کتاب نژادپرستی و افراط گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم «ترکی - آذری»

کتاب نژادپرستی و افراط‌گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم ترکی - آذری نوشته‌ی اتین کوپو و ایگور درفمن لازارف و با ترجمه‌ی کاوه بیات، اثری پژوهشی درباره‌ی ریشه‌ها و تحولات ناسیونالیسم افراطی در جمهوری آذربایجان و نقش سیاست‌های شوروی، به‌ویژه استالین، در شکل‌گیری این جریان است. این کتاب به بررسی ابعاد تاریخی، فرهنگی و سیاسی ناسیونالیسم ترکی-آذری می‌پردازد و تلاش می‌کند با تکیه‌بر اسناد و تحلیل‌های تاریخی، روندهای شکل‌گیری هویت قومی و سیاست‌های نژادپرستانه را در منطقه قفقاز و به‌ویژه آذربایجان شوروی و پساشوروی واکاوی کند. انتشارات شیرازه کتاب ما آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نژادپرستی و افراط گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم «ترکی - آذری»

کتاب نژادپرستی و افراط‌گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم ترکی - آذری، اثری تحلیلی و تاریخی است که به بررسی زمینه‌های شکل‌گیری و گسترش ناسیونالیسم افراطی در جمهوری آذربایجان می‌پردازد. نویسندگان، اتین کوپو و ایگور درفمن لازارف، با رویکردی انتقادی، نقش سیاست‌های شوروی و به‌ویژه استالین را در مهندسی هویت‌های قومی و ملی در قفقاز جنوبی بررسی کرده‌اند. ساختار کتاب بر پایه‌ی دو مقاله‌ی اصلی است که هرکدام به یکی از ابعاد این موضوع می‌پردازند: یکی به میراث استالین و سیاست‌های ملیت‌ها در شوروی و دیگری به ریشه‌های ناسیونالیسم ترکی-آذری و پیوند آن با جریان‌های فکری و سیاسی ترکیه و قفقاز. کتاب همچنین به موضوعاتی چون جعل تاریخ، پاک‌سازی فرهنگی، تخریب میراث ارمنی‌ها، و نقش معاهدات سیاسی در تعیین مرزها و هویت‌های ملی می‌پردازد. این اثر بخشی از مجموعه‌ای درباره‌ی قفقاز و آسیای میانه است و با تکیه‌بر اسناد تاریخی، روایت‌های محلی و تحلیل‌های تطبیقی، تصویری چندلایه از تحولات هویتی و سیاسی منطقه ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب نژادپرستی و افراط گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم «ترکی - آذری»

کتاب نژادپرستی و افراط‌گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم ترکی - آذری، در دو بخش اصلی به تحلیل ریشه‌ها و پیامدهای ناسیونالیسم افراطی در جمهوری آذربایجان می‌پردازد. بخش نخست، نوشته‌ی ایگور درفمن لازارف، با تمرکز بر سیاست‌های شوروی و استالین، نشان می‌دهد که چگونه مفهوم ملیت و هویت قومی در چارچوب ایدئولوژی شوروی بازتعریف شد و به ابزاری برای کنترل و مهندسی اجتماعی تبدیل گردید. لازارف با بررسی معاهده‌های سیاسی، به‌ویژه معاهده ۱۹۲۱ مسکو، و سیاست‌های جمعیتی و فرهنگی شوروی، توضیح می‌دهد که چگونه هویت آذربایجانی به‌عنوان یک ملت جدید ساخته شد و این فرایند با حذف و انکار میراث ارمنی‌ها و دیگر اقوام همراه بود. او به نقش استالین در تثبیت مرزها، ایجاد مناطق خودمختار مانند نخجوان و سیاست‌های پاک‌سازی فرهنگی و قومی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که این سیاست‌ها زمینه‌ساز افراط‌گرایی و دشمنی‌های قومی در دوره‌های بعدی شد. در بخش دوم، اتین کوپو به بررسی ریشه‌های فکری و تاریخی ناسیونالیسم ترکی-آذری می‌پردازد. او با مرور تحولات فکری روشنفکران ترک‌زبان در امپراتوری روسیه و پیوندهای آنان با جریان‌های ترک‌گرای ترکیه، نشان می‌دهد که ناسیونالیسم آذربایجانی نه‌تنها محصول سیاست‌های شوروی، بلکه نتیجه‌ی تعاملات پیچیده میان نخبگان قفقاز، ترکیه و اروپا بوده است. کوپو به نقش شخصیت‌هایی چون علی حسین‌زاده، احمد آقااوغلو و محمدامین رسول‌زاده اشاره می‌کند و روند شکل‌گیری ایدئولوژی پان‌ترکیسم و پیوند آن با سیاست‌های دولت‌های منطقه را تحلیل می‌کند. او همچنین به تأثیر کنگره‌های علمی، نظریه‌های تاریخی ساختگی و رسانه‌های افراطی در تقویت هویت ترکی-آذری و دشمنی با ارمنی‌ها و ایرانی‌ها می‌پردازد. در مجموع، کتاب با ارائه‌ی شواهد تاریخی و تحلیل‌های انتقادی، نشان می‌دهد که ناسیونالیسم افراطی در آذربایجان ریشه در سیاست‌های مهندسی هویت شوروی و همچنین تعاملات فکری و سیاسی با ترکیه دارد و این روندها تا امروز بر مناسبات قومی و ژئوپولیتیک منطقه تأثیرگذار بوده‌اند.

چرا باید کتاب نژادپرستی و افراط گرایی؛ میراث استالین برای ناسیونالیسم «ترکی - آذری» را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی مستند و تحلیلی، به یکی از موضوعات حساس و کمتر شناخته‌شده‌ی تاریخ معاصر قفقاز می‌پردازد. ویژگی شاخص آن، تمرکز بر نقش سیاست‌های شوروی و استالین در شکل‌گیری هویت‌های قومی و افراط‌گرایی ناسیونالیستی است؛ موضوعی که در بسیاری از منابع فارسی کمتر به‌صورت عمیق بررسی شده است. نویسندگان با بهره‌گیری از اسناد تاریخی، روایت‌های محلی و تحلیل‌های تطبیقی، تصویری چندوجهی از تحولات هویتی و سیاسی منطقه ارائه داده‌اند. کتاب همچنین به موضوعاتی چون جعل تاریخ، پاک‌سازی فرهنگی، و نقش معاهدات سیاسی در تعیین مرزها و هویت‌های ملی می‌پردازد. خواندن این اثر به درک بهتر ریشه‌های مناقشات قومی و ژئوپولیتیک در قفقاز و آسیای میانه کمک می‌کند و برای کسانی که به تاریخ، سیاست و هویت‌های قومی علاقه‌مندند، اطلاعات تازه و قابل تأملی فراهم می‌آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ معاصر، دانشجویان علوم سیاسی و مطالعات منطقه‌ای، علاقه‌مندان به مسائل قومی و هویتی، و کسانی که دغدغه‌ی شناخت ریشه‌های مناقشات قفقاز و آسیای میانه را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای فعالان حوزه میراث فرهنگی و کسانی که به بررسی سیاست‌های هویت‌ساز در فضای پساشوروی علاقه دارند، مفید خواهد بود.