کتاب معلم انقلابی

کتاب الکترونیکی «معلم انقلابی: خاطرات محمدامین سازگارنژاد» اثری از «محمدامین سازگارنژاد» است که با گردآوری «سمیرا عظیمی گلوجه» توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این کتاب در قالب خاطرات، به روایت زندگی و مبارزات یکی از فعالان فرهنگی و سیاسی پیش از انقلاب اسلامی می‌پردازد و تصویری از تحولات اجتماعی، سیاسی و مذهبی ایران در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ ارائه می‌دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب معلم انقلابی

«معلم انقلابی» در دسته‌بندی خاطرات و تاریخ شفاهی قرار می‌گیرد و به‌عنوان ناداستانی مستند، روایتگر زندگی شخصی و اجتماعی «محمدامین سازگارنژاد» است. این کتاب با تمرکز بر سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به بازخوانی نقش معلمان، دانش‌آموزان، روحانیون و فعالان اجتماعی در شکل‌گیری و پیشبرد جریان‌های مبارزاتی می‌پردازد. ساختار کتاب بر پایهٔ روایت‌های شخصی و مشاهدات عینی نویسنده استوار است و در قالب نه فصل، از دوران کودکی و تحصیل تا سال‌های مبارزه، زندان و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی را پوشش می‌دهد. اثر حاضر نه‌تنها به زندگی فردی راوی می‌پردازد، بلکه با ترسیم فضای اجتماعی و سیاسی شهر شیراز و دیگر مناطق ایران، تصویری از بسترهای مقاومت و تحولات فرهنگی آن دوران ارائه می‌دهد. حضور چهره‌های مذهبی، نقش مساجد، مدارس و دانشگاه‌ها، و همچنین تأثیر رویدادهای ملی و منطقه‌ای بر شکل‌گیری هویت مبارزاتی نسل جوان، از محورهای اصلی این کتاب به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب معلم انقلابی

کتاب «معلم انقلابی» با روایت زندگی «محمدامین سازگارنژاد» آغاز می‌شود؛ کودکی او در خانواده‌ای فرهنگی و مذهبی در شیراز، تأثیر والدین باسواد و محیط مذهبی شهر بر شکل‌گیری شخصیتش، و نخستین جرقه‌های علاقه به فعالیت اجتماعی و دینی. سازگارنژاد از همان سال‌های ابتدایی تحصیل، با فضای مساجد، هیئت‌ها و محافل مذهبی آشنا می‌شود و حضور در این محیط‌ها، زمینه‌ساز ورودش به عرصهٔ مبارزه و مقاومت اجتماعی می‌گردد. در ادامه، کتاب به وقایع مهمی چون قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تأثیر آن بر فضای شهر شیراز و ذهنیت نوجوانان می‌پردازد. راوی از نخستین تجربه‌های حضور در تجمعات اعتراضی، حکومت‌نظامی، و شکل‌گیری مقاومت اجتماعی در مدارس و محافل مذهبی سخن می‌گوید. نقش معلمان، مدیران مدارس و نشریات دانش‌آموزی در تقویت روحیهٔ اعتراض و خودباوری نسل جوان، از دیگر موضوعات برجستهٔ این بخش است. کتاب سپس به تحولات سیاسی و اجتماعی دههٔ ۱۳۵۰ می‌پردازد؛ از ورود به دانشسرا و استخدام در آموزش‌وپرورش تا تجربهٔ سربازی و تلاش برای تأثیرگذاری بر محیط‌های نظامی و روستایی. سفرهای متعدد به شهرهای مختلف ایران برای بررسی جریان‌های مبارزاتی، و در نهایت، دستگیری توسط ساواک و سال‌های زندان، بخش مهمی از خاطرات راوی را تشکیل می‌دهد. او با جزئیات به فضای زندان، بازجویی‌ها، شکنجه‌ها و گفت‌وگوهای میان زندانیان سیاسی و عادی می‌پردازد و تصویری ملموس از حال‌وهوای زندان‌های رژیم پهلوی ارائه می‌دهد. پس از آزادی، سازگارنژاد دوباره به فعالیت‌های آموزشی و مبارزاتی بازمی‌گردد و در سال‌های اوج انقلاب اسلامی، شاهد و مشارکت‌کننده در رویدادهای مهمی چون تظاهرات، اعتصابات، و شکل‌گیری پایگاه‌های مقاومت مردمی است. کتاب با روایت وقایع منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و نقش‌آفرینی معلمان و فعالان فرهنگی در این تحولات به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب معلم انقلابی را بخوانیم؟

