کتاب پیام آور ستارگان

کتاب پیام آور ستارگان نوشتهٔ گالیلئو گالیلئی و ترجمهٔ امیرحسن موسوی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب پیام آور ستارگان

کم‌تر کتابی در حوزهٔ تاریخ و فلسفهٔ علم می‌توان سراغ گرفت که نامی از گالیله در آن به میان نیامده باشد. در سال ۱۶۱۰ میلادی که رساله یا کتابچهٔ پیام‌آور ستارگان در ونیز به طبع رسید، گالیله استاد ۴۵ سالهٔ ریاضیات در دانشگاه پادوا (نزدیک شهر ونیز) بود.

رسالهٔ پیام‌آور ستارگان گالیله، از جهت متن، در ردهٔ آثار پرآوازهٔ تاریخ علم نیست. کتاب‌هایی نظیر المجسطی بطلمیوس و یا اصول ریاضی فلسفهٔ طبیعی نیوتن و یا حتی برخی از آثار بعدی خود گالیله، نظیر گفت‌وگو دربارهٔ دو نظام عمدهٔ عالم از نظر غنای علمی و ادبی و هم‌چنین قوت استدلالی و اغنایی، متون به مراتب پراهمیت‌تر و مشهورتری در تاریخ علم هستند.

اما از جهات دیگری این متن نقشی بی‌همتا در تاریخ و فلسفهٔ علم و حتی تاریخ اندیشهٔ بشری ایفا می‌کند. این رساله یا کتابچه اولین اثر علمی منتشر شده پس از نگاه انسان به آسمان با چشمان مسلح است؛ نگاهی که نگرش بشریت به هستی را دگرگون کرد. این متن از جهتی آغاز علم اخترشناسی به معنای مدرن آن نیز هست. چراکه اولین داده‌های رصدی بشریت با ابزاری توانمندتر از چشمان بشری، یعنی تلسکوپ، در این اثر ثبت و ضبط شده است. پیام‌آور ستارگان بیش از آنکه یک کتاب باشد یک بیانیه است، بیانیه‌ای در حجم کوچک (در مقایسه با کتب قدیم) و به زبانی شفاف، که مخاطب آن فیلسوفان، دانشمندان و نخبگان هستند. پیام گالیله در آن واضح و روشن است: عصر جدیدی در دانش بشری آغاز شده و شیوه و چهارچوب‌های فکری‌ای که دانشمندان هم‌عصر و پیشینیان گالیله در آن پرورش یافته‌اند هرگز رهیافت درستی نداشته است.

پدیده‌های آسمانی جدیدی که تا آن لحظه با پرده‌ای از حجاب پیش روی چشمان بشری قرار داشت ناگهان هویدا شده بودند و هرکسی که ابزار جدید را داشت می‌توانست آن‌ها را به چشم خود ببیند. و این آغازی برای علم جدید بود. ابزار و شیوه‌های جدید مشاهده، اول از همه نجوم را دگرگون کرد و پس از آن سبب جهش و تغییری بس عظیم در علوم دیگر شد.

خواندن کتاب پیام آور ستارگان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با اندیشهٔ گالیله به صورت مستقیم آشنا شوند و کتاب خود او را بخوانند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پیام آور ستارگان

«شامل مشروح رصدهایی که اخیراً، با کمک دوربینی به‌تازگی طراحی شده، انجام شده است. دربارهٔ سطح ماه، راه شیری، ستارگان ابرگون،

ثوابت بی‌شمار و هم‌چنین دربارهٔ چهار سیاره که پیش از این هرگز رؤیت نشده‌اند و ستارگان کیهانی مدیچی نامیده شده‌اند.

