کتاب قفقاز در تاریخ معاصر

کتاب قفقاز در تاریخ معاصر نوشتهٔ ریچارد هوانسیان، فرانسوا ژرژن، هارون ییلماز و پل دومون و ترجمهٔ کاوه بیات است. انتشارات شیرازه کتاب ما این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی مجموعه مقالات در باب تاریخ قفقاز. این اثر از مجموعهٔ‌ «آسیای میانه و قفقاز» است.

درباره کتاب قفقاز در تاریخ معاصر

کتاب قفقاز در تاریخ معاصر دربردارندهٔ مقالاتی دربارهٔ تاریخ معاصر قفقاز است که به قلم ریچارد هوانسیان، فرانسوا ژرژن، هارون ییلماز و پل دومون به رشتهٔ تحریر درآمده‌اند. بسیاری از این مقالات در سال‌های نخست دهۀ ۱۳۷۰ شمسی در دوره‌ای گردآوری شدند که در قیاسِ با امروز و امکانات نهفته در جهان مجازی، دسترسِی به منابع و مآخذ محدود بود؛ برخی از مقالاتی که در این مجموعه ترجمه شدند، نسبتاً متأخر بودند و جنبۀ تحقیقی و تاریخ‌پژوهانه دارند و برخی نیز نوشته‌هایی قدیمی‌تر به قلم پاره‌ای از فعالان سیاسی برجای‌مانده از دورۀ کوتاه استقلال آن سامان در سال‌های بعداز جنگ اول جهانی.

کاوه بیات در مقدمهٔ این اثر بر ضرورت آشنایی و اطلاع ما از سرگذشت قفقاز تأکید کرده است. سرگذشت قفقاز به‌ویژه در این ۲۰۰ سالی که از جدایی این خطه از قلمروی ایران و بی‌اطلاعی نسبی ما از حال‌وروز مردمان آن حدود می‌گذرد، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. ۱۳ مقاله در اثر حاضر گردآوری شده که عنوان آن‌ها عبارت است از «احمدآقااوغلو در فرانسه (۱۸۹۴-۱۸۸۸)»، «انقلاب ۱۹۰۵ در قفقاز»، «برساختن هویّت آذربایجانی در سایهٔ ایران و ترکیه»، «جمهوری دموکراتیک آذربایجان (سال‌های ۱۹۲۰-۱۹۱۸)»، «نقش حزب داشناکتسوتیون در جمهوری ارمنستان»، «درگیری‌های ارمنستان و آذربایجان بر سر مسئلۀ قراباغ (۱۹۱۹-۱۹۱۸)»، «فروپاشی جمهوری آذربایجان: تبانی شوروی و ترکیه (۱۹۲۰)»، «چهار یادبود در تاریخ جمهوری آذربایجان»، «واپسین تلاش: مذاکرات داشناک‌ها و بلشویک‌ها در ریگا، ۱۹۲۱»، «گارِگین نِژده، یک زندگی‌نامۀ کوتاه»، «انقلاب و شورایی‌گردانی در شمال قفقاز»، «باکو، چهارراه انقلاب، ۱۹۲۰-۱۹۱۹۷۱۱» و «کنگرۀ باکو؛ سرآغاز تحوّلی نو در سیاست خارجی شوروی ».

خواندن کتاب قفقاز در تاریخ معاصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ معاصر قفقاز پیشنهاد می‌کنیم.

درباره کاوه بیات

کاوه بیات متولد ۱۳۳۳ در تهران، تاریخ‌نگار، پژوهشگر ایرانی و نوهٔ دختری «صولت‌الدوله قشقایی» است. بیات مقالاتی در فصلنامهٔ «گفت‌وگو»، ماهنامهٔ «جهان کتاب» و ماهنامهٔ «اندیشهٔ پویا» نگاشته است. او دبیر مجموعه‌های «تاریخ معاصر ایران» و «آسیای میانه و قفقاز» در شرکت نشر و پژوهش شیرازه (انتشارات شیرازه کتاب ما) است. «روابط ایران و ترکیه»، «سقوط فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «کردها و فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «ارومیه در محاربهٔ عالم‌سوز» و «آذربایجان در موج‌خیز تاریخ» از جمله آثار این نویسنده است.

بخشی از کتاب قفقاز در تاریخ معاصر

«شاخص اوضاع آن روزها را می‌توان در کلام مطبوعات یافت. «جنگ و انقلاب شانه‌به‌شانه هم پیش می‌روند.» تمامی احزاب سیاسی، گروه‌ها و افراد در مورد «بهروزی روسیه» دیدگاه خاص خود را داشتند. ارتش سرانجام در آستانۀ ازهم‌پاشیدگی قرار گرفته بود. قفقازی‌های شمالی تنها یک لشکر داوطلب در جبهه داشتند و آن لشکر سواره‌نظام قفقاز بود. این لشکر به همراه کازاک‌ها و هنگ‌های دیگر که هنوز نظم و ترتیب خود را حفظ کرده بودند، غالباً به منظور پرکردن خلأ ناشی از فرار نظامیان از جائی به‌جای دیگر انتقال داده می‌شد. اوضاع در قفقاز شمالی، روزبه‌روز صورت جدی‌تری به خود می‌گرفت. در اوائل ماه ژوئن ۱۹۱۷ یک لشکر پیاده‌نظام وارد ولادی‌قفقاز شد. فرمانده این لشکر، ژنرالی بود که خود را از «انقلابیون کهنه‌کار» می‌نامید. پیش‌تر، تلگرافی از فرماندهی عالی جبهۀ قفقاز در مورد فرار این لشکر از جبهه دریافت شده بود. در همین زمان واحد بزرگی از نظامیان در شهرک موزدوک مستقر بود که فرماندهی آن را شخصی به‌نام «رفیق نیکیتین» که به «بلبل- سارق» مشهور بود به‌عهده داشت. ورود گروه‌های اشرار به منطقه، هرچند داعیۀ «حفظ و نگهداری دستاوردهای انقلاب» را داشتند، موجب هرج‌ومرج شد. اقشار مختلف جمعیت بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های قومی از حضور این فراریان و دخالت آنها در امور، صدمۀ زیادی دیدند. منطقه، گرفتار مشکلات ده‌هاهزار نفر (فراری) شده بود که هیچگونه نقش تولیدی نداشتند. نیروی کار محلّی که جان و مالش مورد تهدید بود، باید مورد حمایت قرار می‌گرفت. «شورای نمایندگان کارگران و سربازان ولادی‌قفقاز» که در آن هنگام دارای روابط حسنه با کمیتۀ مرکزی قفقاز شمالی بود، هیچگونه قدرتی در مقابل فراریان تازه‌وارد نداشت. افزون بر این، کمیتۀ مرکزی که عهده دار مسئولیت رفاه و امنیت ساکنان (منطقه) بود، نیروی مسلح محدودی دراختیار داشت. دو اسکادران ذخیرۀ هنگ اوستیا به‌همراه میلیشیای ملّی با آنکه از نظر افراد و اسلحه کمبودهایی داشت و برای رویارویی با چنین اوضاعی فاقد آمادگی لازم بود، به مأموریت‌های گوناگون اعزام می‌شد و بار کاری سنگینی داشت.»