کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم با عنوان اصلی بلاغة الکلمة فی التعبیر القرآنی نوشته فاضل صالح السامرائی و ترجمه محمود شهبازی، زهرا ذوالفقاری و فاطمه ورمزیادی توسط دانشگاه اراک منتشر شده است. این اثر به بررسی ظرافت‌های بلاغی و انتخاب واژگان در آیات قرآن می‌پردازد و با رویکردی تحلیلی تفاوت‌های معنایی و ساختاری واژه‌ها را در سیاق‌های مختلف قرآنی واکاوی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم (ترجمه کتاب بلاغه الکلمه فی التعبیر القرآنی) به بررسی جنبه‌های بلاغی واژگان در قرآن کریم می‌پردازد و تلاش می‌کند نشان دهد که انتخاب هر واژه یا حتی حرکت حرفی در آیات قرآن هدفمند و متناسب با سیاق و موقعیت آن است. فاضل صالح السامرائی، نویسنده‌ی کتاب، باتکیه‌بر نظریه‌ی نظم عبدالقاهر جرجانی به این نکته می‌پردازد که اعجاز قرآن نه صرفاً در واژگان یا نحو، بلکه در تألیف و نظم خاص آن نهفته است. 

کتاب حاضر ترجمه‌ای از اثری عربی است که به‌طور تطبیقی به تحلیل تفاوت‌های ظریف میان واژگان مشابه در آیات مختلف می‌پردازد و نشان می‌دهد که هیچ واژه‌ای در قرآن بی‌دلیل انتخاب نشده است. این اثر در فضایی علمی و تحلیلی به مخاطب کمک می‌کند تا با دقت بیشتری به ساختار زبانی قرآن نگاه کند و ظرافت‌های بلاغی آن را دریابد. فاضل صالح السامرائی در مقدمه اشاره می‌کند که مباحث مطرح‌شده در این کتاب کمتر در آثار مشابه دیده می‌شود و هدفش ارائه‌ی تحلیلی نو از جایگاه واژه در قرآن است؛ همچنین مترجمان با افزودن توضیحات و پاورقی‌ها تلاش کرده‌اند ابهامات متن اصلی را برای فارسی‌زبانان رفع کنند.

خلاصه کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

این کتاب با تمرکز بر بلاغت واژگان در قرآن به تحلیل انتخاب واژه‌ها و تفاوت‌های معنایی و ساختاری آن‌ها در آیات مختلف می‌پردازد. نویسنده با مثال‌هایی از قرآن نشان می‌دهد که حتی حذف یا اضافه‌شدن یک حرف یا حرکت در واژه‌ها حامل معنایی خاص و متناسب با سیاق آیه است. برای نمونه تفاوت میان افعال با حذف یا ذکر یک حرف (مانند توفاهم و تتوفاهم) یا انتخاب واژه‌های مفرد و جمع هرکدام دلالت معنایی ویژه‌ای دارند که با هدف بلاغی خاصی در متن آمده‌اند. کتاب به تفصیل به مواردی مانند ذکر و حذف، ابدال، تفاوت افعال و کاربردهای خاص واژگان می‌پردازد و با مقایسه‌ی آیات مشابه دقت و ظرافت قرآن در گزینش واژه‌ها را برجسته می‌کند. نویسنده تأکید دارد که ارزش بلاغی واژه‌ها تنها در ارتباط با جمله و سیاق آن‌ها آشکار می‌شود و هیچ واژه‌ای در قرآن قابل جایگزینی با مترادف خود نیست. این تحلیل‌ها بر پایه‌ی نظریه‌ی نظم و بافت زبانی ارائه شده‌اند و مخاطب را با لایه‌های پنهان زیبایی‌شناسی زبان قرآن آشنا می‌کنند.

چرا باید کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم را خواند؟

مطالعه‌ی این کتاب فرصتی است برای آشنایی عمیق‌تر با ظرافت‌های زبانی و بلاغی قرآن کریم. خواننده با تحلیل‌های تطبیقی و مثال‌های متعدد درمی‌یابد که چگونه هر واژه و حتی هر حرکت در قرآن با دقت و هدفی خاص انتخاب شده است. این اثر به علاقه‌مندان زبان‌شناسی، مطالعات قرآنی و بلاغت کمک می‌کند تا نگاه دقیق‌تری به ساختار و معنای آیات داشته باشند و از منظر جدیدی به اعجاز بیانی قرآن بنگرند.

خواندن کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های الهیات، زبان و ادبیات عربی، علوم قرآنی و علاقه‌مندان به مطالعات بلاغی و زبانی قرآن مناسب است. کسانی که به‌دنبال درک عمیق‌تر ساختار و زیبایی‌های زبانی قرآن هستند نیز می‌توانند از این اثر بهره ببرند.

بخشی از کتاب بلاغت واژگان در قرآن کریم

«در پاسخ باید گفت هر زبان مجموعه‌ای از واژگان است که به طور طبیعی در اذهان اهل آن زبان جای می‌گیرد و هنگامی که اهل زبان می‌خواهد سخنی بگوید و معنایی را به مخاطب منتقل کند، در این راستا از نشانه‌های آوایی و روابط نحوی شناخته‌شده بهره می‌گیرد؛ بنابراین دو بُعد وجود دارد: ۱- ساختار آوایی ۲- ساختار نحوی. ساختار آوایی در واژگان همان زبان نمود پیدا می‌کند و ساختار نحوی همان نظام نحوی زبان است اما بُعد سومی نیز می‌ماند که آن گزینش است و متکلم در یک سیاق و موقعیت خاص واژگان را به گونه‌ای سازگار با نظام نحوی گزینش می‌کند. وقتی متکلم به مخاطبش می‌گوید: «خرج زید» از مجموعه‌ی آوایی یا واژگان «خرج» و «زید» استفاده می‌کند؛ اما زمانی که متکلم در موقعیتی خاص میان این‌ها تألیف ایجاد کند، سخن او به مخاطب منتقل می‌شود و می‌توان بلاغت او را سنجید. در غیر این صورت واژگان و نظام نحوی بدون «تألیف» یا «نظم» برای مخاطب شناخته شده بوده و از ارزش چندانی برخوردار نیستند؛ بنابراین هنر متکلم در تألیف یا نظم خلاصه می‌شود.»