کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک

کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک با عنوان اصلی "The Systems Thinking Approach to Strategic Planning and Management" نوشتهٔ استیون جی. هینز و ترجمهٔ رشید اصلانی است. نشر نی این کتاب را به چاپ رسانده است. کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک در سال ۲۰۰۰ میلادی توسط انتشارات CRC Press در آمریکا منتشر شد. این کتاب چارچوبی برای اجرای موفق استراتژی‌ها در سازمان‌ها ارائه می‌کند. نویسندگان با استفاده از تجربیات عملی و مطالعات گسترده، روش‌های کاربردی برای پیاده‌سازی تفکر سیستمی در فرایندهای مدیریتی را معرفی می‌کنند. این اثر توسط مدیران، برنامه‌ریزان استراتژیک و پژوهشگران حوزه مدیریت در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک

این کتاب در چهار بخش اصلی و هفده فصل تنظیم شده و به بررسی جامع مفاهیم تفکر سیستمی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک می‌پردازد. نویسندگان کتاب، استیون جی. هینز، مشاور برجسته مدیریت استراتژیک با تجربه بیش از ۲۵ سال در زمینه مشاوره سازمانی و رشید اصلانی، پژوهشگر و متخصص برنامه‌ریزی استراتژیک، رویکردی گام‌به‌گام را برای طراحی، اجرا و بازبینی برنامه‌های استراتژیک معرفی می‌کنند. کتاب با معرفی مفهوم تفکر سیستمی و اهمیت آن در مدیریت سازمان‌ها آغاز می‌شود و سپس به تشریح فرایند ده مرحله‌ای برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک با رویکرد سیستمی می‌پردازد. این فرایند شامل مراحل متعددی از جمله برنامه‌ریزی برای برنامه‌ریزی، تدوین چشم‌انداز، تعیین معیارهای موفقیت، ارزیابی وضع موجود، تدوین استراتژی، برنامه‌ریزی برای واحدهای کسب‌وکار، برنامه‌ریزی سالانه، برنامه‌ریزی برای اجرا، اجرای استراتژی و بازنگری و به‌روزرسانی برنامه است. این کتاب با تأکید بر لزوم یکپارچگی میان برنامه‌ریزی و اجرا، راهکارهایی برای اطمینان از موفقیت برنامه‌های استراتژیک ارائه می‌دهد و بر پیوند میان برنامه‌ریزی استراتژیک، مدیریت تغییر و فرهنگ سازمانی تأکید می‌کند.

خلاصه کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک

کتاب در ۴ بخش اصلی سازماندهی شده است:

بخش اول: بازآفرینی مدیریت استراتژیک: یک بازنگری

در فصل اول، تحولات انقلابی و تأثیر آن بر سازمان‌ها، نویسندگان به تغییرات محیطی و تحولات سریع جهانی و تأثیر آن بر سازمان‌ها می‌پردازند. این فصل تصویری از محیط پرتلاطم کسب‌وکار و ضرورت انطباق سازمان‌ها با این تغییرات را ترسیم می‌کند.

فصل دوم، آری... پاسخ‌های صحیح وجود دارد، به بررسی مشکلات رویکردهای سنتی در مدیریت استراتژیک می‌پردازد و بر وجود راه‌حل‌های مناسب برای چالش‌های سازمانی تأکید می‌کند. این فصل بر لزوم تغییر نگرش مدیران نسبت به برنامه‌ریزی استراتژیک تأکید دارد.

فصل سوم، سازمان، سیستم زنده‌ای که نفس می‌کشد، مفهوم تفکر سیستمی را معرفی می‌کند و سازمان را به‌عنوان سیستمی زنده با اجزای به‌هم‌پیوسته توصیف می‌کند. در این فصل، پنج عنصر اساسی هر سیستم مشخص شده و ارتباط میان آن‌ها تشریح می‌شود.

