کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی

معرفی کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی

کتاب الکترونیکی «از خسرو و شیرین تا لیلی و مجنون با توجه به آرا لوکاج و بوردیو آدورنو» نوشتهٔ زهرا نورمحمدی نجف‌آبادی و با ویراستاری نفیسه صالحی، اثری پژوهشی در حوزهٔ ادبیات غنایی و جامعه‌شناسی است که توسط انتشارات مهر زهرا منتشر شده است. این کتاب با رویکردی تطبیقی، دو منظومهٔ عاشقانهٔ فارسی را از منظر نظریات سه متفکر برجستهٔ جامعه‌شناسی و نقد ادبی بررسی می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی

این کتاب به بررسی تطبیقی دو منظومهٔ مهم ادبیات فارسی، یعنی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون»، از منظر جامعه‌شناسی ادبیات می‌پردازد. نویسنده با تکیه بر نظریات «لوکاچ»، «بوردیو» و «آدورنو»، تلاش می‌کند پیوند میان ساختارهای اجتماعی، ذهنیت شاعر و محتوای عاشقانهٔ این آثار را تحلیل کند. کتاب در فضایی میان‌دانشی حرکت می‌کند و مفاهیمی چون نظریه بازتاب، سرمایه‌های چهارگانه، تمایز، صنعت فرهنگ و شیءوارگی را به کار می‌گیرد تا نشان دهد چگونه این منظومه‌ها بازتاب‌دهندهٔ جهان‌بینی و ایدئولوژی عصر خود هستند. اثر حاضر در دوره‌ای نوشته شده که توجه به نقد جامعه‌شناختی ادبیات در ایران رو به گسترش است و تلاش دارد با تحلیل دقیق، جایگاه اجتماعی و فرهنگی این دو اثر را روشن کند. نویسنده در مقدمه و فصل‌های ابتدایی، مبانی نظری و مفاهیم کلیدی را معرفی می‌کند و سپس به تحلیل تطبیقی آثار می‌پردازد.

خلاصه کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، ابتدا مفاهیم بنیادین جامعه‌شناسی ادبیات را شرح می‌دهد و سپس به سراغ دو منظومهٔ «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» می‌رود. نویسنده با بهره‌گیری از نظریات «لوکاچ» دربارهٔ بازتاب واقعیت اجتماعی در ادبیات، نشان می‌دهد که چگونه شخصیت‌ها و رویدادهای این منظومه‌ها، بازتاب‌دهندهٔ ساختارهای طبقاتی و ذهنیت جمعی جامعهٔ زمان خود هستند. در ادامه، با استفاده از مفاهیم «بوردیو» مانند سرمایه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نمادین، شخصیت‌های اصلی به ویژه زنان داستان مورد تحلیل قرار می‌گیرند تا نقش سرمایه‌ها در کنش‌گری و سلطهٔ آن‌ها آشکار شود. همچنین، نظریهٔ تمایز و منش بوردیو برای تبیین تفاوت‌های طبقاتی و سبک زندگی شخصیت‌ها به کار می‌رود. بخش‌هایی از کتاب به تحلیل سلطه، هژمونی و ساختار قدرت در روابط عاشقانه و اجتماعی این آثار اختصاص یافته است. در نهایت، با توجه به دیدگاه‌های «آدورنو» دربارهٔ صنعت فرهنگ و شیءوارگی، نویسنده نشان می‌دهد که چگونه عناصر فرهنگی و هنری این منظومه‌ها در خدمت بازتولید ارزش‌های مسلط جامعه قرار می‌گیرند و چه تأثیری بر شکل‌گیری شخصیت‌ها و روابط آن‌ها دارند. کتاب با جمع‌بندی نتایج تحلیلی، به این نتیجه می‌رسد که منظومه‌های عاشقانهٔ فارسی نه تنها بازتاب‌دهندهٔ احساسات فردی، بلکه حامل پیام‌های اجتماعی و فرهنگی عمیقی هستند.

