کتاب تفسیر نمونه (جلد شانزدهم)

از امام صادق علیه‌السلام آمده است: «کسی که طواسینِ ثلاث (سوره قصص و نمل و شعراء) را در شب جمعه، بخواند از دوستان خدا، و در جوار او، و در کنف حمایت او قرار خواهد گرفت، و در دنیا هرگز فقر و ناامنی و ناراحتی شدید پیدا نخواهد کرد، و در آخرت خداوند آن قدر از مواهب خود به او می‌بخشد که راضی شود و برتر از راضی بودن»

هدف از بحث و مجادله، برتری جوئی و تفوق طلبی و شرمنده ساختن طرف مقابل نیست، بلکه، هدف تأثیر کلام و نفوذ سخن در اعماق روح طرف است، و بهترین راه برای رسیدن به این هدف همین شیوه قرآنی است. حتی بسیار می‌شود اگر انسان سخن حق را به صورتی منعکس کند که طرف مقابل، آن را فکر خود بداند، نه فکر گوینده، زودتر انعطاف نشان می‌دهد؛ چرا که انسان به افکار خود همچون فرزندان خود علاقمند است. درست به همین دلیل است که قرآن مجید بسیاری از مسائل را به صورت «سؤال و استفهام» طرح می‌کند، تا جوابش از درون فکر مخاطب بجوشد، و آن را از خود بداند.

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: مَنْ سَنَّ سُنَّةً سَیئَةً فَعَلَیهِ وِزْرُها وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِها مِنْ غَیرِ أَنْ ینْقُصَ مِنْ وِزْرِهِ شَیْ‌ءٌ: «کسی که سنت بدی بگذارد، گناه آن سنت و گناه کسانی که به آن عمل می‌کنند بر او است، بی آن که از گناه عمل کنندگان چیزی کاسته شود» .

تصور نشود که موسی علیه‌السلام، فقط در سختی‌ها در فکر پروردگار بود، که در قصر فرعون در آن ناز و نعمت نیز، خدا را فراموش نکرد، لذا در روایات می‌خوانیم، روزی در مقابل فرعون عطسه زد، و بلافاصله «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» گفت، فرعون از شنیدن این سخن، ناراحت شد، و به او سیلی زد، و موسی علیه‌السلام نیز متقابلاً ریش بلند او را گرفت و کشید، فرعون، سخت عصبانی شد و تصمیم بر کشتن او گرفت، ولی همسرش به عنوان این که او کودکی است خردسال، و متوجه کارهای خود نیست، او را از مرگ نجات داد!.

«منافق» ، تنها به کسانی نمی‌گویند که در باطن ابداً ایمان ندارد، و اظهار ایمان می‌کند، بلکه، افراد سست ایمانی که در تحت فشار این و آن به زودی عقیده خود را عوض می‌کنند، جزء منافقان محسوب می‌شوند، و آیه مورد بحث، ظاهراً از این گونه منافقان سخن می‌گوید، و تصریح می‌کند که خدا از نیات آنها آگاه است.

محتوای سوره قصص معروف این است که، این سوره در «مکه» نازل شده است، بنابراین، محتوای کلّی و خطوط اصلی آن، همان محتوا و خطوط سوره‌های مکی است. گرچه بعضی از مفسران، آیه ۸۵ این سوره، یا آیه ۵۲ تا ۵۵ را استثناء کرده‌اند، و معتقدند اوّلی در «جحفه» (سرزمینی است میان «مکه» و مدینه) و پنج آیه دیگر، در مدینه نازل شده است، ولی دلیل روشنی بر گفته آنان در دست نیست. شاید محتوای آیات پنج‌گانه، که سخن از «اهل کتاب» می‌گوید، و اهل کتاب بیشتر ساکن «مدینه» بوده‌اند، سبب چنین تصوری شده است، در حالی که چنین نیست که قرآ

«قارون» با یک جمعیت چهار هزار نفری در میان بنی اسرائیل رژه رفت، در حالی که چهار هزار نفر، بر اسب‌های گران‌قیمت با پوششهای سرخ، سوار بودند، کنیزانی سپیدروی با خود آورد که بر زین‌هائی طلائی که بر استرهای سفیدرنگ قرار داشت سوار بودند، لباسهایشان سرخ، و همه غرق زینت‌آلات طلا! بعضی، عدد نفراتِ او را هفتاد هزار نوشته‌اند،