فصل چهارم، بازآفرینی مدیریت استراتژیک (برنامه‌ریزی و تغییر)، چارچوب جامعی برای بازآفرینی مدیریت استراتژیک ارائه می‌دهد. این فصل تفاوت‌های رویکرد سیستمی با رویکردهای سنتی را بررسی کرده و مزایای استفاده از تفکر سیستمی در برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک را تشریح می‌کند.

بخش دوم: تدوین یک برنامه استراتژیک: گام به گام

فصل پنجم، روز برنامه‌ریزی برای برنامه‌ریزی (گام نخست)، به اهمیت آمادگی سازمان برای برنامه‌ریزی استراتژیک می‌پردازد. این فصل گام‌های لازم برای ایجاد آمادگی در سازمان جهت شروع فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک را تشریح می‌کند.

فصل ششم، بررسی محیطی و فرایند موازی، فرایند بررسی محیط داخلی و خارجی سازمان را توضیح می‌دهد. این فصل به اهمیت شناخت عوامل محیطی و نقش آن‌ها در تدوین استراتژی می‌پردازد.

فصل هفتم، چشم‌انداز آینده ایده‌آل (گام دوم)، فرایند تدوین چشم‌انداز سازمان را تشریح می‌کند. این فصل به اهمیت داشتن تصویری روشن از آینده مطلوب و نقش آن در هدایت تلاش‌های سازمانی می‌پردازد.

فصل هشتم، معیارهای اندازه‌گیری موفقیت یا هدف‌های میانی (گام سوم)، به تعیین شاخص‌های کلیدی عملکرد و معیارهای اندازه‌گیری موفقیت سازمان می‌پردازد. این فصل اهمیت تعیین اهداف قابل سنجش و چگونگی اندازه‌گیری پیشرفت به سمت چشم‌انداز را بررسی می‌کند.

فصل نهم، ارزیابی وضع موجود (گام چهارم)، فرایند تحلیل وضعیت فعلی سازمان را تشریح می‌کند. این فصل به بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها و تعیین فاصله میان وضع موجود و وضع مطلوب می‌پردازد.

فصل دهم، تدوین استراتژی (گام پنجم)، فرایند تدوین استراتژی‌های کلان سازمان را توضیح می‌دهد. این فصل به چگونگی تعیین جهت‌گیری‌های اساسی سازمان برای پر کردن شکاف میان وضع موجود و وضع مطلوب می‌پردازد.

فصل یازدهم، برنامه‌ریزی برای واحدهای کسب و کار (گام ششم)، به ترجمه استراتژی‌های کلان به برنامه‌های عملیاتی برای واحدهای مختلف سازمان می‌پردازد. این فصل چگونگی هماهنگ‌سازی فعالیت‌های واحدهای مختلف با استراتژی کلان سازمان را تشریح می‌کند.

فصل دوازدهم، برنامه‌های سالانه و بودجه‌بندی استراتژیک (گام هفتم)، به فرایند تبدیل برنامه‌های استراتژیک به برنامه‌های عملیاتی سالانه و تخصیص منابع می‌پردازد. این فصل اهمیت پیوند میان برنامه‌ریزی استراتژیک و بودجه‌بندی را بررسی می‌کند.

بخش سوم: مدیریت تغییر استراتژیک

فصل سیزدهم، برنامه‌ریزی ـ برای ـ اجرا (گام هشتم)، به اهمیت برنامه‌ریزی برای اجرای موفق استراتژی‌ها می‌پردازد. این فصل عوامل کلیدی موفقیت در اجرای استراتژی و راهکارهای غلبه بر موانع تغییر را بررسی می‌کند.

فصل چهاردهم، اجرای استراتژی و ایجاد تغییر (گام نهم)، فرایند اجرای استراتژی و مدیریت تغییر سازمانی را تشریح می‌کند. این فصل به نقش رهبری، فرهنگ سازمانی و مدیریت مقاومت در برابر تغییر می‌پردازد.

فصل پانزدهم، بازنگری سالانه و به‌هنگام‌سازی برنامه استراتژیک (گام دهم)، به اهمیت بازنگری منظم و به‌روزرسانی برنامه استراتژیک می‌پردازد. این فصل فرایند ارزیابی نتایج، یادگیری از تجربیات و اصلاح مسیر را تشریح می‌کند.