چرا باید کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا دو اثر شاخص ادبیات عاشقانهٔ فارسی از زاویه‌ای متفاوت و با ابزارهای جامعه‌شناسی نقد شوند. خواننده با مطالعهٔ این اثر، با مفاهیم کلیدی نقد جامعه‌شناختی آشنا می‌شود و درمی‌یابد که چگونه ادبیات غنایی می‌تواند بازتاب‌دهندهٔ ساختارهای اجتماعی، قدرت و سرمایه در جامعه باشد. همچنین، کتاب به درک عمیق‌تری از شخصیت‌ها و روابط آن‌ها در بستر تاریخی و اجتماعی کمک می‌کند و نشان می‌دهد که آثار کلاسیک ادبیات فارسی فراتر از روایت‌های عاشقانه، حامل لایه‌های پیچیده‌ای از معنا هستند.

خواندن کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های ادبیات فارسی، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی و علاقه‌مندان به نقد ادبی مناسب است. همچنین، برای کسانی که دغدغهٔ فهم پیوند میان ادبیات و جامعه را دارند یا به دنبال تحلیل‌های عمیق‌تر از آثار کلاسیک عاشقانه هستند، مطالعهٔ این اثر مفید خواهد بود.

فهرست کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی

- فصل اول: درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات غنایی در منظومه‌های «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» معرفی مفاهیم نظری، شرح آراء لوکاچ، بوردیو و آدورنو و تبیین مبانی جامعه‌شناسی ادبیات غنایی.- فصل دوم: گذری بر جامعه‌شناسی ادبیات غنایی در آثار دیگران بررسی پیشینهٔ پژوهش‌ها و تحلیل‌های جامعه‌شناسانه دربارهٔ ادبیات غنایی در منابع داخلی و خارجی.- فصل سوم: تحلیلی بر جامعه‌شناسی ادبیات غنایی در منظومه‌های «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» تحلیل شخصیت‌ها، ساخت اجتماعی داستان‌ها، بررسی سرمایه‌های چهارگانه، سلطه و نشانه‌شناسی قدرت، مقایسهٔ سرمایه‌های شخصیت‌های زن و تحلیل طبقاتی.- فصل چهارم: نتایج تحلیل بر جامعه‌شناسی ادبیات غنایی در منظومه‌های «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» جمع‌بندی یافته‌ها و نتیجه‌گیری دربارهٔ پیوند ادبیات غنایی و ساختارهای اجتماعی.- منابع و مآخذ: فهرست کتاب‌ها و مقالات مورد استفاده در پژوهش.

بخشی از کتاب ادبیات غنایی در آیینه جامعه شناسی

«بازتاب یکی از نظریات محوری لوکاج فیلسوف نظریه‌پرداز و منقد ادبی است. این نظریه به رغم جایگاه مهمی که در نظریات دارد مورد انتقاد برخی از جامعه‌شناسان حوزهٔ فرهنگ است. علی اکبر معصوم‌بیگی در ترجمه کتاب نویسنده، نقد و فرهنگ اثر جورج لوکاچ که حاوی بخش مهمی از تشریح و بازنمایی این نظریه است ضمن اشاره به این موضوع آورده است که: «لوکاچ، به خلاف آثار نخستین خود (مثلا تاریخ و آگاهی طبقاتی) در آثار میانی و پایانی خود به نظریه "بازتاب" در نظریهٔ شناخت رو می‌آورد و واقعیت عینی را یگانه معیار صحت و درستی تفکر و آگاهی می‌داند؛ اما بسیاری از همتایان یا پیروان لوکاچ از کارل کورش و تئودور آدورنو گرفته تا نظریه‌پردازان مکتب فرانکفورت، لوسین گلدمن، مرلو پونتی، هربرت مارکوزه و جنبش چپ نو امریکا و اروپا در دههٔ ۱۹۶۰ در نظریهٔ "بازتاب" به دیدهٔ شک می‌نگرند و لوکاچ "جوان" را بر لوکاچ پیر برتر می‌شمارند.» او در نظریه "بازتاب" به بازتاب هنری واقعیت و تناقض‌های آن می‌پردازد و می‌گوید اثر به حکم ماهیت خود بازتابی به مراتب حقیقی‌تر، کامل‌تر، زنده‌تر و پویاتر از واقعیت به دست می‌دهد. در واقع از نظر او هر اثر هنری باید به خود متکی باشد و بازتاب‌دهنده واقعیت. همچنین وی میان بازتاب علمی و بازتاب هنری واقعیت تفاوت قائل است. چون هدف اثر هنری که شعر نیز نوعی از آن است، این است که نخست به توصیف ظرافت‌ها، غنا و اهمیت زندگی بپردازد.»