کتاب بررسی براهین وجود خدا

کتاب بررسی براهین وجود خدا نوشتهٔ علی طباخیان است و موسسه آموزشی تالیفی ارشدان آن را منتشر کرده است. 

درباره کتاب بررسی براهین وجود خدا

کتاب بررسی براهین وجود خدا تالیف علی طباخیان با رویکردی نو به بررسی براهینی که در مورد وجود خدا اقامه شده است می پردازد. کتاب به‌روزترین مسائل علمی را هم مورد بررسی قرار داده است. از جمله فرگشت، کیهان‌شناسی و نظرات فلاسفه و روان‌شناسان از جمله فروید و یونگ و یووال نوح هراری.

در این کتاب، ابتدا مسئلهٔ معاد مطرح می‌شود؛ چرا که به اعتقاد نویسنده، مسئلهٔ معاد مقدم بر اعتقاد به وجود خدا است. مسائلی که در بخش معاد مطرح می‌شود، در ادامهٔ کتاب دوباره مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بخش بعدی کتاب، برهان نظم مورد بررسی قرار می‌گیرد. موضوع شر، نظرات داوکینز و هاوکینگ در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین مسئلهٔ آگاهی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامهٔ کتاب برهان فطرت و نظرات افرادی مثل فروید، یونگ، دکتر کیمیایی اسدی، یووال نوح هراری، ابن طفیل و سایر حکما بررسی می‌شوند. در بخش بعدی براهین فلاسفهٔ غرب، مثل برهان حرکت ارسطو، برهان معجزه و برهان اخلاقی کانت بررسی می‌شود. در بخش‌های بعدی کتاب، براهین فلاسفهٔ اسلامی مثل ملاصدرا، ابن سینا و علامه طباطبایی مورد بحث قرار می‌گیرد. به همین جهت بخش پایانی کتاب نسبت به سایر قسمت‌ها، کمی تخصصی‌تر است.

بخش مهمی از کتاب به بررسی مسائل روز پرداخته است؛ چراکه مکتب نئوآتئیسم، امروز در میان جوانان طرفداران زیادی پیدا کرده است. به همین جهت روی کتاب‌های پرطرفداری مثل توهم خدا از داوکینز، انسان خردمند از هراری، کتاب‌های آقای کیمیایی اسدی و کتاب‌های مطرح دیگر تمرکز بیشتری شده است.

برای مسائل علمی تا جای ممکن از مراجمع معتبر مثل ژورنال ساینس یا نیچر استفاده شده است. همچنین برای مفهوم‌ترشدن مسائل و همچنین آشنایی بیشتر با نظر سایر متفکران، از اشعار و رمان‌های زیادی استفاده شده است. در این کتاب نظرات کسانی مثل داستایوفسکی، ویکتور هوگو، بالزاک، سعدی، مولوی، حافظ، خیام، حکیم نظامی، تولستوی و چخوف استفاده شده است. همچنین نظرات دانشمندان مطرح و بزرگ و برندهٔ جایزهٔ نوبل در این کتاب ترجمه شده است.

بخش مهمی از این کتاب رویکردی تطبیقی بین نظرات حکما دارد. به همین جهت طیف وسیعی از بزرگان فکری تاریخ بشری در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند که شاید در کتاب‌های دیگر توجه زیادی به آنها نمی‌شود.

بخش مهمی از کتاب نظرات ماتریالیسم را مورد بررسی قرار داده؛ چراکه بر اساس استدلال‌های برخی متفکران، با رویکردی ماتریالیستی می‌توان به مبارزه با مفهوم خدا رفت؛ ولی در این کتاب علاوه بر بررسی نظرات آن‌ها، مسائلی مثل قضیهٔ ناتمامیت گودل و مسئلهٔ آگاهی مطرح شده است.

خواندن کتاب بررسی براهین وجود خدا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب با زبانی ساده نوشته شده است؛ به همین جهت برای دانش‌آموزان و دانشجویانی که به مسائل فلسفی علاقه دارند، مناسب است. خواننده برای خواندن این کتاب نیازی به پیش‌نیازهای فلسفی ندارد و می‌تواند به عنوان شروع فلسفه از آن استفاده کند؛ چراکه این کتاب با این رویکرد نوشته شده که خواننده را مجاب کند بعد از خواندن این کتاب به سمت خواندن سایر کتب فلسفی و حکمی برود.

بخشی از کتاب بررسی براهین وجود خدا

اولین مشکلی که برهان نظم دارد این است که نمی‌تواند توحید خدا را اثبات کند. یعنی فرضاً ما قبول کنیم جهان نظم دارد و توسط خالقی نظم یافته. اما می‌توان گفت که این نظم توسط چند خدا انجام شده. یعنی چند خالق کنار هم نشسته‌اند و جهان را طراحی کرده‌اند. همانطور که مشخص است این برهان نمی‌تواند توحید را اثبات کند. از طرفی هم در این برهان وجود تسلسل را نمی‌توان انکار کرد. برهان به ما می‌گوید نظم جهان ناظمی دارد ولی نمی‌گوید که آن ناظم قائم به ذات خودش است.

یعنی می‌توان پرسید آن ناظم را چه کسی خلق کرده است؟ برهان نظم اینجا ناقص است و نمی‌توان آن را برای خود ناظم به کار برد چون اگر خود ناظم منظم است پس ناظم آن کیست؟ اینجاست که این سلسله تا بی‌نهایت ادامه پیدا میکند و برهان نظم در حل آن عاجز است. (البته برهان نظم همواره در کنار چندین برهان دیگر به کار می‌رود تا ایرادات آن به حداقل برسد. در کنار برهان علیت و... .)

مشکل دیگر این برهان این است که نمی‌تواند مشخص کند که خالق عالم، قادر مطلق است. شاید برخی بگویند ما در جهان ایراداتی می‌بینیم که نشان‌دهنده‌ی ضعف خالق آن است. مثلا یک انسان در پیری ممکن است دچار آلزایمر شود. چگونه می‌توان پذیرفت که خدایی قادر که می‌خواهد بهترین جهان ممکن را بیافریند، چنین نقص‌هایی را هم آفریده باشد. بنابراین شاید کسی بگوید خدایی جهان را آفریده ولی بعد از آن از بین رفته و جهان دچار نقص‌هایی شده است. در واقع اشکال این بخش در مقدمه‌ی صغرای آن است. یعنی کسی می‌تواند بگوید خیر جهان منظم نیست و من در آن نقص‌هایی می‌بینم. باید گفت که به همین خاطر است که اغلب حکمای ما از این برهان برای اثبات ذات واجب استفاده نکرده‌اند. چون محدودیت‌هایی دارد. اکنون سعی می‌کنیم ببینیم سایر اشکالات این برهان چیست.