بخش چهارم: آغاز کار: گزینه‌های مختلف و کاربردهای متداول

فصل شانزدهم، کاربردهای مدیریت استراتژیک، به موارد استفاده از رویکرد سیستمی در مدیریت استراتژیک در زمینه‌های مختلف می‌پردازد. این فصل کاربردهای تفکر سیستمی را در سازمان‌های مختلف بررسی می‌کند.

فصل هفدهم، آغاز عملیات: گزینه‌ها، راهکارهایی برای شروع فرایند برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک با رویکرد سیستمی ارائه می‌دهد. این فصل گزینه‌های مختلف برای سازمان‌ها بر اساس اندازه، منابع و تجربه قبلی آن‌ها را پیشنهاد می‌کند.

چرا باید کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک را بخوانیم؟

این کتاب با ارائه رویکردی نظام‌مند و جامع به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک، خلأ موجود میان نظریه و عمل در این حوزه را پر می‌کند. نویسندگان با تأکید بر پیوستگی میان برنامه‌ریزی و اجرا، راهکارهایی عملی برای افزایش اثربخشی برنامه‌های استراتژیک ارائه می‌دهند. کتاب با بهره‌گیری از تفکر سیستمی، نگرشی کل‌نگر به سازمان و محیط آن دارد و از این طریق، احتمال موفقیت در طراحی و اجرای استراتژی‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین، ارائه الگوهای عملی و ابزارهای کاربردی در کتاب، امکان پیاده‌سازی مفاهیم را در سازمان‌های مختلف فراهم می‌کند. یکی از ویژگی‌های برجسته کتاب، توجه به مدیریت تغییر به‌عنوان جزء لاینفک مدیریت استراتژیک است. نویسندگان با تشریح فرایند مدیریت تغییر، راهکارهایی برای غلبه بر مقاومت و ایجاد تعهد نسبت به استراتژی‌ها ارائه می‌دهند.

کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به مدیران ارشد سازمان‌ها، برنامه‌ریزان استراتژیک، مشاوران مدیریت و دانشجویان رشته‌های مدیریت پیشنهاد می‌کنیم. همچنین، کارشناسان و مدیران میانی که در فرایند برنامه‌ریزی و اجرای استراتژی‌ها مشارکت دارند، می‌توانند از مطالعه این کتاب بهره ببرند. با توجه به جامعیت مطالب و کاربردی بودن رویکرد کتاب، این اثر برای مدیران و کارشناسان سازمان‌های دولتی و خصوصی که در پی بهبود فرایند برنامه‌ریزی و افزایش اثربخشی برنامه‌های استراتژیک هستند، مفید خواهد بود.

فهرست کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک

یادداشت مترجم

بخش اول: بازآفرینی مدیریت استراتژیک: یک بازنگری

فصل ۱: تحولات انقلابی و تأثیر آن بر سازمان‌ها

فصل ۲: آری... پاسخ‌های صحیح وجود دارد

فصل ۳: سازمان، سیستم زنده‌ای که نفس می‌کشد

فصل ۴: بازآفرینی مدیریت استراتژیک (برنامه‌ریزی و تغییر)

بخش دوم: تدوین یک برنامه استراتژیک: گام به گام

فصل ۵: روز برنامه‌ریزی برای برنامه‌ریزی (گام نخست)

فصل ۶: بررسی محیطی و فرایند موازی

فصل ۷: چشم‌انداز آینده ایده‌آل (گام دوم)

فصل ۸: معیارهای اندازه‌گیری موفقیت یا هدف‌های میانی (گام سوم)

فصل ۹: ارزیابی وضع موجود(گام چهارم)

فصل ۱۰: تدوین استراتژی (گام پنجم)

فصل ۱۱: برنامه‌ریزی برای واحدهای کسب و کار (گام ششم)

فصل ۱۲: برنامه‌های سالانه و بودجه‌بندی استراتژیک (گام هفتم)