در رسالهٔ کوچک حاضر، من پاره‌ای از خارق‌العاده‌ترین موارد را برای همهٔ کاشفان طبیعت مهیا کرده‌ام تا بررسی و در آن‌ها غور کنند. خارق‌العاده، هم از جهت شگرفی ذاتی خود اجرام و هم از جنبهٔ بداعت محض‌شان، از آن روی که در طول سالیان ناشناخته بودند و به گوش کسی نرسیدند و هم‌چنین به دلیل ابزاری که آن‌ها را بر فهم ما عرضه داشته است.

تعداد ثوابتی را که رصدگران تا به امروز توانسته‌اند با چشمان غیرمسلح رصد کنند، می‌توان به‌شمار در آورد. پس یقیناً دستاورد بزرگی است که بتوان بر شمار این ثوابت افزود و راه دیدگان را بر تعداد بسیار بیش‌تری از آن ستارگانی گشود که تا کنون قادر به دیدنشان نبوده‌ایم؛ و از ستارگان قدیمی‌ای که پیش از این می‌شناختیم، بیش از ده برابر از نظر تعداد پیشی گرفت.

به‌علاوه، زیباترین و دلفریب‌ترینِ نظّاره‌ها تماشای ماه است، ماه را که فاصله‌اش از ما نزدیک به شصت برابر قطر [شعاع] زمین است، طوری به تماشا می‌توان نشست که پنداری تنها به اندازهٔ دو قطرِ زمین بیش‌تر دور نیست. این‌گونه، به نسبت زمانی‌که ماه را تنها با چشم غیرمسلح می‌بینیم، قطر ماه نزدیک به سی برابر بزرگ‌تر، سطح آن نزدیک به نهصد برابر، و حجم آن نزدیک به ۲۷۰۰۰ برابر دیده می‌شود؛ و در نتیجه هرکسی می‌تواند با اطمینانی که مناسب حواس ما است بفهمد که ماه به یقین نه صاحب سطحی صاف و هموار، که زمخت و ناهموار است، و درست همانند سطح خود زمین، مملو از برجستگی‌های وسیع، شیارها و شکاف‌های عمیق است.

پس این که می‌توانیم از اختلاف‌نظرها دربارهٔ کهکشان یا راه شیری خلاصی یابیم، و سرشت آن را بر حواس خود و هم‌چنین بر فهم خود باز نمایانیم به نظر نمی‌رسد به هیچ معنایی، بتواند به‌عنوان یک موضوع کم‌اهمیت مطرح شود. افزون بر این بسیار خوشایند و نیک است که به اشارهٔ انگشت خویش سرشت آن ستارگانی را نشان دهیم که همهٔ منجمان تا بدین لحظه ابرگون‌شان نامیده‌اند، و نشان دهیم که با آن‌چه تا بدین‌جا پنداشته می‌شدند، فرق بسیار دارند.

اما آن‌چه بیش از همه حیرت‌برانگیز و ستودنی است، و به‌راستی مرا بدان واداشت که توجه همهٔ منجمان و فلاسفه را جلب کنم این است که من چهار ستارهٔ سرگردان کشف کرده‌ام که هیچ یک از منجمان پیش از من نه شناخته و نه رصد کرده بودند؛ همان‌گونه که ناهید و تیر به گرد خورشید در گردشند؛ این چهار ستاره نیز به گرد مشتری با دوره‌های زمانی مخصوص به خود در گردشند، گاهی در مقابل آنند و گاه پشت آن و هرگز بیش از حد معلومی از آن جدا نمی‌شوند. همهٔ این حقایق همین چند روز پیش به کمک دوربینی که من ساخته بودم، به فضل خدایی که اول او ذهن مرا روشن ساخت، کشف و رصد شدند.

شاید اکتشافات بس شگرف‌تری به‌واسطهٔ من و یا دیگرانی، در گذر زمان و به کمک ابزاری مشابه انجام گیرد. از این روی من ابتدا شرح مختصری از طرح‌واره و ساختار چنین ابزاری و همین‌طور دلیل ساختش بیان می‌کنم. و سپس به شرح رصدهای انجام گرفتهٔ خود خواهم پرداخت.»