کتاب طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی پروژه های عمرانی

کتاب طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی پروژه های عمرانی نوشتهٔ عرفان کبیرکوهی و پدرام حیدریان است و انتشارات متخصصان آن را منتشر کرده است. این کتاب مرجعی برای دفاتر سطوح PMO، مدیران طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی تحت حاکمیت نظام فنی و اجرایی است.

درباره کتاب طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی پروژه های عمرانی

ایجاد هر پروژه‌ مستلزم سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذار یعنی تخصیص و صرف منابع محدود و هزینه به‌منظور حصول اهداف و نتایج مشخص، لذا اطمینان از اینکه صرف منابع محدود وجاهت دارد، ضروری است. این توجیه ناظر بر دو وجه است: یکی اینکه در پرتو این سرمایه‌گذار اهداف مورد نظر تأمین شوند و دیگر اینکه مقرون به‌صرفه‌ترین برنامه کار و یا راه رسیدن به اهداف مورد توجه قرار گرفته باشد. مطالعات امکان‌سنجی غالباً با تشخیص نیاز توسط مالک یا سرمایه‌گذار آغاز می‌شود. تشخیص درست نیاز و درست‌ترین راه تأمین آن موضوع مطالعات امکان‌سنجی است. غالباً نیاز با خواست مرادف یکدیگر ابراز می‌گردند؛ درصورتی‌که اگر توجه شود ،درمی‌یابیم که اصالت با نیاز است نه با خواست. چه بسیار مواقع که آنچه را انسان می‌خواهد الزاماً مورد نیاز نباشد. لذا اولین ضرورت، بیان خواست براساس شناسایی درست یک نیاز است. چه بسیار مشاهده شده است سرمایه‌گذاری‌های عظیم اقتصادی که توسط بخش‌های عمومی و یا خصوصی صورت پذیرفته در جهت تأمین خواهش‌های ناسنجیده و یا پاسخ به انگیزه‌ها نادرست بوده است. در یک مطالعه امکان‌سنجی در پی آن است تا با شناسایی و تحلیل گزینه‌های متنوع فنی، اجرایی و ارزیابی‌های اقتصاد و مالی گزینه‌ها و ملاحظات اجتماعی سرمایه‌گذار، مناسب‌ترین گزینه برآورنده نیاز انتخاب و معین گردد. برنامه پروژه که شامل تعیین محل اجرا، ظرفیت یا وسعت، محدوده‌ی کار، منابع لازم، فناوری مناسب، روش‌های انجام کار، بودجه و زمان‌بندی پروژه و به‌ویژه نحوه تأمین منابع مالی باشد، محصول و نتایج مطالعات امکان‌سنجی است. مطالعات امکان‌سنجی پروژه را گاهی مطالعات توجیهی، برنامه‌ریزی، شناسایی و یا پیش سرمایه‌گذاری نیز می‌نامند. باتوجه‌به اهمیت مطالعات امکان‌سنجی پیش از سرمایه‌گذاری و زمان‌بر و هزینه‌بربودن این مطالعات، معمولاً این مطالعه در چند مرحله انجام می‌شود تا موجب غربال‌کردن آلترناتیوها برتر شده و نهایتاً مطالعه مبسوط و امکان‌سنجی نهایی قبل از اقدام قطعی به سرمایه‌گذار فقط بر روی طرح نهایی صورت می‌پذیرد. مطالعات امکان‌سنجی ممکن است در سه مرحله شناسایی امکانات، امکان‌سنجی اولیه و امکان‌سنجی نهایی صورت پذیرد. نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور تدوین شده توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، مرحله شناسایی امکانات را در مرحله قبل از تهیه طرح و یا در مرحله مطالعات بنیاد توسعه و حاصل مطالعات آمایش سرزمین، مطالعات منطقه‌ای و ... تعریف می‌نماید که در این کتاب به‌طور مفصل تشریح می‌گردد. در چنین مرحله یا معمولاً زمینه‌ها و فرصت‌ها سرمایه‌گذار باتوجه‌به مزیت‌های منطقه‌ای از جهات طبیعی و اجتماعی از یک‌سو و تقاضا از سوی دیگر و رعایت ملاحظات کلی امنیتی، سیاسی، زیست‌محیطی و فرهنگی تعیین و معرفی می‌گردند. در نظام‌های مبتنی بر برنامه‌ریزی متمرکز معمولاً این‌گونه مطالعات توسط دولت‌ها صورت می‌گیرد تا مبنا و راهنمای گزینش طرح‌ها سرمایه‌گذاری توسط بخش دولتی و خصوصی قرار گیرد. در اقتصاد آزاد که برنامه‌ریزی متمرکز بدین‌سان صورت نمی‌پذیرد، تعیین تقاضا در پرتو مطالعات بازار صورت می‌گیرد و لذا مطالعات امکان‌سنجی حداقل در محور مطالعات تقاضا و تعیین ظرفیت و منطقه ایجاد طرح در این نظام با یکدیگر متفاوت هستند. درنهایت اثر حاضر بی‌شک خالی از اشکال نیست و حاصل تجربیات و مطالعات چندین سال حضور در پروژه‌های کلان کشور و بهره‌گیری از نظرات متخصصان و پیشکسوتان این حوزه است.

خواندن کتاب طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی پروژه های عمرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ عمران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی پروژه های عمرانی

«در تمامی مدل‌های توسعه، دولت مسئول تأمین و عرضه خدمات زیربنایی است. زیربناها پروژه‌هایی با مقیاس بزرگ است که اقتصاد بازار بدون وجود آن‌ها شکل نمی‌گیرد. دولت‌های توسعه‌ای همواره بخش مهمی از بودجه خود را صرف تأمین شبکه راه‌ها، ارتباطات، انرژی، تحقیقات بنیادی، تأسیسات دفاعی، مسکن، ساختمان، آموزش، بهداشت و درمان می‌کنند. درواقع برای داشتن یک اقتصاد با بهره‌وری بالا مجموعه‌ای از کالاهای سرمایه‌ای به‌عنوان پیش‌نیاز باید در دسترس باشد تا بخش خصوصی بتواند دست به تولید و توزیع بزند.»