کتاب گز کرت

کتاب گز کرت؛ شناسایی و استاندارد یکاهای اندازه‌گیری درازای دوران باستان با متر و یارد نوشتهٔ رحیم سلیمی گزی است و انتشارات کنکاش آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب گز کرت

یکی از گام‌های چاره‌اندیشی دانشورانه پس از نگریستن، اندازه‌گیری است. اندازه‌گیری گزینش کمیت‌ها و متغیرهای گوناگون در اشیا و پدیده‌هاست. کمیت درازا در یکای اندازه‌گیری چندین هزار ساله‌ٔ گی‌زی‌یاس (ناحیه‌ٔ اصفهان به‌ویژه گزبرخوار) و ارده‌ای‌های (اجزای) هفت‌گانه‌ٔ آن‌ها بر شالوده‌ٔ همبستگی‌های ریاضی و ستاره‌شناسی استوار گردیده است. در شمارش‌های درست اٍرده‌ای‌های هفت‌گانه‌ٔ کمیت درازا این یکای اندازه‌گیری شمارگان ۷، ۱۲، ۱۶، ۲۸، ۳۰، ۴۸، ۷۲، ۱۴۴، ۳۶۰ و... وابستگی درست ریاضی و سد در سد کاربردی و خردمندانه با یکدیگر دارند. با کمیت درازای این ناحیه به آسانی می‌توان با زمین‌نگاری زیست‌گاه‌های باستانی پیمون آن‌ها را شمارش کرد. با کمیت درازای دیگر یکاهای اندازه‌گیری دوران باستان در میان‌رودان و ایران و مصر و...سنجش کرد. با کمیت درازا در یکاهای اندازه‌گیری استاندارد شده‌ٔ جهانی چون متر و یارد همخوانی داد. کمیت درازا و پیمون را در یکاهای اندازه‌گیری کهن استاندارد نمود. و در زمینه‌ٔ فرهنـگی هم با گویش باستانی گزی می‌توان پی به دانسته‌های بنیانی و ریشه‌ای بسیاری از واژه‌های کهن برد.

وَدارت (وزن کردن) و گَز کَرت (اندازه‌گیری) و گاه‌اُشمارت (تقویم) و... در ناحیه‌ٔ اصفهان گی‌زی‌یاس (Giziyâs) بویژه در گزبرخوار بسیار درست و بر شمارش خردمندانه استوار است. این ودارت و گز کرت وابسته به دورانی است که انسان‌های ساکن در ناحیهٔ اصفهان روی به کشاورزی آورده ولی هنوز سازهٔ آبی کاریز نوآوری نشده بود. و در کنار زاینده‌رود (گی=Gi) به برزیگری و دامداری می‌پرداختند. روستای گیان یا در گفت‌وگوهای روزانه گی‌یون از دهستان قهاب است که در شمال خاوری اصفهان قرار دارد. گی و گیز هنوز هم در نام رودخانه‌ها و مکان‌ها یافت می‌شود. برای نمونه رودخانهٔ پر آب هیرمند در افغانستان وقتی به جنوب باختری می‌پیچد و با سرعت فراوان از سنگلاخ‌ها سرازیر می‌شود، در آن مکان به شاخاب‌هایی به نام گیزاُو (gizow) می‌رسد. نام‌های گئوبرووه (برگردانندهٔ آب فرات از شهر بابِل) یا گئوباره (آوردندهٔ دوبارهٔ رودخانهٔ فرات به شهر بابل) در زمان هخامنشیان نیز گواه این گفتار است و در رفسنجان درهٔ زیبا و بکر به نام راگه (را+گی+ه) است که جویباری همیشگی به نام گیودری (گی+اُو+د+ری) در ته آن جاری است. گیلان کهنسال با بارش فراوان نیز از سه بخش (گی+لا+اون) درست شده است. بخش نخست «گی» رودخانه و جویباران بزرگ است. بخش دوم «لا» نیز به مانک مسیل و رودخانهٔ بزرگ و کنایه از پر آبی است. بخش سوم «ن» که در دوران باستان و هم‌اکنون در زبان گفت‌وگوهای روزانه دًورووَر (ناحیه) اصفهان «اون» گفته می‌شود، اشاره به مکان است. 

خواندن کتاب گز کرت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ ریاضی پیشنهاد می‌کنیم.