کتاب قرآن و حقوق بشر

کتاب قرآن و حقوق بشر نوشتهٔ اکبر زایری حلاج و اثری پژوهشی است که به بررسی تطبیقی مفاهیم حقوق بشر در قرآن کریم و اسناد و قوانین اساسی کشورهای مختلف پرداخته است. این کتاب توسط انتشارات ویان و در سال ۱۴۰۲ منتشر شده و با همکاری «محمدرضا همتی» و «شاهین زائری هلاج» گردآوری و تدوین شده است. موضوع اصلی کتاب، تحلیل جایگاه حقوق بشر در قرآن و مقایسهٔ آن با منشورهای بین‌المللی و قوانین اساسی کشورهای اسلامی و غیراسلامی است. پیام اصلی کتاب حاضر این است که آموزه‌های قرآنی، اگر به‌درستی فهم و اجرا شوند می‌توانند مبنای محکمی برای تحقق حقوق بشر در جوامع اسلامی و حتی فراتر از آن باشند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب قرآن و حقوق بشر اثر اکبر زایری حلاج

کتاب «قرآن و حقوق بشر» با نگاهی جامع و تطبیقی، به بررسی ریشه‌ها و مبانی حقوق بشر در قرآن کریم و مقایسهٔ آن با اسناد مهم جهانی مانند منشور حقوق بشر سازمان ملل، اعلامیهٔ حقوق بشر اسلامی و قوانین اساسی کشورهای مختلف پرداخته است. «اکبر زائری حلاج» با تسلط بر منابع تاریخی و دینی و حقوقی، ابتدا سیر تحول حقوق بشر را از دوران باستان تا عصر حاضر مرور و سپس جایگاه حقوق بشر را در ادیان مختلف به‌ویژه اسلام تحلیل کرده است. بخش مهمی از کتاب به تطبیق آیات قرآن با اصول حقوق بشر اختصاص یافته و نشان می‌دهد که بسیاری از مفاهیم بنیادین حقوق بشر مانند کرامت انسانی، برابری، آزادی، منع تبعیض و حق حیات، ریشه در آموزه‌های قرآنی دارند. نویسنده با استناد به متون مقدس و تفاسیر معتبر تلاش کرده نشان دهد که قرآن نه‌تنها با حقوق بشر معارض نیست، بلکه در بسیاری موارد پیشگام و الهام‌بخش قوانین مدرن بوده است؛ همچنین این کتاب به نقد عملکرد مدعیان حقوق بشر در جهان معاصر پرداخته و با ذکر نمونه‌هایی از نقض حقوق بشر توسط قدرت‌های جهانی، بر لزوم ضمانت اجرایی واقعی برای این حقوق تأکید کرده است.

خلاصه کتاب قرآن و حقوق بشر

کتاب «قرآن و حقوق بشر» با مروری تاریخی بر پیدایش و تحول حقوق بشر آغاز می‌شود و سپس به بررسی اسناد مهم جهانی مانند منشور حقوق بشر سازمان ملل، قانون حمورابی، فرمان کوروش، اعلامیهٔ استقلال آمریکا و اعلامیهٔ حقوق بشر فرانسه می‌پردازد. نویسنده در ادامه، تطبیقی میان مفاد این اسناد و آموزه‌های قرآنی ارائه و نشان می‌دهد که بسیاری از اصول حقوق بشر مانند منع بردگی، آزادی عقیده، حق مالکیت، برابری در برابر قانون و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است. بخش‌هایی از کتاب به تحلیل حقوق بشر در ادیان مختلف به‌ویژه ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی اختصاص دارد و سپس با استناد به آیات متعدد قرآن، مصادیق حقوق بشری مانند حق حیات، منع تبعیض، حمایت از یتیمان و مستمندان، آزادی بیان و منع شکنجه را بررسی می‌کند؛ همچنین نویسنده به نقد عملکرد کشورهای مدعی حقوق بشر می‌پردازد و با ذکر مثال‌هایی از تاریخ معاصر، به چالش‌های اجرایی‌شدن این حقوق اشاره می‌کند. پیام اصلی کتاب حاضر این است که آموزه‌های قرآنی، اگر به‌درستی فهم و اجرا شوند می‌توانند مبنای محکمی برای تحقق حقوق بشر در جوامع اسلامی و حتی فراتر از آن باشند.

چرا باید کتاب قرآن و حقوق بشر را بخوانیم؟

رویکرد تطبیقی و مستند نویسندهٔ این کتاب می‌تواند باعث شود خواننده با نگاهی انتقادی و تحلیلی، هم به آموزه‌های قرآنی و هم به اسناد بین‌المللی حقوق بشر بنگرد. کتاب حاضر نمونه‌هایی عینی از آیات قرآن ارائه کرده و آن‌ها را با مواد حقوق بشری در قوانین اساسی کشورهای مختلف مقایسه کرده است؛ همچنین عملکرد قدرت‌های جهانی و تأکید بر لزوم ضمانت اجرایی برای حقوق بشر در این اثر صریحاً نقد شده است.