بخش سوم: مدیریت تغییر استراتژیک

فصل ۱۳: برنامه‌ریزی ـ برای ـ اجرا (گام هشتم)

فصل ۱۴: اجرای استراتژی و ایجاد تغییر (گام نهم)

فصل ۱۵: بازنگری سالانه و به‌هنگام‌سازی برنامه استراتژیک (گام دهم)

بخش چهارم: آغاز کار: گزینه‌های مختلف و کاربردهای متداول

فصل ۱۶: کاربردهای مدیریت استراتژیک

فصل ۱۷: آغاز عملیات: گزینه‌ها

سپاس و قدردانی

نکته پایانی

کتابنامه

یادداشت‌ها

نظر افراد و مجله‌های مشهور درباره کتاب یا نویسنده

مجله Harvard Business Review این کتاب را به‌عنوان اثری کاربردی در زمینه مدیریت استراتژیک معرفی کرده و رویکرد سیستمی آن را در پیوند دادن برنامه‌ریزی و اجرا، عاملی مهم در موفقیت برنامه‌های استراتژیک دانسته است.

پیتر سنگه، نویسنده کتاب پنجمین فرمان و از صاحب‌نظران برجسته در زمینه سازمان‌های یادگیرنده، رویکرد تفکر سیستمی کتاب را در انطباق سازمان با محیط متغیر، بسیار کارآمد توصیف کرده است.

مجله Journal of Strategic Management در بررسی این کتاب، آن را اثری جامع و عملی در زمینه مدیریت استراتژیک دانسته و رویکرد گام‌به‌گام آن را برای سازمان‌های مختلف قابل استفاده ارزیابی کرده است.

کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک در سال ۲۰۰۱ از سوی انجمن مدیریت استراتژیک آمریکا به‌عنوان یکی از منابع برتر در زمینه مدیریت استراتژیک معرفی شد.

استیون جی. هینز، نویسنده اصلی کتاب، به‌دلیل مشارکت‌های برجسته در زمینه تفکر سیستمی و مدیریت استراتژیک، جایزهٔ نوآوری در مدیریت را از انجمن مشاوران مدیریت آمریکا دریافت کرده است.

این کتاب همچنین در فهرست کتاب‌های پرفروش در زمینهٔ مدیریت استراتژیک قرار گرفته و به‌عنوان منبع درسی در بسیاری از مراکز آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب منتشر شده است؟

نسخه اصلی انگلیسی کتاب با عنوان "The Systems Thinking Approach to Strategic Planning and Management" در سال ۲۰۰۰ توسط انتشارات CRC Press منتشر شده است. این کتاب همچنین به زبان‌های اسپانیایی، چینی و ژاپنی نیز ترجمه شده است.

در ایران، علاوه بر ترجمه رشید اصلانی که توسط نشر نی منتشر شده، نسخه دیگری از این کتاب با ترجمه محمدرضا بهرنگی توسط انتشارات کمال تربیت در سال ۱۳۸۶ به چاپ رسیده است.

همچنین، نسخه‌ای به‌روزشده از این کتاب با عنوان "Strategic Planning for Success: Aligning People, Performance, and Payoffs" در سال ۲۰۰۳ توسط استیون جی. هینز و همکارانش منتشر شده که جنبه‌های عملی‌تری از رویکرد سیستمی را در برنامه‌ریزی استراتژیک ارائه می‌دهد.

درباره استیون جی. هینز

استیون جی. هینز، متخصص برجسته در زمینه برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک با رویکرد سیستمی است. او بنیان‌گذار و رئیس شرکت مشاوره مدیریت Centre for Strategic Management با بیش از ۳۵ سال تجربه در زمینه مشاوره به سازمان‌های مختلف در سراسر جهان است. هینز دکترای خود را در رشته مدیریت استراتژیک از دانشگاه کالیفرنیا اخذ کرده و در دانشگاه‌های معتبری چون USC و Pepperdine به تدریس پرداخته است. او بیش از ۱۵ کتاب و ۱۰۰ مقاله در زمینه تفکر سیستمی، برنامه‌ریزی استراتژیک و مدیریت تغییر منتشر کرده است. از دیگر آثار او می‌توان به "Strategic Planning for Success"، "Strategic Management: Creating and Sustaining Strategic Success" و "Strategic Leadership" اشاره کرد. رویکرد هینز در مدیریت استراتژیک، ترکیبی از نظریه‌های علمی و تجربیات عملی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند بین برنامه‌ریزی و اجرا پیوند برقرار کنند.

