کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی

معرفی کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی

کتاب الکترونیکی «قوه قضاییه و قانون اساسی» (گردآورنده: علی فتاحی‌زفرقندی، به اهتمام پژوهشکده شورای نگهبان) مجموعه‌ای از مقالات تخصصی است که به بررسی جایگاه، وظایف و چالش‌های قوه قضاییه در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. این اثر توسط جمعی از نویسندگان حوزه حقوق عمومی نگاشته شده و ناشر آن پژوهشکده شورای نگهبان است. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی

این کتاب مجموعه‌ای از مقالات علمی و پژوهشی است که به ابعاد مختلف قوه قضاییه و ارتباط آن با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. مقالات گردآوری‌شده در این اثر، پیش‌تر در فصلنامه علمی پژوهشی دانش حقوق عمومی منتشر شده و اکنون با تجمیع موضوعی و تدوین جدید، در قالب یک کتاب ارائه شده‌اند. موضوعات مطرح‌شده در این مجموعه، از تحلیل شاخصه‌های عدالت قضایی و نقش قوه قضاییه در کیفرگذاری تا بررسی مفاهیمی مانند احیای حقوق عامه، شفافیت فرایندهای قضایی، استقلال بودجه‌ای و مطالعه تطبیقی مدیریت عالی قوه قضاییه در ایران و سایر کشورها را در بر می‌گیرد. این کتاب به ویژه برای دانشجویان، پژوهشگران و صاحب‌نظران حقوق عمومی اهمیت دارد و تلاش می‌کند با ارائه دیدگاه‌های متنوع، زمینه‌ای برای پژوهش‌های آینده و ارتقای دانش حقوقی فراهم کند. مطالب کتاب صرفاً بیانگر نظرات نویسندگان مقالات است و لزوماً دیدگاه پژوهشکده شورای نگهبان را منعکس نمی‌کند.

خلاصه کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی

این کتاب با گردآوری مقالات متعدد، به بررسی جایگاه قوه قضاییه در نظام حقوقی ایران و نقش آن در تحقق عدالت قضایی می‌پردازد. مقالات ابتدایی به تحلیل مفهومی عدالت قضایی و شاخصه‌های آن در قانون اساسی اختصاص یافته‌اند؛ از جمله در دسترس بودن دادگاه، حاکمیت قانون، استقلال قضایی، اتقان دادرسی، برابری طرفین و رعایت حقوق دفاعی اشخاص. نویسندگان با استناد به اصول قانون اساسی، تمهیدات و تضمین‌هایی را که برای تحقق این شاخصه‌ها پیش‌بینی شده، بررسی می‌کنند. بخش‌هایی از کتاب به موضوعاتی مانند پیشگیری غیرکیفری از جرم، شفافیت فرایندهای قضایی، استقلال بودجه‌ای قوه قضاییه و مطالعه تطبیقی مدیریت عالی قوه قضاییه در ایران و اتحادیه اروپا می‌پردازد. همچنین، مقالاتی به نقد و بررسی صلاحیت‌های رئیس قوه قضاییه، تعارض منافع مقامات قضایی، و نقش دیوان عدالت اداری در نظارت بر تصمیمات اداری اختصاص یافته‌اند. در مجموع، کتاب تلاش می‌کند تصویری جامع از ساختار، وظایف، چالش‌ها و راهکارهای ارتقای کارآمدی قوه قضاییه در چارچوب قانون اساسی ارائه دهد.

چرا باید کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی را خواند؟

این کتاب با گردآوری مقالات تخصصی و تحلیلی، امکان آشنایی عمیق با جایگاه قوه قضاییه در نظام حقوقی ایران و ارتباط آن با اصول قانون اساسی را فراهم می‌کند. خواننده با مطالعه این اثر، با چالش‌ها و ظرفیت‌های قوه قضاییه، شاخصه‌های عدالت قضایی، و نقش این نهاد در تحقق عدالت و احیای حقوق عامه آشنا می‌شود. همچنین، بررسی تطبیقی و نقدهای ارائه‌شده در مقالات، دیدگاه‌های متنوعی را برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حقوق عمومی به ارمغان می‌آورد.

خواندن کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حقوق عمومی، قضات، وکلا و علاقه‌مندان به مباحث حقوق اساسی و ساختار قوه قضاییه مناسب است. همچنین برای افرادی که دغدغه عدالت قضایی، شفافیت فرایندهای قضایی و کارآمدی نظام حقوقی را دارند، مطالعه این اثر مفید خواهد بود.

