کسانی که دغدغهٔ فهم ریشه‌های تاریخی و دینی نگاه به زن در جوامع مختلف را دارند، این کتاب منبعی مفید است.

بخشی از کتاب انگاره ها و نگاره ها

«در تاریخ بشر همواره نگاره‌ها از زن، یعنی بازفایی‌های هنری تجسمی از انوثیت و مادینگی، متاثر از انگاره‌ها بوده است که همانا در اساطیر و متون مقدس جای داشته‌اند. ازآنجاکه در تسیاری از فرهنگ‌های بشری عصر آهن به‌بعد، بر اثر زن‌نکوهی شایع، جنس زن گاه‌به‌گاه دومی، تبعی، شریر و به‌طور کلی مادون فرض شده است. به‌طور خاص، مفاهیم زن‌نکوهانه در دو سنت ابراهیمی یهودیت و مسیحیت با گونه‌ای از انگارهٔ پاندورایی اساطیر یونانی قرین و حوا به انگار واسط شر در هنر بدل شده است. این انگاره البته به تصویر شخصیت‌های دیگری مانند زن ایوب نیز سرایت کرده است. این امر، در کنار برخی تأثیرپذیری‌های فرهنگ فمینیسم شرق‌شناختی غرب‌زده در شرق، انگارهٔ زن در سنت ابراهیمی اسلامی را نیز با انگارهٔ یهودی-مسیحی از انوثیت یکی بپندارد و آن را جنس‌دومی و شریرانه و مادون فرض کند. البته این قضا در میان برخی از حلقه‌های متساهل که به‌منظور خوانش خود از جایگاه زن در اسلام، درون‌مایه‌های قرآن را محور قرار نمی‌دهند نیز غریب نیست و آن‌ها نیز گاه‌به‌گاه به همین ورطه درافتاده‌اند.»