این کتاب با روایت دست‌اول از زندگی یک معلم و فعال سیاسی، امکان آشنایی با لایه‌های کمتر دیده‌شدهٔ تاریخ معاصر ایران را فراهم می‌کند. «معلم انقلابی» نه‌تنها به بیان خاطرات فردی می‌پردازد، بلکه با جزئیات به بسترهای اجتماعی، فرهنگی و مذهبی شهر شیراز و دیگر مناطق ایران در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ می‌پردازد. خواننده با مطالعهٔ این اثر، با نقش معلمان، دانش‌آموزان، روحانیون و فعالان اجتماعی در شکل‌گیری جریان‌های مقاومت و مبارزه علیه رژیم پهلوی آشنا می‌شود و می‌تواند تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوران را از زاویهٔ نگاه یک شاهد عینی دنبال کند. همچنین، کتاب به‌واسطهٔ روایت‌های صمیمی و جزئی‌نگر، تصویری ملموس از فضای زندان، مدارس، مساجد و محافل مبارزاتی ارائه می‌دهد که در منابع رسمی کمتر به آن پرداخته شده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، پژوهشگران حوزهٔ انقلاب اسلامی، دانشجویان رشته‌های تاریخ، علوم اجتماعی و علوم سیاسی، و همچنین معلمان و فعالان فرهنگی که دغدغهٔ شناخت نقش آموزش و پرورش در تحولات اجتماعی را دارند، مفید است. همچنین کسانی‌که به دنبال روایت‌های دست‌اول از مبارزات مردمی و فضای اجتماعی دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ هستند، می‌توانند از این اثر بهره ببرند.

بخشی از کتاب معلم انقلابی

«جرقه‌های مقاومت اجتماعی و مبارزه برای حق‌طلبی و عدالت‌جویی در محافل و مجالسی که در آنها حضور داشتم زده شد، همچنین مدرسه نیز تأثیرگذار بود. محیط مدرسه، محیط خوبی بود به‌علاوه مدیر مدرسه از شایستگی‌های زیادی در این زمینه برخوردار بود. همهٔ این مسائل با واقعهٔ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ قرین شد. زمانی‌که قیام ۱۵ خرداد اتفاق افتاد، کلاس ششم ابتدایی بودم. زمان برگزاری امتحاناتِ نهایی بود. حوزهٔ امتحانی، مدرسه‌ای بود که در کوچهٔ نزدیک به شاهچراغ قرار داشت و به میدان اصلی نزدیک بود. صبح که رفتیم امتحان بدهیم، گفتند شهر به‌هم ریخته و اعتصاب شده است، همچنین خبر دستگیری عده‌ای از علما و روحانیون را دادند. در آن منطقه همه این خبر را شنیده بودند. امتحانات برگزار نشد و ما به مسجد جامع آمدیم. گفتند اتفاقاتی در قم و شهرهای دیگر رخ داده است و قرار است اجتماعی در صحن شاهچراغ شکل بگیرد و خوب است شما نیز به آنجا بروید. ما از مسجد جامع به سمت صحن شاهچراغ رفتیم. عده‌ای از بچه‌ها به من گفتند ما نمی‌آییم و به خانه برمی‌گردیم و نسبت به سن، عقل و احساسشان توصیه می‌کردند که با توجه به شرایط تو هم به خانه برگرد. گفتم می‌مانم تا کمی اوضاع را ارزیابی کنم و ببینم چه می‌شود. درواقع اکثریت دانش‌آموزان به خانه‌هایشان رفتند و اقلیتی ماندند. بازار و مدارس تعطیل شدند. شهر دچار بی‌نظمی شده بود و مردم با دلهره و کنجکاوی در رفت‌وآمد بودند. تجمع جدی آن‌چنان‌که بزرگ باشد شکل نگرفت ولی در حاشیهٔ مسجد جامع، صحن شاهچراغ و میدان اصلی شاهچراغ تجمعاتی شکل گرفته بود. کم‌کم احساس کردم فضا دارد خیلی ملتهب می‌شود. کمتر از یک ساعت از ملتهب شدن فضا نگذشته بود که ماشین‌های نظامی و ارتش وارد صحنه شدند.»