فهرست کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی

- تحلیل فقهی حقوقی شاخصه‌های عدالت قضایی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: بررسی مفهومی عدالت قضایی و شاخصه‌های آن در قانون اساسی، مانند استقلال قضایی، حاکمیت قانون و رعایت حقوق دفاعی.- تأملی بر برخی از بایسته‌های تصمیم‌گیری اداری شخصی در پرتو آرای شعب دیوان عدالت اداری: تحلیل نقش دیوان عدالت اداری در نظارت بر تصمیمات اداری و الزامات قانونی تصمیم‌گیری اداری.- مفهوم‌شناسی «تعزیرات منصوص شرعی» با تأکید بر نظرهای شورای نگهبان: تبیین مفهوم تعزیرات منصوص شرعی و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران.- پیشگیری غیرکیفری از جرم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: بررسی راهکارهای غیرکیفری برای پیشگیری از جرم و نقش قوه قضاییه در این زمینه.- موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن: تحلیل چالش‌های احیای حقوق عامه و ارائه راهکارهای حقوقی.- شأّن قضایی رئیس قوه قضاییه؛ از نفی تا اثبات: بررسی جایگاه و صلاحیت‌های رئیس قوه قضاییه.- تأملی بر صلاحیت تدوین و ارائه لوایح قضایی به مجلس: نقد رویه‌ها و رویکردها در تدوین لوایح قضایی.- مطالعه تطبیقی مدیریت عالی قوه قضاییه در نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا: مقایسه ساختار و مدیریت قوه قضاییه در ایران و اروپا.- نسبت صلاحیت‌های اداری و مالی رئیس قوه قضاییه با رئیس جمهور در قانون اساسی: بررسی حدود اختیارات اداری و مالی رئیس قوه قضاییه.- بررسی معیارهای نهاد آمبودزمان با قوانین و مقررات سازمان بازرسی کل کشور: تحلیل تطبیقی نهاد آمبودزمان و سازمان بازرسی کل کشور.- بازخوانی امکان «استقلال بودجه‌ای قوه قضاییه» در چارچوب نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: بررسی چالش‌ها و ضرورت استقلال بودجه‌ای.- جایگاه حقوقی و حدود صلاحیت قوه قضاییه در رسیدگی به جرائم خرد خانوادگی: تحلیل نقش قوه قضاییه در رسیدگی به جرائم خانوادگی.- رهیافتی بر تحلیل حقوقی شفافیت فرایندهای قضایی-اداری در قوه قضاییه: بررسی اهمیت شفافیت و نقش آن در پیشگیری از فساد.- بررسی تعارض منافع مقامات قضایی: تحلیل چالش‌های تعارض منافع در دستگاه قضایی.- مبانی و پیامدهای قاضی‌گرایی در نظام‌های قضایی معاصر: بررسی آثار قاضی‌محوری در نظام‌های قضایی.- امکان‌سنجی استناد قضات به قانون اساسی در عدم اجرای قوانین مغایر با آن: تحلیل نقش قانون اساسی در تصمیمات قضات.- تحلیل مبانی فقهی شورای نگهبان پیرامون حقوق ولی دم در موارد پرداخت فاضل دیه: بررسی دیدگاه‌های فقهی درباره حقوق ولی دم.

بخشی از کتاب قوه قضاییه و قانون اساسی

«عدالت قضایی از جمله حوزه‌های مهم عدالت اجتماعی و به معنای رعایت حقوق قانونی و شرعی اصحاب دعوا در فرایندهای مختلف دادرسی است. با توجه به کیفی بودن مفهوم عدالت، امروزه بیشتر کشورها به‌منظور سنجش و ارزیابی میزان تحقق عدالت در دستگاه قضایی شاخصه‌ها و معیارهای عینی مختلفی را مشخص کرده‌اند. وجود شاخص در این حوزه ضمن آنکه موجب جهت‌دهی سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان دستگاه قضایی می‌شود، امکان ارزیابی عملکرد آن دستگاه در تحقق عدالت قضایی را فراهم می‌آورد. ازاین‌رو سؤال اصلی پژوهش آن است که از دیدگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شاخصه‌های سنجش و ارزیابی تحقق عدالت قضایی چیست و قانونگذار چه تمهیداتی را به‌منظور تضمین این شاخصه‌ها پیش‌بینی کرده است؟ این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده، بیانگر آن است که قانون اساسی در راستای تحقق عدالت قضایی، ضمن تعیین قوه قضاییه به‌عنوان مسئول اجرای عدالت قضایی، به‌منظور سنجش میزان تحقق عدالت در دستگاه قضایی شاخصه‌هایی را پیش‌بینی و تمهیداتی را برای تضمین هر یک از آن‌ها ذکر کرده است. از منظر قانون اساسی؛ در دسترس بودن دادگاه، حاکمیت قانون، استقلال قضایی، اتقان دادرسی، برابری طرفین و رعایت حقوق دفاعی اشخاص، مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که به‌واسطه آن می‌توان میزان تحقق عدالت در دستگاه قضایی را سنجش و ارزیابی کرد.»