کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

معرفی کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

کتاب الکترونیکی «بلاغت واژگان در قرآن کریم» (ترجمهٔ کتاب «بلاغة الکلمة فی التعبیر القرآنی») نوشتهٔ «فاضل صالح السامرائی» و با ترجمهٔ محمود شهبازی، زهرا ذوالفقاری و فاطمه ورمزیادی توسط دانشگاه اراک منتشر شده است. این اثر به بررسی ظرافت‌های بلاغی و انتخاب واژگان در آیات قرآن می‌پردازد و با رویکردی تحلیلی، تفاوت‌های معنایی و ساختاری واژه‌ها را در سیاق‌های مختلف قرآنی واکاوی می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

این کتاب به بررسی جنبه‌های بلاغی واژگان در قرآن کریم می‌پردازد و تلاش می‌کند نشان دهد که انتخاب هر واژه یا حتی حرکت حرفی در آیات قرآن هدفمند و متناسب با سیاق و موقعیت آن است. نویسنده با تکیه بر نظریهٔ «نظم» عبدالقاهر جرجانی، به این نکته می‌پردازد که اعجاز قرآن نه صرفاً در واژگان یا نحو، بلکه در تألیف و نظم خاص آن نهفته است. کتاب حاضر ترجمه‌ای از اثری عربی است که به‌طور تطبیقی به تحلیل تفاوت‌های ظریف میان واژگان مشابه در آیات مختلف می‌پردازد و نشان می‌دهد که هیچ واژه‌ای در قرآن بی‌دلیل انتخاب نشده است. این اثر در فضایی علمی و تحلیلی، به مخاطب کمک می‌کند تا با دقت بیشتری به ساختار زبانی قرآن نگاه کند و ظرافت‌های بلاغی آن را دریابد. نویسنده در مقدمه اشاره می‌کند که مباحث مطرح‌شده در این کتاب کمتر در آثار مشابه دیده می‌شود و هدفش ارائهٔ تحلیلی نو از جایگاه واژه در قرآن است. همچنین مترجمان با افزودن توضیحات و پاورقی‌ها، تلاش کرده‌اند ابهامات متن اصلی را برای فارسی‌زبانان رفع کنند.

خلاصه کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

این کتاب با تمرکز بر بلاغت واژگان در قرآن، به تحلیل انتخاب واژه‌ها و تفاوت‌های معنایی و ساختاری آن‌ها در آیات مختلف می‌پردازد. نویسنده با مثال‌هایی از قرآن، نشان می‌دهد که حتی حذف یا اضافه‌شدن یک حرف یا حرکت در واژه‌ها، حامل معنایی خاص و متناسب با سیاق آیه است. برای نمونه، تفاوت میان افعال با حذف یا ذکر یک حرف (مانند «توفاهم» و «تتوفاهم») یا انتخاب واژه‌های مفرد و جمع، هرکدام دلالت معنایی ویژه‌ای دارند که با هدف بلاغی خاصی در متن آمده‌اند. کتاب به تفصیل به مواردی مانند ذکر و حذف، ابدال، تفاوت افعال، و کاربردهای خاص واژگان می‌پردازد و با مقایسهٔ آیات مشابه، دقت و ظرافت قرآن در گزینش واژه‌ها را برجسته می‌کند. نویسنده تأکید دارد که ارزش بلاغی واژه‌ها تنها در ارتباط با جمله و سیاق آن‌ها آشکار می‌شود و هیچ واژه‌ای در قرآن قابل جایگزینی با مترادف خود نیست. این تحلیل‌ها بر پایهٔ نظریهٔ نظم و بافت زبانی ارائه شده‌اند و مخاطب را با لایه‌های پنهان زیبایی‌شناسی زبان قرآن آشنا می‌کنند.

چرا باید کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم را خواند؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی است برای آشنایی عمیق‌تر با ظرافت‌های زبانی و بلاغی قرآن کریم. خواننده با تحلیل‌های تطبیقی و مثال‌های متعدد، درمی‌یابد که چگونه هر واژه و حتی هر حرکت در قرآن با دقت و هدفی خاص انتخاب شده است. این اثر به علاقه‌مندان زبان‌شناسی، مطالعات قرآنی و بلاغت کمک می‌کند تا نگاه دقیق‌تری به ساختار و معنای آیات داشته باشند و از منظر جدیدی به اعجاز بیانی قرآن بنگرند.