درباره رشید اصلانی

رشید اصلانی، مترجم کتاب، از کارشناسان با تجربه حوزه برنامه‌ریزی در ایران است که سی سال در سازمان برنامه و بودجه کشور در سمت‌های کارشناسی و مدیریتی فعالیت داشته است. او دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته مدیریت است و سابقه تدریس در دوره‌های مدیریت را نیز در کارنامه خود دارد. اصلانی پیش از این، کتاب نظریه سیستم‌ها را در سال ۱۳۶۰ ترجمه و منتشر کرده است. تجربه عملی او در سازمان برنامه و بودجه، همراه با تخصص نظری در زمینه تفکر سیستمی، زمینه مناسبی برای ترجمه این کتاب فراهم کرده است. همان‌طور که در یادداشت مترجم ذکر شده، اصلانی با هدف کمک به بهبود فرایند برنامه‌ریزی و اجرا در کشور، این کتاب را به فارسی برگردانده تا الگویی برای مدیریت سیستمی در سازمان‌های ایرانی فراهم شود.

بخشی از کتاب رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک

«همکاری جهانی نیازمند توجه به تفاوت‌های فرهنگی، ارتباطات، و مسائل آموزشی است. باید زمینه‌ای فراهم شود تا نیروی انسانی با فرهنگ‌های کاملاً متفاوت قابل اداره باشد. مهاجران، اقلیت‌های نژادی، زنان، و معلولان که روزگاری جزء کوچکی از نیروی انسانی سازمان‌ها را تشکیل می‌دادند، اکنون به تعداد قابل ملاحظه‌ای در محیط‌های کاری زیر یک سقف گرد آمده‌اند.

نیروهای دیگری، که بسیار از آنان سخن گفته می‌شود، نیروهای به‌اصطلاح ارشد، محیط‌های کاری هستند. کارکنان قدیمی سازمان‌ها که زمانی سال‌های آغازین یا میانی دهه ششم عمر را برای بازنشستگی انتخاب می‌کردند، اکنون تقاضای کار مناسب یا نیمه‌وقت دارند آنان خانه‌نشینی را نمی‌پذیرند و می‌خواهند در محیط کار بمانند و به کار ادامه دهند.

انفجار جمعیت و مسائل ناشی از آن پدیده خاصی را طلب می‌کند. پس از آن موضوع (متولدان بین سال‌های ۱۹۷۵ و ۱۹۹۵) نیز به همان اندازه حائز اهمیت است. چگونگی جابه‌جایی و استقرار جمعیت در سطح کره زمین، تغییرات فاحشی را در ویژگی‌های جوامع بشری و زمینه‌های کسب‌وکار، به‌وجود خواهد آورد که لازم است مطالعات دقیقی در این خصوص صورت گیرد.

علاوه بر تحولات جمعیت‌شناسی (دموگرافیک) در نیروی انسانی، سازمان‌ها ناگزیر به تغییراتی در پارادایم بنیانی، ارزش‌ها، و انتظارات نیروی انسانی خود خواهند بود. ساختار سلسله‌مراتبی سنتی، جای خود را به فعالیت‌های مبتنی بر دموکراسی خواهد سپرد، قدرت کارکنان در محیط کار، و مشارکت‌جویی بیش‌تر آنان در فعالیت‌ها و تصمیمات سازمانی افزایش می‌یابد. هم‌اکنون نیز کارِ گروهی در سازمان‌ها رونق یافته و موجبات افزایش خودباوری و خلاقیت افراد را فراهم کرده است.»