کتاب تراژدی میل

کتاب تراژدی میل نوشتهٔ محمدزمان زمانی جمشیدی و سیاوش طلایی زاده است و نشر شب‌خیز آن را منتشر کرده است. این کتاب نقدی روان‌کاوانه بر قصه‌های مجید است.

درباره کتاب تراژدی میل

معمولاً خواندن کتاب یا تماشای مجموعهٔ تلویزیونی قصه‌های مجید در زمرهٔ محصولات نوستالژیک دهه‌های گذشتهٔ ایران قرار داده می‌شود. نوستالژی دههٔ ۶۰ شمسی که در کنار انبوهی از تصاویر و اشیا احساس عمیقی از حسرت برای سادگی و معصومیت ازدست‌رفتهٔ گذشته را در ما زنده می‌کند. امروزه این نوستالژی در اشکال مختلف و در قالب بی‌شمار صفحات مجازی یا برنامه‌های تلویزیونی درون و برون‌مرزی و معمولاً با عناوینی چون «یاد گذشته»، «خاطرات زمان ما» و ... منتشر می‌شود و با خطاب «یادتونه؟» ما را به سوی قدیمی‌ترین تصاویر مشترک کودکی پرتاب می‌کند. البته بی‌تردید کودکی آدمی با همهٔ خاطرات تاریک و روشن‌اش سرچشمهٔ بسیاری از کنش‌ها و منش‌های ماست و هر کسی که پای‌اش را به اتاق روان‌کاوی می‌گذارد داستانی شخصی را روایت می‌کند که با داستان قبل و بعد از او متفاوت است. این سرچشمه‌های آغازین که معمولاً در قالب خاطرات کودکی به ذهن می‌آیند گنجینه‌ای شخصی و منحصربه‌فردند و احساسات وابسته بدان‌ها علی‌الاصول غیرقابل انتقال است. اما آیا هرگونه رجوع به خاطرات گذشته الزاماً کنشی نوستالژیک است؟ و آیا مثلاً در روان‌کاوی نیز با مرور خاطرات گذشته ما به نوعی احساس نوستالژیک متوسل می‌شویم؟ و بر این اساس آیا اثری مانند قصه‌های مجید را باید به چشمی نوستالژیک دید یا خواند؟

کتاب تراژدی میل حاصل دو تک‌نگاری است دربارهٔ قصه‌های مجید. آن‌چه نویسندگان را به صرافت نگارش این کتاب انداخت هم‌دلی و هم‌فکری و رهیافت‌های مشترکی بود که بین آن‌ها در زمینه‌های گوناگون وجود داشت. قصه‌های مجید دست‌آویز و بهانه‌ای فراهم آورد برای یک همکاری در زمینهٔ تحلیل و نقد ادبی و هنری با مایه‌ها و ابزاری مشترک. عموماً این سنخ همکاری‌ها در زمینه‌های فلسفی، نقد ادبی، و مانند این‌ها پیامدهای مفیدی داشته‌اند.

مقاله‌های کتاب تراژدی میل از این قرار هستند:

سیری در سفرنامهٔ قصه‌های مجید

پدران و پسران

خواندن کتاب تراژدی میل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

اگر سریال قصه‌های مجید را دوست داشتید این کتاب را حتما بخوانید تا با نگاهی تازه به این سریال بنگرید.

بخشی از کتاب تراژدی میل

«بی‌بی در این میانه کیست؟ نخستین تصویری که از بی‌بی به ذهن می‌رسد شمایل پیرزنی است سنتی، مهربان و مراقب که در کنار مجید زوجی هماهنگ را تشکیل می‌دهند. بی‌بی در حد استطاعت خود از هر چه دارد برای مجید مایه می‌گذارد و مجید نیز همواره می‌کوشد بی‌بی را سربلند نگه دارد. اما نباید در این تصویر «مادر به اندازهٔ کافی خوب» از بی‌بی زیاده‌روی کرد و از خاطر برد که چه تعارض‌ها و تضادهایی که میان مجید و بی‌بی در جریان است. بی‌بی نمایندهٔ جهان سنتی است و افق حاکم بر زندگی را آبرو می‌داند و از مجید انتظار دارد دست‌کم مایهٔ «آبروریزی» او نشود. اما مجید که «پرسه‌زن» بازیگوش نخستین روزهای این عالم جدید است هر بار تهدیدی برای «آبروی بی‌بی» به وجود می‌آورد. هر چند خود مجید نیز درگیر این دو جهان متناقض است و پایی در هر دو جهان دارد اما نکته این است که زوج مجید-بی‌بی به رغم همهٔ سادگی و زیبایی دلنشین آن بار دیگر می‌تواند معرف یک دوگانه و دو جهت متفاوت و گاه متعارض باشد. قصه‌های مجید را باید از چنین چشم‌اندازی دید. چشم‌انداز تضادهای در حال ظهور. چشم‌انداز آشفتگی ناشی از تقاطع فقر و میل. بازخوانی و بازبینی قصه‌های مجید از این زاویه نه تنها در نقطهٔ مقابل چشم‌انداز نوستالژی‌زده قرار می‌گیرد بلکه نگاه خود را به عناصر کم‌تردیدهٔ درون این اثر معطوف می‌کند. این کتاب حاصل و حامل چنین چشم‌اندازی است و می‌کوشد به دور از نگاه نوستالژی‌زده یا چهارچوب‌های تعریف‌شده در مورد نمایش فقر یا داستان‌های مربوط به کودک و نوجوان، نگاه تازه‌ای به این اثر مهم ادبیات داستانی و سینمایی ایران بیاندازد. این کتاب از دو تک‌نگاری تشکیل شده است؛ تک‌نگاری اول عمدتاً بر داستان قصه‌های مجید نوشتهٔ هوشنگ مرادی کرمانی متمرکز است و تک‌نگاری دوم عمدتاً روایت «کیومرث پوراحمد» را مدّنظر دارد. اما جهت‌گیری و خطوط اصلی هر دو تک‌نگاری مبتنی بر دغدغه‌های مشترک (و گاهی متفاوت) است.»