خواندن کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های الهیات، زبان و ادبیات عربی، علوم قرآنی و علاقه‌مندان به مطالعات بلاغی و زبانی قرآن مناسب است. همچنین کسانی که به دنبال درک عمیق‌تر از ساختار و زیبایی‌های زبانی قرآن هستند، می‌توانند از این اثر بهره ببرند.

فهرست کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

- فصل اول: ذکر و حذف به بررسی مواردی می‌پردازد که در واژگان یا افعال قرآن حذف یا ذکری صورت می‌گیرد و هدف بلاغی آن تحلیل می‌شود.- فصل دوم: ابدال به موضوع جایگزینی حروف یا واژگان در آیات و دلایل بلاغی این تغییرات می‌پردازد.- فصل سوم: افعال (فقل و افعل) تفاوت‌های معنایی و بلاغی میان افعال مختلف و کاربرد آن‌ها در سیاق‌های گوناگون را بررسی می‌کند.- فصل چهارم: مجهول به تحلیل کاربرد افعال مجهول و نقش آن‌ها در انتقال معنا و تأثیر بلاغی می‌پردازد.- فصل پنجم: وصف به بررسی صفات و توصیف‌ها در آیات و نقش آن‌ها در تقویت پیام آیه می‌پردازد.- فصل ششم: مفرد، مثنی و جمع تفاوت‌های معنایی و بلاغی میان کاربرد مفرد، مثنی و جمع در واژگان قرآنی را تحلیل می‌کند.- فصل هفتم: حرکت‌های نادر به بررسی حرکت‌های خاص و نادر در واژگان و تأثیر آن‌ها بر معنا و بلاغت آیه می‌پردازد.- فصل هشتم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری خلاصه‌ای از مباحث و تأکید بر اهمیت دقت در انتخاب واژگان در قرآن.

بخشی از کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

«در پاسخ باید گفت هر زبان مجموعه‌ای از واژگان است که به طور طبیعی در اذهان اهل آن زبان جای می‌گیرد و هنگامی که اهل زبان می‌خواهد سخنی بگوید و معنایی را به مخاطب منتقل کند، در این راستا از نشانه‌های آوایی و روابط نحوی شناخته‌شده بهره می‌گیرد؛ بنابراین دو بُعد وجود دارد: ۱- ساختار آوایی ۲- ساختار نحوی. ساختار آوایی در واژگان همان زبان نمود پیدا می‌کند و ساختار نحوی همان نظام نحوی زبان است اما بُعد سومی نیز می‌ماند که آن گزینش است و متکلم در یک سیاق و موقعیت خاص واژگان را به گونه‌ای سازگار با نظام نحوی گزینش می‌کند.وقتی متکلم به مخاطبش می‌گوید: «خرج زید» از مجموعه‌ی آوایی یا واژگان «خرج» و «زید» استفاده می‌کند؛ اما زمانی که متکلم در موقعیتی خاص میان این‌ها تألیف ایجاد کند، سخن او به مخاطب منتقل می‌شود و می‌توان بلاغت او را سنجید. در غیر این صورت واژگان و نظام نحوی بدون «تألیف» یا «نظم» برای مخاطب شناخته شده بوده و از ارزش چندانی برخوردار نیستند؛ بنابراین هنر متکلم در تألیف یا نظم خلاصه می‌شود.شاید چنین برداشت شود که منظور از نظم یا تألیف همان ترتیب نحوی یا اعرابی است؛ ولی این گونه نیست. کسی که یک زبان خارجی را می‌آموزد با نظام نحوی و واژگانی آن زبان آشنا می‌شود؛ اما با این وجود باید روابط معنایی میان واژگان را نیز در نظر بگیرد و چه بسا جملاتی را بیان می‌کند که از نظر نحوی و واژگانی درست می‌باشند ولی از نظر معنایی درست نمی‌باشند و ممکن است برای اهل زبان خنده‌آور باشد. علت این است که عنصر گزینش یا تألیف در او نهادینه نشده است و سازگاری میان واژگان و نظام نحوی را به خوبی نمی‌شناسد یا اگر نظم و تألیف همان ترتیب نحوی بود دیگر فرقی میان بلیغ و غیر بلیغ نبود و اهل زبان همه بلیغ بودند؛ زیرا ترتیب نحوی و واژگان برای هریک از اهل زبان میسر است.»