کتاب قرآن و حقوق بشر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

اگر به‌دنبال اثری هستید که هم از منظر دینی و هم حقوقی به موضوع حقوق بشر بپردازد و نگاه شما را نسبت به این موضوع تغییر دهد، این کتاب انتخاب مناسبی است. اگر دانشجوی حقوق، الهیات، علوم سیاسی یا مطالعات اسلامی هستید، این کتاب برای شما یک منبع است؛ همچنین این اثر به پژوهشگران و علاقه‌مندان به مباحث حقوق بشر، فعالان اجتماعی و کسانی که به‌دنبال فهم تطبیقی میان آموزه‌های دینی و مفاهیم مدرن حقوق بشر هستند، پیشنهاد می‌شود.

خلاصه فصل‌های کتاب قرآن و حقوق بشر

کتاب حاضر در چهار فصل اصلی تنظیم شده است. فصل اول به مبانی تاریخی حقوق بشر می‌پردازد و اسناد مهمی همچون منشور حقوق بشر سازمان ملل، قانون حمورابی، فرمان کوروش، اعلامیهٔ استقلال آمریکا و اعلامیهٔ حقوق بشر فرانسه را بررسی می‌کند. فصل دوم به تطبیق حقوق بشر در قوانین اساسی کشورهای مختلف (یونان، آلمان، کره جنوبی، روسیه، اسپانیا، سوئیس، سوئد، مراکش، عمان، کویت، بحرین و ایران) اختصاص دارد و مواد مرتبط با حقوق بشر در این قوانین را تحلیل می‌کند. فصل سوم به دیدگاه ادیان دربارهٔ حقوق بشر می‌پردازد و نگاه ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) و ادیان غیرابراهیمی را مرور می‌کند. فصل چهارم به بررسی آیات قرآنی مرتبط با حقوق بشر، معجزات علمی قرآن و اعلامیهٔ حقوق بشر اسلامی می‌پردازد و با تحلیل تفسیری، مصادیق حقوق بشری در قرآن را استخراج می‌کند. هر فصل با مقدمه و بخش‌بندی‌های جزئی‌تر همراه است که مطالعهٔ کتاب را ساختارمند و قابل پیگیری می‌کند.

بخشی از کتاب قرآن و حقوق بشر

«بشر از بدو خلقت و از زمانیکه غارنشینی و شکار با سنگ را آموخت برای خدا حقی مستقل به موجب تلاشی که کرده بود قائل گردید. اعم از حق مالکیت به ابزارکار و لباس که از پوست شکار خود تهیه می‌کرد و محل سکونت و استراحت در غار و زاغه‌ها را حق خود دانست و با توسعه و تمدن بشری و زندگی جمعی و عقل معاش و تشکیل خانواده و اهلی نمودن حیوانات و سایر مظاهر تمدن به مرور زمان تجلی یافت و طبعاً بر سر حقوق (جمع حق) متعلقه نزاع شروع شد و برای رفع اختلافات اضرادی که خود را داناتر از بقیه می‌پنداشتند پا درمیانی و مقررات و قوانینی جهت جلوگیری از اختلافات را وضع و طرفین را ملزم به رعایت آن نمودند. با توسعه جوامع بشری و گذر از نظام‌های ارباب و رعیتی و به وجود آمدن حکومت‌ها در جوامع بشری جنگ‌ها بر سر توسعه خواسته‌ها و مطامع ادعائی بشر شروع و بسیاری از طرفین کشته شدند و یا اسیر کشته و به بردگی تن در دادند. جوامعی با تلاش ذهنی بر دیگران پیشی گرفتند و برخی از آنها به وسیله رهبرانی که بعضاً خود را منتخب از قدرتی مافوق بشر معرفی و به عنوان رهبر دینی و راهنمای منحصر به فرد و منصوب از طرف قدرتی مافوق بشر دانستند و در بسیاری از موارد برای حفظ امیال و خواسته‌های خود از دیگران بهره‌کشی نموده و ظلم‌ها کردند. با پیشرفت روزافزون بشری و توسعه شهرنشینی و تشکیل کشورها و دولت‌های بسیار لزوم تدوین قوانین و مقرراتی همه‌جانبه که روابط بین آنها را تنظیم و در داخل آن کشورها روابط فیمابین را جهت جلوگیری از هرگونه درگیری و اختلاف لازم شد و برای احقاق حقوق مساوی و بدون تبعیض از طرف زورگویان و قدرتمندان قوانین بسیاری در مجالس تشکیل یافته و یا شوراهای مشورتی تصویب و به منصه ظهور گذاشته شد از جمله حقوق اساسی، حقوق شهروندی، حقوق قضائی اعم از کیفری و مدنی، حقوق خانواده، حقوق تجارت، حقوق دریا، نفت، گاز و غیره در کشورها به تبع تمدن و نوع حکومت آنها تصویب شد. تمامیت خودخواهی خواهد بود که در بحث حقوق (جمع حق) فقط از حقوق بشر و حق انسان‌ها نسبت به هم اکتفا گردد. در حالی که حیوانات و حشرات هم دارای حقوقی هستند و باید رعایت شود که به اختصار در بخش‌های زیر مورد مطالعه قرار می‌گیرد.»