کتاب مدرسه فکور

کتاب مدرسه فکور نوشتهٔ سعید شیخی و نیره فضل الهی و جیران نادعلی نژاد است و نشر برگ و باد آن را منتشر کرده است. این کتاب جایگاه ارکان مدرسه در تربیت دانش‌آموزان فکور را بررسی می‌کند.

درباره کتاب مدرسه فکور

همانطور که افراد می‌توانند فکور یا بی‌فکر باشند، مدارس نیز می‌توانند چنین باشند، برای مثال، تبعیت محض از قوانین، تنها یکی از نمونه‌های بی‌فکری است که گاهی اوقات در چرخهٔ کاری مدارس نفوذ می‌کند. یکی از اهداف تمامی مدیران مدارس، می‌تواند این باشد که مدرسه‌شان را متفکر سازند. ویک و ساتکلایف برای اولین بار مفهوم هوشمندی سازمانی را در سازمان‌های معتبر مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها پنج فرآیند را مشخص کردند که هوشمندی را در سازمان‌ها ایجاد و ارتقا می‌دهد: تصور اولیه شکست‌پذیری، بی‌میلی برای ساده‌سازی تفسیرها، حساسیت به اقدامات اساسی، تعهد به اصلاح اشتباهات، فاصله با تخصص. تمرکز روی شکست در نگاه اول، غلط‌انداز به نظر می‌رسد، اما اینگونه نیست؛ همانگونه که یک چشم‌انداز منجر به نظارت دائم مسائل می‌شود یا جست‌وجو برای حذف‌کردن مسائل جزئی قبل از اینکه آن‌ها بزرگ شوند. سازمان‌ها و مدیران متفکر از تصور اولیه موفقیت‌هایشان اجتناب می‌کنند، زیرا در قسمتی، موفقیت رضایت را به بار می‌آورد، گاهی نیز غرور و گاهی آسیب‌پذیری.

چنین مدارس متفکر و مدیرانشان نسبت به ساده‌سازی تفسیرها تمایلی ندارند. هدفشان ساده‌سازی کمتر و مشاهده بیشتر است. با دانستن اینکه مدارس پیچیده و غیر قابل پیش‌بینی هستند، مدیران مدارس متفکر، خود را در حالتی قرار می‌دهند تا جایی که ممکن است بیشتر مشاهده نمایند و تلاش کنند تا تفاسیر مختلف را بدون تخریب هیچ یک از تنوعات و گوناگونی دیدگاه‌ها آشتی دهند. مدارس متفکر، مشغولیت مداومی با غیرمنتظره‌ها دارند. شگفتی‌های سازمانی دور از انتظار نیستند، اجتناب ناپذیر نیستند. با درنظرداشتن غیر منتظره‌ها، مدیران تلاش می‌کنند تا «تصویر بزرگ» را ببینند. مدیران مدارس نیاز دارند تا نسبت به حساسیت به اقدامات اساسیِ یاددهی و یادگیری در کلاس درس نظارت داشته باشند. این نقطه نزدیک بین حساسیت در اقدامات و حساسیت در روابط بین فردی است. معلمانی که از صحبت کردن به‌صورت آزادانه امتناع می‌ورزند، سیستم ناقصی را بنا می‌نهند که اثربخشی مدرسه را محدود می‌کند. حساسیت نسبت به یاددهی و یادگیری اطلاعات زمان واقعی را بهبود می‌بخشد که اقدامات مؤثر را موجب می‌شود. مدارس متفکر به اصلاح اشتباهات تعهد دارند. هیچ سازمان یا سیستمی کامل نیست؛ بنابراین مدیران مدارس متفکر می‌دانند که آنها باید مشکلات را بیابند و از راه اشتباهات به عقب برگردند. مدارس نباید تنها با پیش‌بینی به غیر منتظره‌ها بپردازند بلکه  باید آن را نیز اصلاح کنند. به عبارتی دیگر، مدارس و مدیرانشان باید یاد بگیرند به اندازه کافی قوی و منعطف باشند تا مقابله کنند. در نهایت، مدارس متفکر ساختارهای خشک مدیریتی را نمی‌پذیرند. در عوض، آن‌ها تخصص را با مشکلات در می‌آمیزند و نظام تصمیم‌گیری سیال را با ارجاع به تخصص نه جایگاه و یا تجربه ترغیب می‌کنند. ساختارهای خشک و بازدارنده با ساختار توانمندساز جایگزین می‌شوند که در آن تخصص، غالب است. اختیار، موقعیتی است و بر اساس تخصص تعریف می‌شود. قوانین تخصص نسبت به جایگاه بی تفاوت‌اند.
کتاب مدرسه فکور به بررسی جایگاه ارکان مدرسه در تربیت دانش‌آموزان فکور می‌پردازد.

خواندن کتاب مدرسه فکور را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کارشناسان مسائل تربیتی و نظریه‌های آموزش و پرورش پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب مدرسه فکور

«در استفاده از روش تدریس بیان فکر دو مشکل عمده وجود دارد: مشکل نخست، این بود که باید ترتیبی اتخاذ می‌کردیم که یادگیرندگان بتوانند برای کسب مهارت شناختی به گفتار معلم یا مربی گوش فرا دهند. مشکل دوم، این بود که باید معلمان برای الگوسازی طرز فکر یا رفتار شناختی خود آموزش می‌دیدند. با استفاده از بازی‌های تقلیدی به صورت انفرادی و گروهی می‌توانستیم، بچه‌ها را برای همکاری در گروه به منظور بیان فکر آماده سازیم. معلمان زیادی هستند که دوست دارند کلاس درسشان آرام و بی‌صدا باشد. به دیگر سخن، آنان ازحرف زدن دانش آموزان درکلاس به وحشت می‌افتند. ولی، روش تدریس بیان فکر همراه با سروصدای دانش آموزان و گفتار معلم در عمل کارآیی نشان داد. برای اینکه معلمان بتوانند از روش بیان فکر بهره بگیرند، انتظار می‌رود دو قاعدهٔ اساسی رادر مدیریت کلاس درس بپذیرند:

۱. ممکن است، سروصدای زیادی درکلاس ایجاد شود ولی نتیجه آن می‌تواند فعالیتی سازنده باشد.

۲. اگر دانش آموزان اجازه داشته باشند دیدگاه های خود را ابراز کنند، قادر خواهند بود به سوال های بسیار زیادی پاسخ دهند.

 قاعده اول، یعنی برهم زدن اسلوب معمول اداره کلاس در روش تدریس بیان فکر، در مراحل اولیه کار دانش آموزان، معلم کلاس را بر مبنای سوال پرسیدن پیش می‌برد. برای معلم دشوار است که سوالی بپرسد و پاسخ آن را دریافت نکند. در روش تدریس بیان فکر باسوال های مکرری که معلم می‌کند، دانش آموز نمی‌تواند از زیر بار پاسخگویی شانه خالی کند و وقت خود را به بی‌تفاوتی بگذراند. در روش تدریس بیان فکر، به مانند روش تدریس پرسش و پاسخ، معلم پس از پرسش سوال، باید «زمان انتظار» مناسبی را در نظر گیرد تا در خلال آن مدت، دانش‌آموز خود را برای پاسخ دادن آماده کند. درعین حال، شایسته نیست که بی مورد از زمان انتظار بیش از اندازه استفاده شود. معلمان برای موفقیت در اجرای روش تدریس بیان فکر باید از الگوی مدون پیروی کنند و از عناصر الگو تخطی نکنند. از عناصر الگوی روش تدریس بیان فکر، تاکید بر فرآیند، نه به نتیجه کار، تولید و پذیرش راه‌حل‌ها و نیز پیش‌بینی موانع است. معلمان در بیشتر موارد عادت دارند یادگیری دانش آموزان را با توجه به عملکرد یا نتایج کارشان ارزشیابی کنند. معلمی که از روش بیان فکر بهره می‌گیرد باید به فرآیند کار، توجه بیشتری داشته باشد. از روش‌های دیگری که به معلم در اجرای روش تدریس مبتنی بر بیان فکر کمک می‌کنند و او را متوجه فرآیند تفکر می‌کنند، روش یورش فکری است. از این روش می‌توان برای تولید و ارزشیابی راه‌حل‌ها بهره گرفت.»